Tilshunoslikka kirish fanining predmeti

 I Z O H I 
TILNING RIVOJLANISHI
ing
. developent of language, 
nem.
Spra-
chentwicklung, Entwicklung der Sprache, 
rus
. razvitiye yazika. Tilning bir 
holatdan ikkinchi, yuqori holatga o’tishi, o’sishi, yuksalishi, taraqqiyoti, ra v-
naqi, ravnaq topishi. 
DOIMIY RIVOJLANISH Til doimiy rivojlanishda. Tilning doimiy 
rivojlanish qonuniyatlari mavjud.
Ular quyidagilar: 
- yuksak rivojlangan va go’zallikka erishgan til bir kun “o’ladi” 
degan fikr (Shlegel, Grimm, Humboldt) noto’g’ri; 
- tilning rivojlanishi biologik organizm rivojlanishiga o’xshab - 
tug’ilish, o’sish, yuksalish va o’lish - jarayonlaridan iborat emas; 
- tilning rivojlanishida hech qanday sakrash, yangi tilning 
to’satdan paydo bo’lib qolishi sodir bo’lmaydi; 
- tilning rivojlanishi va o’zgarishi to’xtovsiz, doimiy davom 
etadi; - tilning turli tarkibiy qismlari (fonetika, grammatika, leksika) bir 
tekisda rivojlanmaydi. Bu ma’lum til xizmat qilayotgan jamiyat va tarixiy 
sharoitlar bilan bog’liq. 
NOTEKIS RIVOJLANISH tilning turli davrlarga hos bo’lgan rivojlanish 
tezligi. Tilning rivojlanish tezligi jamiyat rivojlanishi bilan uzviy bog’liq. 
TILLARNING CHATISHUVI
ing
. texing of languages, hubridiza-
tion, 
nem
. Hubridisation. 
rus
. snosheniye yazikov. aralashish, qorishish. 
Tillarning o’zaro ta’siri natijasida bir tilning ikkinchisiga qo’shilib ketishi. 
Yutqazgan til yutgan tilning fonetik, leksik va grammatik tuzulishida substrat 
shaklida saqlanib qoladi. Bunga misol bo’lib ingliz tilini olish mumkin. 

---

24 
Ingliz tilining asosini german tili tashkil qiladi. Shu bilan birga unda ro-
man tilining ham ta’siri juda kuchli. 
 SUPERSTRAT
ing.
superstratum. Kelgindilar tilining yerli aholi tilidagi 
izlari, ta’siri. 
SUBSTRAT
ing.
substratum. Turli-tuman hodisalarning umumiy asosi. 
Hodisalar o’rtasidagi umumiylik yoki o’xshashlikning negizi. Bir tilning 
ikkinchi tildagi ta’siri, izi. Bir tilni boshqa til ta’sirida o’rganish. 
URUG’ O’zaro qon-qardosh bo’lgan kishilardan iborat dastlabki asosiy
jamoa, uyushma, tashkilot. Bir ota-bobodan, bir ajdoddan kelib chiqqan 
kishilar.