Тиниқ ва тиниқ бўлмаган суюқликларнинг кинематик қовушқоқлигининг стандарт усули ва динамик қовушқоқлигини
Download 246.24 Kb. Pdf ko'rish
|
ASTM D 445 Word Мен
|
Standard Test Method for Kinematic Viscosity of Transparent and Opaque Liquids (and the Calculation of Dynamic Viscosity) Тиниқ ва тиниқ бўлмаган суюқликларнинг кинематик қовушқоқлигининг стандарт усули (ва динамик қовушқоқлигини ҳисоблаш) 1. Қўллаш доираси 1.1 Ушбу метод калибровка қилинган майда шишали вязкозиметр орқали тортишиш кучи остида вақт бирлиги ичида суюқликнинг оқиш тезлигини ўлчаб, суюқ нефть маҳсулотларининг кинематик қовушқоқлигини аниқлайди. Динамик қовушқоқлик – ƞ ни, кинематик қовушқоқлик – v ни суюқликнинг зичлиги–р га кўпайтириш орқали эришилади. Эслатма: 1 – Битумнинг кинематик қовушқоқлигини ўлчаш учун, D 2170 ва D 2171 методларидан фойдаланинг. 1.2. Ушбу метод ёрдамида олинган натижалар намунанинг хатти-ҳаракатига боғлиқ ва суюқликларга нисбатан кесиш ва кесиш тезлиги асосан мутаносиб бўлган (Ньютон оқимининг ҳаракати) бўлган суюқликларга нисбатан қўлланилади. Шу билан бирга, агар намуна вязкозиметрдан тезда ўтиб кетса, (натижани олиш имкони бўлмаса) бошқа бир кичик диаметрли вязкозиметрдан фойдаланинг. Айрим ҳолатларда Ньютон қонунига бўйсунмаган ҳаракатларга эга бўлган қолдиқ ёқилғи мойлари учун процедура ва аниқлик қийматлари келтирилган. 1.3. Ушбу метод билан аниқланадиган кинематик қовушқоқликлар диапазони ҳар қандай ҳароратда (6.3 ва 6.4-бандларига қаранг) 0,2 дан 300000 мм 2 /с гача (жадвал А1.1 га қаранг) бўлган диапозонни ўз ичига олди. Текширишнинг аниқлик бўлимига кўрсатилгандек, бу материаллар учун аниқлик фақат, кинематик қовушқоқлик диапазони ва ҳарорати аниқланади. 1.4. СИ бирликлар системасида кўрсатилган қийматлар стандарт сифатида қабул қилинган. 1.5. Ушбу стандарт, агар мавжуд бўлса, хавфсизликка оид барча муаммоларни ҳал қилиш учун мўлжалланмаган. Ушбу стандартнинг фойдаланувчиси тегишли хавфсизлик ва соғлиқни сақлаш қоидаларини белгилаш ва фойдаланишдан олдин қонуний чекловларни қўллашни ҳисобга олиши керак. 2. Йўналтирилган ҳужжатлар 2.1 ASTM стандартлари: D446 Шишали капилляр кинематик вяскозиметрлар учун техник характеристикаси ва фойдаланиш йўриқномаси. D1193 Реактив сув учун спецификация D1217 Bingham Piknometr ёрдамидасуюқликларнинг зичлиги ва нисбий зичлигини аниқлаш учун методика. D1480 Bingham piknometri ёрдамида қовушқоқ материалларнинг зичлиги ва нисбий зичлиги учун метод. D1481Lipkin капилляр пикнометрдан фойдаланиб қовушқоқ материалларнинг зичлиги ва нисбий зичлиги учун метод. D2162Эталон вязкозиметр базавий калибровкаси ва ёғсимон суюқликларнинг қовушқоқлик стандартлари учун текшириш методи. D2170Битумнинг кинематик қовушқоқлигини текшириш методи. D2171Вакуумли капилляр вязкозиметр орқали асфальтларнинг қовушқоқлигини текшириш методи. D6074Углеводородли мойлайдиган базавий мойларини тавсифлаш бўйича қўлланма. D 6617 Лабораторияда стандарт материалдан олинган битта таҳлил натижасини қўллаш орқали хатоликларни аниқлаш учун амалиёт (практика). Е 1 ASTM термометрлари учун спецификация. Е 77 Термометрларни текшириш ва тасдиқлаш учун текшириш методи. 2.2 ISO стандартлари: ISO 3104Нефть маҳсулотлари – тиниқ ва тиниқ бўлмаган суюқликлар - кинематик қовушқоқлигини аниқлаш ва динамик қовушқоқлигини ҳисоблаш. ISO 3105Шишали капиляр кинематик вязкозиметрларнинг ўзига хос хусусиятлари ва йўриқномалари. ISO3696Аналитик лабораторияда фойдаланиш – спецификация ва методи учун сув. ISO 5725Ўлчов усуллари ва натижаларининг аниқлиги ISO 9000 Сифат менежменти ва сифатни таъминлаш стандартлари - танлов ва фойдаланиш бўйича қўлланма. ISO 17025 Синов ва калибрлаш лабораториялари учун умумий талаблар. 2.3 NIST стандартлари: NISTтехник эслатма 1297, NIST ўлчов натижаларини ноаниқлигини баҳолаш ва изоҳлаш бўйича қўлланма NIST GMP 11 NIST Махсус нашр 819 3. Терминология 3.1 Ушбу стандартга хос атамалар: 3.1.1 Автоматик вязкозиметр, n – 11 ёки 12 да кўрсатилган бир ёки бир нечта процедурали босқичларни қисман ёки тўлиқ механизациялашга олиб келадиган қурилма, асосий қўл қурилмасининг принципи ёки техникаси ўзгартирилмаган.Қурилманинг ўлчамлари, дизайни ва ишлатиш йўриқномаси бўйича асосий элементлари ўзгармайди. Қурилмадан олинган натижа уни асосий қўл приборлари билан ўзаро боғлаш учун тузатишни талаб қилмайди. Қурилманинг аниқлиги қўлда олинган натижадан кўра статистик жиҳатдан тенг ёки ундан аниқ (камроқ ўзгарувчан) бўлиши керак. 3.1.1.1 Мунозара – Автоматик вязкозиметрлар қўлда аралаштириш ёки талқин қилиш заруратини камайтириш учун муайян усулда операцияларни симуляция қилиш қобилиятига эга.Ушбу методда ишлатиладиган усуллардан ташқари, кинематик қовушқоқликни жисмоний усуллар билан белгилайдиган қурилмалар автоматик вязкозиметрлар ҳисобланмайди. 3.1.2 Зичлик,n – берилган ҳароратда моддаларнинг массасининг ҳажмга нисбати. 3.1.3 Динамик қовушқоқлик, n– қўлланиладиган кесиш кучланиши ва суюқликнинг кесиш тезлиги ўртасидаги нисбат. 3.1.3.1 Мунозара – баъзан динамик қовушқоқлик коэффициенти ёки оддийгина вязкость деб аталади. Шундай қилиб, динамик қовушқоқлик суюқликнинг оқишига ёки деформациясига қаршилигининг ўлчовидир. 3.1.3.2 Мунозара –динамик қовушқоқлик атамаси, шунингдек, кесиш кучланиши ва кесиш тезлиги синусоидал вақтинчалик қарамликка эга бўлган частотага боғлиқ бўлган қийматни белгилаш учун бошқа контекстда ҳам қўлланилиши мумкин. 3.1.4 Кинематик қовушқоқлик, n –суюқлик оқимининг гравитацияга қаршилиги. 3.1.4.1 Мунозара – берилган гидростатик босим остида гравитацион оқим учун суюқликнинг босими унинг зичлигига пропорсионалдир.Ҳар қандай вязкозиметр учун қаттиқ ҳажмли суюқликнинг оқим вақти кинематик қовушқоқликка тўғри пропорционалдир, ν, ν=ŋ/ρбу ерда ŋ динамик қовушқоқлик коэффициенти. 4. Методнинг қисқача тавсифи Вақт, калибрланган вискозиметрнинг капилляри орқали гравитация таъсири остида, бошнинг такрорланадиган ҳаракати ва қаттиқ ҳароратни назорат қилиш билан қаттиқ суюқлик миқдори билан ўлчанади. Кинематик вискозите (белгиланган қиймат) ўлчанган оқим вақти ва вискозиметрнинг доимий калибрланиши маҳсулотидир. Икки хил таърифлар вискозитенин кинематик натижасини ҳисоблаш учун зарурдир, бу икки мақбул қийматнинг ўртача қиймати. 5.Аҳамияти ва фойдаланиш 5.1 Кўпчилик нефть маҳсулотлари ва айрим нефть маҳсулотлари бўлмаган материаллар мойлаш материалари сифатида ишлатилади ва ускунанинг тўғри ишлаши қўлланилаётган суюқликнинг қовушқоқлигига боғлиқ. Бундан ташқари, кўплаб нефть ёқилғиларининг қовушқоқлиги аниклаш уларни оптимал сақлаш, ишлов бериш ва операцион шароитларни баҳолаш учун муҳимдир. Шундай қилиб, қовушқоқликни аниқлаш маҳсулотнинг кўплаб хусусиятлари аниқлаш учун муҳимдир. 6. Аппаратлар 6.1 Вязкозиметрлар – кинематик қовушқоқликни аниқлашда аниқ натижа олиш учун фақатгина калибровка қилинган шиша капиллярли вязкозиметрдан фойдаланинг. 6.1.1 D 446 ва ISO 3105 да кўрсатилган вязкозиметрларнинг техник хусусиятлари А1.1- жадвалда келтирилган вискозиметрларга мос келади. Ушбу метод фақат А1.1-жадвалда келтирилган вискозиметрларни ишлатиш билан чегараланмайди. Бошқаларидан фойдаланиш йўл-йўриғи қўшимча А1 да тақдим этилган. 6.1.2 Автоматик вязкозиметр – автоматлаштирилган аппаратлар улар ручной приборлар ўзгартирилганда, бузилганда, амалиётларни ёки бошқа жараёнларини тақозо этганда ишлатилиши мумкин.Автоматлаштирилган аппаратларга ўрнатилган ҳар қандай вязкозиметр, термометр, ҳароратни назорат қилиш мосламаси, ҳароратни назорат қилиш учун мўлжалланган ванналар ёки вақтни созлаш мосламаси ушбу методнинг 6-қисмида кўрсатилган ва бу компонентлар учун спецификацияга мувофиқ бўлиши керак.Автоматлаштирилган аппаратлар сертификатланган қовушқоқлик меъёрларининг кинетик қовушқоқлигини 9.2.1 ва 17-бандларда кўрсатилган диапозон доирасида аниқлашга мўлжалланган. 6.2 Используйте держатели вискозиметра, чтобы все вискозиметры, которые имеют верхний мениск прямо над нижним мениском, были подвешены вертикально в пределах 1° во всех направлениях. Те вискозиметры, верхний мениск которых смещен непосредственно над нижним мениском, должны быть подвешены вертикально в пределах 0,3° во всех направлениях (см. Спецификации D 446 и ISO 3105).( Viskometre ushlagichlardan foydalaning, shunda to'g'ridan-to'g'ri pastki meniskus ustidagi yuqori meniskusga ega bo'lgan barcha viskometrlar vertikal ravishda barcha yo'nalishda 1 ° ichida ushlab turiladi. Yuqori meniskus to'g'ridan-to'g'ri pastki meniskusdan yuqoriga ko'tarilgan viskometrlar barcha yo'nalishlarda 0,3 ° vertikal holatda to'xtatilishi kerak.) 6.2.1 Вискозиметрлар доимий ҳаммомга ўрнатилиши керак ҳарорат, калибрлаш пайтида ва калибрлаш сертификатида кўрсатилганидек, сақланади. Қаранг: Техник шартлар Д 446, иловалар А1-А3-дан фойдаланиш бўйича йўриқномага қаранг. Л трубкасига эга бўлган вискозиметрлар учун (Д-446-Д га қаранг) вертикал ҳолатни сақлаш керак; (1) трубка Л нинг вертикал ҳолатини таъминловчи эгатувчи ёки (2) трубка Л ичига бўшлиққа мос келадиган дизайни ичига ўрнатилган қабариқнинг баландлиги ёки (3) трубанинг марказидан , ёки (4) термостатни мавжуд бўлган бошқа ички воситалар. 6.3 Термостатик ҳаммом – қовушқоқликни аниқлаш вақтини ўлчаш пайтида вязкозиметрнинг пастки қисми билан ҳаммом остки қисмидаги масофа 20 мм да бўлиши учун етарли даражада ботган бўлсин. 6.3.1 Температура назорати – ҳар бир таҳлил учун ҳаммомдаги суюқлик ҳароратини назорат қилиш керак. ҳаммомдаги муҳит ҳарорати вискозиметрнинг узунлиги бўйлаб 15 дан 100°C оралиғида ёки ҳар бир вискозиметрнинг ёки термометрнинг жойлашган жойида танланган ҳарорат ±0,02°C дан ошмаслиги керак. Бу қатор ташқарида ҳарорат учун, белгиланган ҳарорат оғиш ±0.05°С дан ошмаслиги керак.Ушбу интервалдан ташқаридаги ҳарорат учун исталган ҳароратдан четга чиқиш (оғиш) ±0,05 °С дан ошмаслиги керак. 6.4 0 дан 100°C гача бўлган ҳароратни ўлчаш мосламаси – ±0,02 ° С ва ундан юқори аниқликда созланган суюқлик термометрлардан (Қўшимча А2) ёки ундан яхши аниқлик билан ишлайдиган бошқа ҳар қандай термометрдан фойдаланишингиз мумкин. 6.4.1 Агар калибрланган суюқлик термометрлари ишлатилса, иккита термометрдан фойдаланиш тавсия этилади. Иккала термометр бир биридан 0,04˚C фарқ қилиши керак. 6.4.2 0 дан 100 ° C оралиғида, ±0,05 ° С ва ундан юқори аниқликда созланган суюқлик термометрлардан (Қўшимча А2) ёки ундан яхши аниқлик билан ишлайдиган бошқа ҳар қандай термометрдан фойдаланишингиз мумкин.Худди шу ҳаммомда иккита ҳарорат ўлчаш воситаси ишлатилганда улар орасидаги фарқ ±0.1 ° C атрофида бўлиши керак. Погружение температурного датчика в баню с постоянно поддерживаемой температурой 6.4.3 А2 жадвалидаги суюқликларга мўлжалланган шиша термометрлардан фойдаланилганда, ҳароратни назорат қилиш 1/5 қисм (масалан, 0,01°C ёки 0,02°Ғ) аниқлик билан ишлаши учун 10.1 га қаранг. Методнинг талабларига мувофиқлигини тасдиқлаш учун термометрларни (ва термометрларни калибрлаш гувоҳномасига киритилган ҳар қандай тузатишларни) мунтазам равишда қайд этиш тавсия этилади. Ушбу маълумот, айниқса, натижанинг аниқлиги ва аниқлиги билан боғлиқ муаммолар ёки сабабларни текширишда жуда асқотиши мумкин. 6.5 Вақтни ўлчайдиган асбоб – 0,1 сек ва ундан юқори аниқликда ўлчайдиган ҳар қандай вақтни ўлчайдиган асбобдан фойдаланиш мумкин ва кутилган оқим вақтининг минимал ва максимал оралиғи синовдан ўтказилганда ўқишнинг ±0,07% (А3 қўшимча) аниқлигида бўлсин. 6.5.1 Агар ток частотаси 0,05% ёки ундан яхши аниқликда бўлса, электр вақтни ўлчайдиган қурилмаларни ишлатиш мумкин. Баъзи жамоатчилик тармоғи тизимлари томонидан тақдим этилган ўзгарувчан токлар мунтазам кузатиб турилмайди. Электр синхронлаш қурилмаларини ишлатиш учун бундай бошқариш кинематик қовушқоқлик оқимини ўлчашда катта хатоларга олиб келиши мумкин. Download 246.24 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|