“tiqxmmi” Milliy tadqiqot universitetining Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti yk va yf fakulteti “Yer resurslarini boshqarish” kafedrasi kunduzgi bo‘lim 3-kurs Yer kadastri va yerdan foydalanish sirtqi ta’lim yo’nalishi

“TIQXMMI” Milliy tadqiqot universitetining Qarshi irrigatsiya va agrotexnologiyalar instituti YK va YF fakulteti “Yer resurslarini boshqarish” kafedrasi kunduzgi bo‘lim 3-kurs Yer kadastri va yerdan foydalanish sirtqi ta’lim yo’nalishi
“Yer tuzish” fanidan amaliy mashg’uloti
o’qituvchi: X.B.Meyliyeva
Мavzu:Yer resurslari va ulardan foydalanish. Yer tuzishning tarixiy tajribasi va undan foydalanish. Yer tuzishning rivojlanish qonuniyatlari.
1.
2.
Yer tuzishning tarixiy tajribasi va undan foydalanish.
Yer tuzishning rivojlanish qonuniyatlari.
Reja
Yer tuzishning tarixiy tajribasi va undan foydalanish
Ijtimoiy tashkilotlarning har bir turiga, ishlab chiqarish kuchlarining rivojlanish darajasiga, yerga va boshqa ishlab chiqarish vositalariga bo'lgan asosiy mulkchilik shaklidan kelib chiqadigan, o ‘z navbatida yer tuzishning o‘ziga xos mazrnuni va shaklini keltirib chiqaradigan ma’lum yer munosabatlari mos keladi. Yer tuzish tarixini o‘rganish uning tabiatini, rivojlanish qonuniyatlarini yaxshi tushunish va shunga asosan uni hozirgi sharoitda takomillashtirishning samarali yo‘llarini topish imkonini beradi.
Yer tabiiy asos, ishlab chiqarish jarayonining birinchi moddiy zarurati va sharti hisoblanadi. Shuning uchun insoniyat jamiyati evolyutsiyasining barcha tarixiy bosqichlarida yerning (hududning) va har xil ishlab chiqarish vositalarining bir-birlariga mosligini va birlashtirilishini u yoki bu darajada ta’minlash kerak bo'ldi.
Ibtidoiy jamoada bu birlashish va moslashish nisbatan tasodifiy xarakterga ega bo‘lib, yerdan har xil maqsadlar uchun foydalanish doiralarini chegaralashdan iborat bo'ldi. Odamlar kichik guruhlarga bo‘linib, asosan oziq-ovqatlarni yig'ish va jamoa bilan oddiy qurollar yordamida ov qilish hisobiga yashar edilar. Qator vaziyatlarda ayrim guruhlar orasida to‘qnashuvlàr sodir bo£lib turardi, sababi, ko‘p sonli odamlar cheklangan Kududlarda o ‘zlarini oziq-ovqat bilan ta’minlay olmas edi; bü ÿàngi yerlarni o ‘zlashtirishni talab qiladi.
Hududni tashkil etishning obyektlari har xil; texnik tashkil etishda bu asosiy ishlab chiqarish vositasi sifatida yer
iqtisodiy tashkil etishda -yer egaliklari va yerdan foydalanishlar
yer egasi yoki
ijtimoiy tashkil etishda esa - yer mulkdori
yerdan foydalanuvchidir.
Xususiy mulkchilik instituti paydo bo‘la boshlashi, davlat tashkiloti rivojlanishi, dehqonchilikning intensivlashishi, yerning, boshqa ishlab chiqarish vositalarining va tirik mehnatning birlashtirilishi va bir-biïlariga 'rtioslashtirilishi odamlarning yerdan foydalanishni maqsâdli tashkil etish bo‘yicha ongli faoliyatining bir turiga aylanadi.
Yer o‘lchash ishlari zarurati juda qadimdan paydo bo‘ldi. Hindistori, Misr, Gretsiya, Yaqin Sharq xalqlari bizning eramizdän ko‘p asrlar oklin hâm: yer înassivlarini qismlarga bo‘lishgan, yerning qat’iy hisobini olib börishgan, kanallarni qurish, inshootlarni tiklash maqsadïdâ har xil o'lchashlarni amalga oshirganlar, yerlarni chegaralash va o‘lchash ishlarini bajarganlar, haqqoniyroq soliqqa tortish maqsadida uning sifatini hisobga olganlar.
Yer tuzishning rivojlanish qonuniyatlari.
Davlat o'zining barcha hududlarida suverenitetni ta’minlaydi; shu sababli, uning uchun nafaqat davlat organlari va ayrim yer egalari orasidagi, balki, har bir xo‘jalik ichidagi munosabatlar ham ahamiyatga ega. Boshqacha aytganda, davlat yer tuzishning barcha turlarini - xo‘jaliklararo va xo‘jalikda ichki yer tuzishni amalga oshiradi.
Yerga xususiy mulkchilik yakka hokimligida yer tuzish barcha yer egalariga maksimai foydani ta’minlashga qaratiladi va birinchi navbátda xususiy yer mulkdorlari manfaatlarini ko‘zlab o‘tkaziladi; shuning uchun u konylikturaviy, demak, sezilarli darajada favquloddagi xarakterga ega. U-yerga bo‘lgan xususiy mulkchilikni mustahkamlashga va uning bozoida aylanishiga yordam berishga qaratilgan. Shu bilan yer tuzish asosan huquqiy va texnik tadbirlarga aylanadi. Bunday sharoitlarda faqat xo‘jaliklararo yer tuzish davlat maqomiga ega.
Mulkchilik shakllarining ko‘pligi, yerga egalik qilish va yerdan foydalanish, ijtimoiy ishlab chiqarishni takomillashtirish va yerdan foydalanishni ratsionallash uchun keng imkoniyatlarni ochadi. Yer tuzish bu vaziyatda yerga egalik qilish va yerdan foydalanishning yangi zamonaviy shakllarini rivojlantirishga va mustahkamlashga, xalq xo‘jaligini, birinchi navbatda agrosanoat majmuasida hududiy tashkil etishni yaxshilashga qaratilgan. U o‘zining mazmuni bo‘yicha katta xalq xo'jaligi ahamiyatiga ega va o‘ziga ham xo'jaliklararo, ham xo'jalikda ichki húdudni tashkil etishni oladigan davlat tadbiri eicánligirri ko‘rsatadi.
Davlatimiz yer tuzumi asosini yeming xalqimiz hayoti va faoliyati asosi sifatidagi maqomi tashkil etadi; unga fuqarolar, davlat, shirkat va jamoa korxonalari, muassasalar va tashkilotlar qonunga mos tarzda egalik qilishadi va undan foydalanishadi.
Davlat yer to‘g‘ri ishlanishidan, uning unumdorlik xususiyatlari va boshqa foydali sifatlari to£xtovsiz yaxshilanishidan, har bir gektar qishloq xo‘jalik yeri iloji boricha ko‘p mahsulot berishidan, butun yer fondimiz va har bir ayrim yer uchastkasidan márnlakatimiz xalq xo‘jaligi, uning barcha tarmoqlari rivojlanishirii ta’minlab, oqilona foydalan ishdan manfaatdor.
Bu masalani yechish uchun iqtisodiyotning obyektiv talablarini ko'rsatadigan, harakatdagi huquqiy me’yorlarga mos davlatning yer siyosatini amalga oshiruvchi yer tuzish organlari tashkil etiladi.
Davlat shu maqsadlarga mos ravishda qonunlar va m e’yoriy hujjatlar chiqaradi, ular asosida yer tuzish ishlari bajariladi, ularga qat’iy rioya qilish barcha korxonalar va tashkilotlar uchup majbjjrjydir.
Shundayi qilib, yer tuzish yordamida davlat yerga egalik qilish, foydalanish va tasarruf etishning qonuniy m e’yorlari asosida mamlakatda yerdan oqilona foydalanishni va uni muhofaza qilishni tashkil etadi.
E’tiboringiz uchun Rahmat!