Tо‘G‘on balandligini aniqlash

4.3.Tо‘g‘on tepasi

Agar tо‘g‘on tepasidan transport qatnamaydigan bо‘lsa, uning kengligi past va о‘rta bosimli tо‘g‘onlarda 3 m dan, yuqori bosimli tо‘g‘onlarda 6 m dan kam bо‘lmasligi kerak.

Agar tо‘g‘on tepasidan yо‘l о‘tgan bо‘lsa, uning kengligi yо‘lining kategoriyasiga qarab belgilanadi (4.2 va 4.3-jadvallar).
Tо‘g‘on ustidan suv oqib о‘tmasligi va xavfsizlik nuqtai nazaridan о‘rta va yuqori bosimli tо‘g‘onlarning tepasiga uzluksiz devor shaklida parapet о‘rnatiladi. Tо‘g‘on tepasining pastki byef tomoniga transport xavfsizligini ta’minlash maqsadida temir-beton ustunlar о‘rnatiladi.
4.2-jadval
Tuproq kо‘tarma enining qiymatlari

nomi	о‘lchov birligi	yо‘l toifasi
		I	II	III	IV	V
harakat tasmasi soni	dona	≥4	2	2	2	2
harakat tasmasining eni	m	3,75	3,75	3,5	2	3
yurish qismining eni	m	≥15	7,5	7	6	4,5
yо‘l chetining eni	m	3,75	3,75	2,5	2	2,75
tuproq kо‘tarmaning eni	m	22,5	15	12	10	8

4.3- jadval

Yо‘l kategoriyasini (toifasini) aniqlash

Yо‘llar toifasi	Ikki tomonlama avtomashina qatnovining istiqbol rejasi, bir kecha-kunduzdagi	Yо‘l harakatidagi cheklangan hisobiy tezlik km/soat
I	6000 dan ortiq	90
II	6000 dan 3000 gacha	90
III	3000 dan 1000 gacha	90
IV	1000 dan 200 gacha	80
V	200 dan kam	60

5. FILTRATSIYA HISOBI
5.1.Tubidan suv о‘tkazmaydigan bir jinsli gruntli tо‘g‘onlarning filtratsiya hisobi


Berilgan ma’lumotlar:

1. 
   Yuqori byefdagi suv chuqurligi =197-167=31.5m bu yerda - daryo tubi sath belgisi.
   
2. 
   Tо‘g‘on tepasi kengligi – =8m metr
   
3. 
   Pastki byefdagi suv chuqurligi 167-165.5=1.5m bu yerda - pastki byef suv sathi belgisi.
   
4. 
   Yuqori va pastki byef qiyaliklari qiymati va = =3.75m va =3m
   

5.1- rasm. Bir jinsli gruntli tо‘g‘onlardagi filtratsiya oqimining hisobiy sxemasi.


Hisoblash tartibi:
1. Tо‘g‘on asosi bо‘yicha kengligi aniqlanadi:
10.35+119.35=129.7metr (5.1)
Bu yerda 0.3*31.5=9.45 metr. – yuqori qiyalikning egriligini hisobga oluvchi koeffitsiyent bо‘lib, uning qiymatini qabul qilishimiz mumkin.
ning qiymatini quyidagi formula bilan aniqlaymiz:
3.75*2.5+8+3(31.5+2.5)=119.35 metr
2. Tо‘g‘on pastki qiyaligidan depressiya egri chizig‘ining chiqish balandligi quyidagi formuladan aniqlanadi:
=129.7/3-(129.7/3)²-(31.5-1.5)²+1.5=10.6 m (5.2)
3. Tо‘g‘on tanasi orqali sizib о‘tuvchi filtratsiya suv miqdorini quyidagicha aniqlaymiz.
m³/sutka (5.3)
bu yerda, – tо‘g‘on tanasidagi grunt filtratsiya koeffitsiyentini -jadval bо‘yicha aniqlash mumkin.
5.1 - jadval

Gruntlar nomi (QMQ bо‘yicha)	Filtratsiya koeffitsiyenti, m/sutka
Shag‘al yuvilgan	100 -1000
Shag‘al qum bilan	10 -100
Yirik qum	10 -100
О‘rta qum	4 -10
Mayda qum va plastik qumloq	0.8 -4
Changli qum	0.08 – 1.5
Qattiq qumloq	0.01 – 0.4
Qumoq	0.001 – 0.01
Loyli	0.001 dan kam

4. Depressiya egri chizig‘i quriladi:
(5.4)
Buning uchun ga dan gacha bо‘lgan qiymatlar berilib, ning qiymatlari aniqlanadi. Hisobni jadval usulida olib boriladi.
5. Filtratsiya oqimining pastki byefdagi drenajga quyilish tezligi aniqlanadi:
=0.005*3.35=0.01 m/ s (5.5)
Bu yerda m depressiya egri chizig‘ining pastki qiyalikdagi filtratsiya gradiyenti.


Misol: Suv о‘tkazuvchi zaminda (zamin qalinligi metr, zamin grunti filtratsiya koeffitsiyenti metr/sutka) joylashgan drenaj banketli bir jinsli gruntli tо‘g‘on quyidagi parametrlarga ega:
tо‘g‘on balandligi metr, tо‘g‘on tepasi kengligi metr, tо‘g‘on yuqori qiyaligi , tо‘g‘on pastki qiyaligi , drenaj banket balandligi metr, drenaj banket tepasi kengligi metr, drenaj banket yuqori qiyaligi , drenaj banket pastki qiyaligi , tо‘g‘on tanasi grunti filtratsiya koeffitsiyenti metr/sutka. Byeflardagi suvning chuqurligi metr, metr. Depressiya egri chizig‘ining holatini va filtratsiya sarfini aniqlang.
Yechish: Quyidagi
(5.1)
ifoda orqali tо‘g‘on asosining ekvivalent kengligini aniqlaymiz.

Tо‘g‘on tanasi orqali о‘tadigan solishtirma filtratsiya sarfini
(5.3)
formuladan aniqlaymiz.



Drenaj boshidagi depressiya egri chizig‘ining ordinatasi

Quyidagi formula asosida depressiya egri chizig‘ining koordinatalari aniqlanadi.
(5.4)

	5	10	15	20	25	30	35	37	38,5
	11,7	10,8	9,8	8,8	7,6	6,1	4,2	3,2	2,0

Olingan koordinatalar asosida tо‘g‘onning kо‘ndalang kesismida depressiya egri chizig‘ini quramiz.
Zamin orqali о‘tadigan solishtirma filtratsiya sarfini aniqlash uchun tо‘g‘onning asos bо‘yicha kengligini hisoblaymiz.
Sо‘ng ga qarab quyidagi jadvaldan tо‘g‘rilovchi koeffitsiyentni aniqlaymiz. yu

	20	5	4	3	2	1
	1,15	1,18	1,23	1,30	1,44	1,87

sо‘ng

Tо‘g‘on tanasi va zaminidan о‘tayotgan umumiy filtratsiya sarfi quyidagicha aniqlanadi.
.