To’gri bruslarni egilishi sof egilish. Kuchlanishlarni aniqlash

(10)

bunda ga teng.

4. 
   Po’latdan yasalgan prokat buyumlar (qo’shtavr, shveller va boshqalar) uchun qarshilik momentlarining qiymatlari GOST jadvallarida berilgan.
   

2. 
   Balkalarni normal kuchlanishlar bo’yicha mustahkamlikka hisoblash
   

Balka mustahkam bo’lishi uchun uning xavfli kesimida hosil bo’luvchi maksimal normal kuchlanishlar balka materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanishdan ortib ketmasligi kerak.

4 - shakl

Agar balka cho’zilish va siqilish uchun bir xilda qarshilik ko’rsatuvchi materiallardan yasalgan va kesim shakli neytral o’qqa nisbatan simmetrik

(1 - shakl, a dagi kabi)bo’lsa, balkaning mustahkamlik sharti (6) formula asosida bunday yoziladi:

(11)

bunda - balka xavfli kesimidagi eguvchi moment; [] - balka materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanish.

Agar balka materiali cho’zilish va siqilish uchun har xil qarshilik ko’rsatadigan, chunonchi, mo’rt materiallardan yasalgan bo’lsa va kesim shakli neytral o’qqa nisbatan nosimmetrik bo’lsa (4 - shakl, b), balka cho’ziluvchi va siqiluvchi zonalar uchun alohida - alohida tekshirilishi kerak:

(12)

bunda _ch - cho’zilishdagi normal kuchlanish; _s - siqilishdagi normal kuchlanish.

(12) formulada keltirilgan qarshilik momentlari quyidagi formulalar yordamida aniqlanadi (4 - shakl,b):

va

Balkaning mustahkamlik sharti (4) ga muvofiq, quyidagi uch xil masala hal qilinishi mumkin:

1. Agar balkaga qo’yilgan kuchlar va balkaning ko’ndalang kesim o’lchamlari ma’lum bo’lsa, xavfli kesimlarning eng katta kuchlanishlari topilib, balkaning mustahkamligi tekshiriladi:

(13)

Bu kuchlanishlar balka materiali uchun ruxsat etilgan kuchlanishdan 5% gina farq qilishi mumkin, aks holda balkaning mustahkamligi yoki materialning tejalishi ta’minlanmay qoladi.

2. Agar balka materiali va ko’ndalang kesim o’lchamlari ma’lum bo’lsa, balka ko’tara oladigan kuchni topish mumkin bo’ladi. (11) formula asosida ni hisoblash kerak:

(14)

Xavfli kesimning eguvchi momenti ni balkaga qo’yilgan kuchlar bilan bolab, qo’yilishi mumkin bo’lgan tashqi kuchlar aniqlanadi.

3. Agar balka materiali va unga qo’yilgan kuchlar ma’lum bo’lsa, balkaning mustahkamligini ta’minlovchi ko’ndalang kesimni tanlash va uning o’lchamlarini topish uchun (11) formuladan zarur qarshilik momentini aniqlash kerak:

(15)
Topilgan qarshilik momenti bo’yicha kesimning shakliga qarab, yuqoridagi formulaga shu shakl qarshilik momentining geometrik ifodasi qo’yiladi va undan kerakli o’lchamlar aniqlanadi. Agar balka prokat po’latdan yasalgan bo’lsa

(15) formuladan hosil bo’lgan qarshilik momenti W_x ning qiymatiga ko’ra balkaning ko’ndalang kesim o’lchamlari GOST jadvalidan olinadi (qo’shtavr, shveller va boshqalar).

5. Uch xil masalalardan namunalar
1 - masala. Ikki tayanchda yotgan va q=8 kN/m yoyilgan kuch ta’sir qilayotgan to’gri to’rtburchak kesimli qaraay balkaning (.2 – 7 shakl) mustahkamligi tekshirilsin. Balkaning uzunligi  = 5 m, ko’ndalang kesimining o’lchamlari: v=18 sm, h = 30 sm, ruxsat etilgan normal kuchlanish [] = 10 MPa.

Echish. Balka simmetrik yuklangani uchun

5 - shakl.

.

Balka kesimlaridagi ichki kuchlar: ko’ndalang kuch (Q) va eguvchi moment (M) qiymatlarini kesish usulida topamiz.

OZ=5 m

Q=R_A-qz=20-8z

M=R_AZ-qz

Z=0 da Q=20 kN; M=0

Z= 5 m da Q=-20 kN; M=0

Q=0 kesim absstissasini topamiz: 20-8z=0

m.

Z=2,5 m da

Hisob natijalari asosida ko’ndalang kuch va eguvchi momentlar epyuralarini quramiz. Keyingi epyuradan xavfli kesim uchun

M_max=25 kNm

Balka to’gri to’rtburchak kesimining qarshilik momenti

.

Xavfli kesimdagi maksimal normal kuchlanish

Bu erda 10³ - o’lchov birliklarni kelishtiruvchi koeffistient.

Ko’ramizki, _max=9,3 MPa < []=10 MPa.

Demak, balka mustahkamligi ta’minlangan.

2.- masala. To’gri to’rtburchak kesimli balkaga 13 - shakldagidek qo’yiladigan kuch kattaligi topilsin. Ruxsat etilgan normal kuchlanish [] = 10 MPa.

Echish. Balkadagi ruxsat etilgan eguvchi momentni egilishdagi mustahkamlik sharti 11 - asosida hisoblaymiz.

Bu erda 10^-3 - o’lchov birliklarni muvofiqlashtiruvchi koeffistient.

6 - shakl.

Balkaga qo’yilishi mumkin bo’lgan to’plangan kuch qiymatini topish uchun eng katta eguvchi moment va qo’yilayotgan kuch orasidagi munosabatni aniqlash lozim. Buning uchun esa eguvchi momentlr epyurasini quramiz. Undan M_max=.

Ushbu ifodani yuqoridagi kattalik bilan solishtirsak:

Bundan

3-masala. .1 - shakldagidek yuklangan balka uchun =1,6 m; q=100 kN bo’lsa, qo’shtavr kesim tanlansin. Ruxsat etilgan normal kuchlanish []=160 MPa.

Echish. Eng katta eguvchi moment qiymati

Balka ksimining zarur qarshilik momenti (18.5) asosida

.

Sortamentlar jadvalidan bunga xos qo’shtavr №18 bo’lib, uning uchun

Unda kuchlanishlar farqi

(kamligi).

Ushbu kattalikning 5 foizidan ortmasligi tavsiya etiladi. (Bundan oldingi qo’shtavr №16 uchun W_x^=109 cm³ bo’lib, kuchlanishning ko’pligi 14,68 foizni tashkil etadi - xavfli).

Nazorat savollari

1. 
   Egilish deformastiyasining asosiy xususiyati nimada?
   
2. 
   Tekis egilishning mohiyatini tushuntiring.
   
3. 
   Sof egilish nima?
   
4. 
   Ko’ndalang egilishni qanday tushunasiz?
   
5. 
   Egilishdagi neytral qavat va neytral o’q haqida nimalarni bilasiz?
   
6. 
   Egilishdagi hisoblarda tekis kesimlar gipotezasini tadbiq qilish nimaga asoslaniladi?
   
7. 
   Egilishdagi hisoblarda ko’ndalang kuch va eguvchi momentlar epyuralari nima uchun zarur bo’ladi?
   
8. 
   Balka ko’ndalang kesimlaridagi normal kuchlanishlar qanday taqsimlanadilar?
   
9. 
   Egilishdagi bikrlik nima?
   
10. 
    Kesimning o’qqa nisbatan qarshilik momenti nimani anglatadi? Uning o’lchamlari qanday?
    
11. 
    Balka ko’ndalang kesimining ixtiyoriy nuqtasidagi normal kuchlanish qanday topiladi?
    
12. 
    To’gri to’rtburchak, doira va xalqasimon kesimlar qarshilik momentlari formulalarini keltirib chiqaring?