To’G’ri ovqatlanish va sog’lom turmush tarzi

Yog’lar

Ozuqaning asosiy qismlaridan biri yog’ hisoblanadi. bir kunda 65 grammgacha yog’ iste’mol qilish kerak.
Yog’lar to’yingan, to’yinmagan va transyog’larga bo’linadi. Kun davomida turli xil yog’larni iste’mol qilish juda muhim.

Uglevodlar

Uglevodlar – energiya zahirasi bo’lib, hayot faoliyatini olib borishda juda muhim manbadir. Uglevodlar tez(oddiy) va sekin(murakkab) turlarga bo’linadi. Murakkab uglevodlar fermentlar yordamida oddiy uglevod darajasigacha parchalanadi va bunga muayyan vaqt kerak bo’ladi. Shuning uchun ular sekin uglevodlar deyiladi. Oddiy uglevodlar parchalanishi shart emas, ular organizmga tezroq so’riladi.
Sog’lom ovqatlanish asoslari – bu me’yordagi oqsillar, yog’lar va uglevodlarning mavjudligidir.

Sog’lom ovqatlanish tartibi = Turli xillik

Sog’lom ovqatlanish tartibiga o’tish bu ovqatlanish odatlarini o’zgartirish demakdir. Ammo buni asta sekinlik bilan bajarmoq lozim, chunki birdan joningizga tegib qolsa, keyingi qadam yana ham murakkabroq bo’ladi.
Yangi taom va mahsulotlarni bosqichma bosqich kirgizib, ovqatlanish tartibingizni o’zgartiring. Ana shunda ruhiy jihatdan qiynalmaysiz. Asosiysi ratsioningizda turli xil mahsulotlar bo’lishi lozim.
Shuni bilingki, barcha kaloriyalar ham bir xil emas.Organizm turli oqsillar, yog’lar va uglevodlardan ta’sirlanib, har xil reaksiya va gormonal o’zgarishlarni keltirib chiqaradi. Biri muskullarni paydo qilsa, ikkinchisi organizmni qand ishlab chiqarishga majbur qiladi, yana biri esa yog’ hosil qiladi.Shuning uchun kaloriyalar har xil natija beradi.Kun tartibidagi bir xil kaloriyalor soni vazn tashlashga, muskul va yo’ to’qimalarining paydo bo’lishiga xizmat qiladi.
2023 yilgi davlat dasturi loyihasiga ko‘ra, aholi orasida yuqumli bo‘lmagan kasalliklarning oldini olish, jismoniy faollik darajasini oshirish maqsadida O‘zbekistonda «To‘g‘ri ovqatlanish va sog‘lom turmush tarzi» umummilliy harakati yo‘lga qo‘yiladi.
O‘zbekistonda aholi orasida yuqumli bo‘lmagan kasalliklarning oldini olish, sog‘lom turmush tarzini shakllantirish va jismoniy faollik darajasini oshirish maqsadida «To‘g‘ri ovqatlanish va sog‘lom turmush tarzi» umummilliy harakati yo‘lga qo‘yilishi kutilmoqda. Bu haqda 2023 yilgi davlat dasturi loyihasida keltirib o‘tilgan.
Harakat quyidagilarni nazarda tutadi:

• 
  aholiga smartfon va mobil ilovalar yordamida o‘z sog‘lig‘i va ovqatlanishini nazorat qilishni o‘rgatish, to‘g‘ri ovqatlanish bo‘yicha mobil ilova yaratish;
  
• 
  bolalarga mo‘ljallangan nosog‘lom oziq-ovqat mahsulotlari va ichimliklar, bolalar oziq-ovqat mahsulotlari hamda energetiklar, dori vositalari, biologik faol moddalar reklamasiga talablarni kuchaytirish;
  
• 
  ta’lim muassasalarida bolalar va yoshlar uchun tavsiya etilmaydigan mahsulotlar, shu jumladan, tarkibida shakar, tuz, transyog‘lar miqdori yuqori bo‘lgan oziq-ovqat mahsulotlari, ta’m va rang beruvchi qo‘shimchalar ro‘yxatini tasdiqlash va iste’molini kamaytirish;
  
• 
  mahalliy mahsulotlar turlaridan kelib chiqib, aholining har bir xavf guruhi va kasallik turlari uchun alohida-alohida sog‘lom ovqatlanishga qaratilgan tavsiyalarni ishlab chiqish;
  
• 
  yoshi, tana tuzilishi, turmush tarzi va kasalliklarga moyilligidan kelib chiqib, bolalar, kattalar va keksalar uchun qisqa to‘g‘ri ovqatlanish, sog‘lomlashtirish mashqlari va gigiyena qoidalari to‘plamini yaratish;
  
• 
  ish joylarida xodimlarning jismoniy tarbiya bilan shug‘ullanishi va sog‘lom ovqatlanishi uchun zarur shart-sharoitlarni yaratish.
  

Buning natijasida aholi, ayniqsa, yoshlar, ayollar va keksalar orasida sog‘lom ovqatlanishni tashkil qilish va jismoniy faollikni targ‘ib qilish hisobiga yuqumli bo‘lmagan kasalliklarning oldini olish, zararli odatlar va nosog‘lom turmush tarzini kechirish oqibatlari bo‘yicha axborot-targ‘ibot ishlari olib boriladi.
Tahlillarga ko‘ra, mamlakatda 10,7 mln aholi sog‘lom turmush tarzini olib bormaydi. Aholining

• 
  16,5 foizi tamaki va 4,7 foizi alkogol iste’mol qilishi;
  
• 
  16 foizi meva va sabzavotlarni yetarli miqdorda iste’mol qilmasligi (kuniga 400 grammdan kam);
  
• 
  36,6 foizi taomga qo‘shimcha tuz qo‘shishi;
  
• 
  32,9 foizida ortiqcha vazn va 23,5 foizida semizlik mavjudligi;
  
• 
  38 foizida yuqori arterial bosim va 8,4 foizi qonida qand miqdorining yuqoriligi;
  
• 
  26 foizining esa jismoniy faolligi sustligi aniqlangan.
  

Telegramdan foydalanasizmi? Muhim yangiliklarni o‘tkazib yubormaslik uchun kanalimizga a’zo bo‘ling.
Eslatib o‘tamiz, 2023 yilgi davlat dasturi loyihasiga ko‘ra, 2024 yil 1 yanvardan tibbiy ma’lumotnomalarni qog‘oz shaklda talab qilish taqiqlanadi. Bu amaliyot Navoiy, Sirdaryo, Toshkent shahri, Toshkent va Samarqand viloyatlarida 2023 yildan boshlanadi.