Томорқа ва ер эгалари учун куён боқиш бўйича ўҚув-услубий қЎлланма

Фасциолёз. Касаллик юққан қуёнларнинг асосан жигари зарарланади. 
Касалликнинг сабабчиси ясси чувалчанглар гуруҳига мансуб бўлган жигар 
қуртидир. Жигар қуртининг узунлиги 2-3 см, эни 1-1,5 см бўлиб, барг 
шаклига ўхшаб кетади. 

---

43 
Ботқоқликда ва сув бўйларида ўсадиган ўсимликлар жигар қуртнинг 
личинкаси билан зарарланган бўлиши мумкин. Қуён организмига хашак 
билан кирган личинка унда қон билан айланиб, жигарга боради. 
Шунингдек, уларни ўт йўлларида ҳам кўплаб учратиш мумкин. Касаллик 
белгилари ҳайвон ҳолатининг ёмонлашувида ва иштаҳаси йўқолишида 
кўринади. Қуён жигари ташқаридан ушлаб кўрилса, унинг катталашганини 
пайқаш мумкин. Касалликнинг организмда кечиши ҳайвоннинг қай 
ҳаражада зарарланганлигига боғлиқ. 
Қуёнлар жигар қурти касали билан оғриганда углерод тўрт хлорид 
препаратидан 0,3-0,4 мл дан қуённи хар бир килограмига ҳисоблаб 
берилади (хашақ. ем билан), касалликнинг олдини олиш мақсадида эса 
қуёнларга ботқоқ суви ва туриб қолган сувларнинг бўйида ўсган кўк 
озиқларни бермаслик керак. 
Касалланган қуён сўйилса, гўштини яхшилаб қайнатиб, кейин 
ишлатилишп керак. Зарарланган органлари (жигар, ичак) куйдирилади. 
Терисини давлатга топшириш мумкин. 
Ценуроз. Бу касаллик маҳаллий аҳоли орасида «айланмачиқ» ёки 
«гирра» касали кеб аталади. Касалликнинг сабабчиси цестодалар гуруҳига 
мансуб бўлган мултицепс личинкасидир. 
Жинсий вояга етган мултицепс итларнинг ингичка ичагида 
паразитлик қилиб ҳаёт кечиради. Итларнинг ахлати билан мултицепс 
тухумлари ташқарига чиқади, бу тухумлар кўк озиқ билан қуён 
организмига тушади. Ичакдан қон томирларга ўтиб, тери ости 
клетчаткасига ёки мускул орасига жойлашади. Шу ерда ценуроз пуфакчаси 
ҳосил қилади. Пуфакча ёнгоқ ёки олма катталигида бўлади. Ана шу 
пуфакча (шиш)ни қўл билан пайпаслаб билиш мумкин. 
Ценуроз личинкаси кўпинча қон орқали мияга ҳам бориши ва у ерда 
тўхтаб шиш ҳосил қилиши мумкин. Ана шу шиш ҳайвонни турган жойида 
айланишига сабаб бўлади. 

---

44 
Касалликни тарқатилишига ценуроз билан касалланган ҳайвон ҳам 
сабабчи бўлиши мумкин. Мазкур касаллик билан ўлган ҳайвонни чуқур 
жойга кўмиб ташланмаса уни ит, тулки ва бўри ейди. Уларга касаллик 
юқиб, унинг тухумлари ахлат билан ташқарига доимо чиқиб туради. Тухум 
ўт-хашаклар орқали чорва молларига юқади. 
Касаллик профилактикаси сифатида фермадаги соқчи итларни режали 
равишда ҳар йил 4 марта ареколин ёки камала деган дорилар билан 
дегельментация қилинади. Касаллик туфайли йилган қуён гўшти яхшилаб 
қайнатилиб, овқатга ишлатиш, терисини заготконторага бемалол 
топшириш мумкин.