Toponimika va geografik terminshunoslik


Anatomik xalq (mahalliy) geografik terminlaridan namunalar


Download 371.5 Kb.
bet34/37
Sana05.02.2023
Hajmi371.5 Kb.
#1167785
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   37
Bog'liq
portal.guldu.uz-TOPONIMIKA VA GEOGRAFIK TERMINSHUNOSLIK

Anatomik xalq (mahalliy) geografik terminlaridan namunalar





Termin

Geografik ma’nosi

1

Barmoq

Tik qoya, eol ishi natijasida hosil bo’lgan ystuncha

2

Bel

Dovon, oshuv, ko’tal

3

Bosh

Daryoning boshlanish qismi, tog’ cho’qqisi

4

Burun

Burun, quruqlikning dengiz ichiga kirib borgan qismi

5

Bo’yin

Quruqliklar, tog’larni (relyeflning musbat shakllarini) tutashtirib turuvchi kambar joy

6

Bo’g’iz

Dengizlarni, ko’llarni va ularning qismlarini tutashtirib turuvchi kambar suv hududi, akvatoriya

7

Kindik

Tabiiy - hududiy birliklarlarning o’rta, markaziy qismi

8

Ko’z

Buloq ko’zi - buloq chiqqan joy

9

Oyoq

Etak, quyi qism, odoq

10

Og’iz

Daryolarning quyilish joyi (ko’rfaz), tog, darasining eng tor joyi

11

Til

Ko’rfaz oldi qum orollar

12

Тirsak

Daryoning burilish joyi

13

Тumshuq

Tog’, tepalik va orollarning burni, uch tomoni

14

Qovoq

Daryo va ko’llarning baland qirg’og’i, jarlik; baland terrasa

15

Qosh

Uzun cho’zilgan tepalik, marza



Toponimik terminlar

Joy nomlari (toponimlar) tarkibida qatnashib, ular ifodalagan obyektni bildiruvchi so'zlar (turdosh otlar) toponimik termihlar (topoterminlar) deb yuritiladi. Ayrim ilmiy adabiyotlarda toponimik aniqlagich (TA), indikator deb ham ataladi.


Atoqli geograf terminshunos E.M.Murzayev aytganidek, turdosh otlar toponimlarning asosini tashkil etadi va tabiiy geografik obyektlarning turini ifodalaydi.
Xalq geografik terminshunosligini atroflicha bilish joy nomlarini o'rganishni osonlashtiradi. Hech bir xalq tilida mahalliy terminlar ishtirok etmagan toponimlar bo'lmasa kerak.
Aksariyat joy nomlari asosida oddiy geografik terminlar yotadi, shuning uchun E.M.Murzayev: “Har qanday toponimik tadqiqot geografik terminlarni o'rganishdan boshlanishi kerak” deb to'g'ri ta'kidlab o'tgan.
Toponimik terminlar barcha tillarda takrorlanadi. Bu haqida H.Hasanov quyidagicha yozadi: “...Bordi - yu o'ntacha asosiy tilni biladigan kishi kartadagi nomlarni shu tillarga tarjima qilib o'qisa, aksari shahar, tog', daryo va ko'llarning nomlari deyarli bir ma'noda ekanini ko'rib hafsalasi pir bo'lar edi”.
Reka, missi, rio, river, shott, xe, yoyiq so'zlari - daryo demakdir. Jayhun, ob, ganga so'zlari ham suv, daryo ma'nosida.
Ko’h, jabal, shan (min), maunt, berg (gebirge), montana, kordilyera, syerra, monte - tog' demakdir. Obod, kent qo'shilgan nomlarning ma'nodoshlari - pur, grad, kin, taun, vil, pol, burg, shtadt qo'shilgan toponimlardir.
Toponimik terminlarni o'zi ifodalayotgan obyektlarga qarab quyidagicha guruhlashtirish mumkin.

Download 371.5 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   29   30   31   32   33   34   35   36   37




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling