Topshiriq. №92. Maqsad; “So’z labirinti” metodikasi yordamida tafakkur jarayonlarini labil-rigidligini aniqlash

TOPSHIRIQ. № 92.
Maqsad; “So’z labirinti” metodikasi yordamida tafakkur jarayonlarini labil-rigidligini aniqlash.
“So’z labirinti” metodikasi rigidlik (lot.rigidus-qattiq¹) o’lchamlari bo’yicha tafakkur faoliyati sub’ektini individual xususiyatini o’rganishni davom etadi. Ammo Lachins metodikasidan farqli ravishda – u tafakkur jarayonini rigidlik xususiyatiga zid bo’lgan uning xarakatchanligi va labilligini aniqlash imkonini beradi. Tafakkur jarayonini labilligi deganda-bu jarayonni qayta qurish termini tushuniladi (masalani yechimini topishda birinchidan ikkinchiga bosqichma-bosqich o’tish). Barcha masalalar yechimini topishda yagona algoritm (qattiq tartibga asosan qabul qilingan oidaga asosan bajariladigan ish²) bo’lmaganligi sababli, sub’ekt tomonidan masala yechimini topishga sarflangan vaqt ko’rsatgichlari shu sub’ektni bitta yechimdan ikkinchisiga o’tish qobiliyatini baholash imkonini beradi. Bu metodikada berilgan tafakkurni labillik (lot.labius-turg’u emas, egiluvchan³) ko’rsatgichi sifatida – vaqt bo’lib, bu 10 ta labirintni (gr.labyrin+hos-adshtirmoq⁴) xar bittasini yechimini topishga sarflangan vaqtni ko’rsatadi. Vaqt oralig’ini ortacha va ayniqsa umrni bir-biriga nisbatan bir xil emasligi bitta yechimdan ikkinchisiga o’tishda qiyinchiliklar mavjudligidan dalolatdir (regidlikni tipik ko’rsatish). Ayniqsa kam vaqt sarflash va vaqt oralig’ini bir-biriga nisbatan bir xilligi u yoki bu yechimdan ikkinchisiga o’tishda yengillik mavjudligidan dalolat (tafakkur labilligini tipik ko’rinishi).
Eksprimentni jixozlanishi. Xar bir sinaluvchi uchun aloxida kartochkada 10 ta so’z labirinti tayyorlanadi. Labirint deganda – 6 ta safda betartib joylashgan xar birida 6 ta xarf mavjud ustun tushuniladi, to’plam tasodifiy ko’rinishda bo’ladi, lekin unda qandaydir so’z ifodalangan bo’ladi (“so’z labirint” metodikasi materialiga qarang). Masala yechimni topishga sarf etilgan vaqtni qayd qilib borish uchun sekundomer kerak bo’ladi. Keyinchalik vaqtni bu ko’rsatgichlaridan so’ng xar bir sub’ektni aloxida tafakkurini rigid labilligini belgilab beruvchi grafik chizmani chizishda foydalaniladi.
Ish tartibi. Eksprimentator sinaluvchiga quyidagi yo’riqnomani beradi:” xozir sizga so’z labirintli kartochkalar berilad. Ularda so’zlar yashiringan. Sizning vazifangiz 3 ta qoidadan foydalangan xolda labirint yechimini topish”.