Topshiriqlar vazifa а tosh asri jadvali

4-vazifa. IX-XII-asrlarda ijod etgan allomalar mavzusiga oid jadvalni to’ldiring

Alloma	Tug`ilgan joyi	Yashagan yilllari	Ilmiy tadqiqot yo’nalishi	Jami qancha asar yozgan va nechtasi etib kelgan	Asarlarining nomi	Sharq yoki G`arbda qanday nomlar bilan ulug`langan	Agar bo`lsa, yubileylari qachon nishonlangan
Muhammad ibn Muso al-Xorazmiy	Xorazm	783–850	matematika	20dan ortiq yozilgan 10tasi yetib kelgan	Al-jabr val-muqobala		1983-yil 1200 yilligi
Ahmad al-Farg’oniy	Quva	797–865	astronomiya	8ta	Samoviy harakatlar va umumiy ilmi nujum	G`arbda - Alfraganus	1998-yil 1200 yilligi
Imom al-Buxoriy	Buxoro	810–870	Islom dini	8ta	Al­jome’ as­sahih	Muhaddis	1225 yilligi 1998-yil
Al-Moturudiy	Moturid	870– 944	Islom dini	2ta	Kitob at­Tavhid	Musulmonlarning e’tiqodini tuzatuvchi	2000-yil 1130 yilligi
Abu Nasr Fаrobiy	Farob	873–950	riyoziyot, falakiyot, tabobat, musiqa, mantiq, falsafa, tilshunoslik, tar biyashunoslik va ada biyot	160 dan ortiq,	Fozil odamlar shahri	Muallim us­soniy
Abu Ali ibn Sino	Afshona	980-1037	tibbiyot	450 dan ortiq	Al-qonun­fit-tib	Avitsenna, Shayx ur-rais
Abu Rayxon Beruniy	Kat	973–1048	astronomiya, geografiya, matematika	160 dan ortiq		Hindiston	1050-yilligi(2023)
Mahmud az-Zamahshariy	Zamaxshar	1075-1144	arab tili, diniy ilmlar	50 dan ortiq	Jorulloh	Al­Kashshof	1995-yilda 920 yilligi
Burxoniddin al-Marg`inoniy	Rishton	1117-1197	Fiqh	1ta	hidoyat yo‘lining sarboni va val­milla	Hidoya	2000-yil 910 yilligi

2-topshiriq. Jadvalni to’ldiring

Amir Temur va Temuriylar davrida barpo etilgan inshootlar	Amir Temur bog’lari	Amir Temur davlatida pochta xizmati va aloqa vositalari	Temuriylar davrida yashab ijod qilgan ilm-fan va adabiyot namoyondalari
“Qudsiya” masjidi, “Safoiya” hammomi “Shifoiya” davolanish maskani	“Bog`i baland” “Bog`i behisht” “Bog`i davlatobod” “Bog`i dilkusho” “Bog`i jahonnamo” “Bog`i maydon” “Bog`i shamol” “Bog`i chinor”	Savdogarlar va choparlar	Ulug`bek, Qozizoda Rumiy, Jamshid Koshoniy, Ali Qushchi, Alisher Navoiy, Atoiy, Lutfiy,

6-vazifa.Venn diagrammasini to’ldiring
A – Temuriylar davlatining o’ziga xos tomonlari –
Темурийларнинг келиб чиқиши асл Мўғилларга бориб тақалади. Темур армияси 7 қисмга бўлинган. Темурийлар даврида давлат бошқарувчилари “Амир”лар дейилган. Армияда ва бошқарувда Барлослар мавқейи катта бўлган. Давлат бошқаруви отадан болага ўтган. Амир Темур уз хукмронлиги даврида мутаассиблик, айирмачилик, мазхабчилик куринишларига йул бермади.
B – Shayboniylar davlatining o’ziga xos tomonlari –
Шайбонийларнинг келиб чиқиши асл Ўзбек қабилаларига бориб тақалади. Шайбонийхоннинг армияси 2 қисмга бўлинган. Шайбонийлар даврида давлат бошқарувчилари хонлар дейилган. Бошқарувда Ўзбеклар мавқейи катта бўлган. Давлат бошқаруви отадан болага эмас балки. Сулола ёки қабиланинг энг ёши улуғига ўтган. Хонликнинг сиёсий тизимида ўзбек давлатчилигининг сомонийлардан темурийларгача бўлган даврида карор топган давлат бошкаруви конун-коидалари хамда хусусиятлари билан биргаликда кўчманчиларга хос анъаналар хам мавжуд булган. Шайбонийлар даврида қарорлар маълум бир мавқега эга бўлган мартабали шахсларнинг фикрларидан келиб чиқиб қабул қилинган. Шайбонийлар давлати бонщарувида харбий-маъмурий амалдорлардан танщари, уламолар, шайхлар ва хожаларнинг хам мавкеи катта булган. Энг кучли хукмдорлар хам уламолар билан хисоблашишга мажбур булганлар.
AB – Ushbu davlatlarning o’ziga xos xususiyatlari –
Марказлашганлиги. Асосчиларининг ўлимидан кейин марказлашкан давлатда парокандалик. Қўшин номларидаги ўхшашлик. Умумий қонунчилик. Пул бирлиги номидаги ўхшашлик. Бошқарувдаги бир хиллик. Иккала даврда хам Оталиқ, Кўкалдош лавозимлари бўлган. Иккала даврда хам савдо, илм фан, бўнёдкорлик ишлари ривожланган. Хар иккала даврда хам энг олий давлат идораси-даргох хисобланган. Хизмат эвазига ер-мулк инъом килиш.
7-vazifa. “O’rta Osiyo hududlarining xonliklarga bo’linib ketishi, uning sabablari va oqibatlari” mavzusi asosida quidagi jadvalni to’ldiring

Taqqoslash	Buxoro amirligi	Xiva xonligi	Qo'qon xonligi
Tashkil topishi	1756-yildan Buxoroxonligi tarixida rasman mang’itlar sulolasi hukmronligi boshlanadi.	1512 yilada Xorazmning obro‘li shayxlaridan bo‘lgan Shayx Ota avlodlari ko‘chmanchi o‘zbeklarning Berka sulton avlodidan bo‘lgan Elbarsxonga maktub yo‘llab, uni Xorazm taxtiga taklif qildilar. Elbarsxon taxtga o‘tirgach, eroniylarni mamlakat hududidlaridan butunlay haydab chiqarib, amalda mustaqil xonlikka asos soldi.	Qoʻqon xonligi - oʻzbek xonliklaridan biri (18–19-asrlar). Poytaxti – Qoʻqon. Oʻzbeklarning minglar urugʻidan boʻlgan Shohruxbiy 1709 yilda asos solgan.
Hududi	200 ming kv.km Qashqadaryo va Surxondaryo vohalari, hozirgi Tojikiston hududidagi Vaxsh, Kafirnihon, Panj daryolari vodiysida joylashgan shahar va qishloqlar, hozirgi Turkmaniston hududidagi Murg’ob daryosi vohalaridagi yerlar Buxoro amirligiga qarar edi.	Dastlab xonlik hududi Xorazm vohasidagina joylashgan boʻlsa, keyinchalik uning chegarasi janubda Eron va Marvgacha, shimolda Ural daryosigacha boʻlgan yerlarga choʻzilgan, sharqda Buxoro amirligi, gʻarbda esa Kaspiy dengizi qirgʻoqlarigacha yetgan.	Bu davlat tarkibiga dastlab Qoʻqon, Namangan. Margʻilon, Konibodom, isfara va ularning atrofidagi qishloqlar kirgan.
Siyosiy ahvoli	Amirlik iqtisodiy hayotida qoloqlik, turg’unlik hollari mavjud bo’lib, aholining turmushi past darajada edi. Yerga egalik shakli ming yillar davomida o’zgarmay kelgan, aholiga solinadigan o’lpon va soliqlar haddan tashqari ko’p edi. Aholi sotib olish qobiliyatining pastligi hunarmandchilikning rivojlanishiga to’sqinlik qilardi.	Xiva xonligining davlat tuzilishi o‘zining mukammalligi jihatidan o‘z davrining ba’zi bir G‘arbiy Yevropa davlatlari tuzilishi darajasida bo‘lmasa-da, biroq ma’lum idora qilish tizimi mavjud bo‘lib, yetarli darajada tartibli edi. Shunga binoan, yuqorida eslatganimizdek, davlat mansablari saroy-ma’muriy, diniy va harbiy lavozimlarga bo‘linar edi. Bu vazifalarni bajaruvchilarga davlat xazinasidan tegishli maosh va mukofotlar berilgan.	xonlikda yer osti boyligi ham maʼlum darajada qazib olingan. Ammo ularni ishlab chiqarish sodda va kam ediki, ular ehtiyojni qondira olmasdi. Mas, xonlikda ishlab chiqarilgan metall Rossiyadan olib kelingan metalldan qimmatga tushardi. Qo'qon xonligida ishlab chiqilgan mahsulotlar esa chet ellarga ham olib chiqilar edi va ularga talab ham bor edi. Shuning uchun bu soha maʼlum darajada rivojlana borgan.
Iqtisodi	Mamlakat iqtisodiy hayotida dehqonchilik, xunarmandchilik, ichki va tashqi savdo asosiy oʻrinni egallagan. Ichki nizolar boʻlib turishiga karamay iqtisodiyotning bu sohalari rivojlanishda davom etdi.	Xorazm hunarmandchiligi ixtisoslashgan bo‘lishiga qaramay, yarim ko‘chmanchi xo‘jaliklarda uy hunarmandchiligi ustunlik qilgan. Hunarmandchilikning asosiy sohalaridan biri to‘qimachilik edi. Ko‘chmanchi aholining turli matolarga bo‘lgan talabi va qisman tashqi bozor uchun mahsulot yetkazib beruvchi to‘qimachilik sanoati rivojini taqozo etgan. Xonlikda ipak, yarim ipak va paxta matolar ishlab chiqarilgan. Matolar asosan qo‘lda tayyorlangan.	Mamlakatda sugʻorish inshootlari barpo qilinadi, savdo va hunarmandchilik, qishloq xoʻjaligi birmuncha rivoj topadi va nisbatan arzonchilik boʻladi.Qo'qon xonligining aholisi, asosan, oʻzbeklar, tojiklar, qirgʻizlar, qozoqlar, uygʻurlar, qoraqalpoqlardan iborat edi. Qo'qon xonligida ham yerga egalik qilish va undan foydalanish turli xil boʻlgan. Xonlikka qarashli boʻlgan yerlar am-lok yerlar, vaqf yerlari, mulki xi-roj va mulki ushriyaga taqsimlangan. Dehqonlar oʻrtasida yakka dehqon xoʻjaligi ham rivojlangan.
Madaniy hayot , din	Shayboniylardavrida, ayniqsa ulardan Ubaydullaxon va Abdullaxon II hukmronlik qilgan yillarda Buxoro xonligi iqtisodiy va madaniy hayotida birmuncha oʻzgarishlar roʻy berdi. Hunarmandchilik taraqqiy etdi: temir va choʻyan quyish, qurolyarogʻ, mis va jez idishlar yasash, toʻqimachilik, qogʻoz, sovun ishlab chiqarish yoʻlga qoʻyildi.	Me’morchilik. Xiva xonligining siyosiy va iqtisodiy hayotida bo‘lib o‘tgan voqyealar madaniy hayotga ta’sir etmasdan qolmadi. Shunga qaramasdan xonlikdagi madaniyat o‘ziga xos yo‘nalishlarda davom etdi. Madaniy hayot ravnaqi ta’lim-tarbiya, adabiyot, tarixnavislik, me’morchilik va amaliy san’at kabilarda kuzatiladi.	Qoʻqon xonligining 18–19-asrlar 1-yarmida kechgan madaniy hayotida ham sezilarli ijobiy oʻzgarishlar va siljishlar yuz berib borganligi ayondir. 19-asrda Qo'qon xonligida tarixnavislik sezilarli ravishda oʻsib borgan. Oldinlari yozilgan bir necha tarixiy asarlar fors va arab tillaridan oʻzbek tiliga tarjima qilindi va yangi kitoblar yozildi. Bu yangi asarlarning oʻziga xos xususiyatlari ham bor edi – ularning ayrimlari sheʼriy yoki qisman sheʼriy yoʻlda yozildi. Bu esa qoʻqonlik tarixchilarning adabiyotni yaxshi bilibgina qolmay, oʻzlari ham sheʼriyatda qalam tebratganliklarini koʻrsatadi.