To’rtlamchi muzliklarning Yevrosiyo tabiatiga ta’siri Reja: Kirish

To’rtlamchi muzliklarning Yevrosiyo tabiatiga ta’siri
Reja:
Kirish
To’rtlamchi davr haqida umumiy tushuncha
To’rtlamchi davr yotqiziqlari tasnifi
To’rtlamchi davrdagi muzliklar. Yevrosiya shimoliy qismlariga ta’siri
Arktika va Rossiya tekisliklarining keng kengliklaridagi muzliklar
Xulosa
Foydalanilgan manbalar ro'yxati


KIRISH

Yevrosiyoning to'rtlamchi muzliklari xaritasi, 1937 yil

Xaritaning mualliflari: Aleksandr Fedorovich Gorkin, V. Motylev.

Nashriyotchi: SSSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasi qoshidagi Buyuk Jahon Sovet Atlasining Ilmiy nashriyot instituti.
To’rtlamchi davr haqida umumiy tushuncha
Muzlik davri - bu Yer yuzasi va atmosfera haroratining uzoq muddatli qisqarishi, natijada kontinental va qutb muzliklari va alp muzliklarining mavjudligi yoki kengayishi . Yer iqlimi muzlik davri va issiqxona davrlari o'rtasida almashinadi , bu davrda sayyorada muzliklar yo'q. Hozirgi vaqtda Yer to'rtlamchi muzlik davrida . Muzlik davridagi sovuq iqlimning alohida impulslari muzlik davrlari (yoki muqobil ravishda muzlik davrlari , muzliklar, muzlik bosqichlari, stadiallar, stadlar yoki xalq tilida muzlik davri) deb ataladi.), muzlik davridagi davriy issiq davrlar interglacial yoki interstadial deb ataladi .
Glyatsiologiyada muzlik davri shimoliy va janubiy yarimsharlarda keng muz qatlamlari mavjudligini anglatadi . Ushbu ta'rifga ko'ra, Yer hozirda muzliklararo davrda - Golosenda .Yer okeanlari va atmosferasiga chiqariladigan antropogen issiqxona gazlari miqdori keyingi 500 000 yil davomida keyingi muzlik davrining oldini olishi taxmin qilinmoqda, aks holda bu taxminan 50 000 yil ichida boshlanadi va ehtimol undan keyin muzlik davrlari ko'proq bo'ladi.
Muzlik Yer tarixida kam uchraydigan hodisadir  , lekin paleozoy erasi oxirida (300 dan 200 miln yil gacha) va kechki prekembriyda (ya'ni, neoproterozoy erasida, 800 dan 600 miln yil gacha) muzliklarning keng tarqalganligi haqida dalillar mavjud .
Taxminan 2,6 million yil oldin boshlangan to'rtlamchi davrda bir qator muzliklar va muzliklar oraliqlari mavjud. Faqat oxirgi 740 000 yil ichida kamida sakkizta muzlik davri sodir boʻlgan
Oxirgi muzlik davri (PGP) - oxirgi muzlik davridan oldin sodir bo'lgan muzlik davri . U taxminan 194 000 yil oldin boshlangan va 135 000 yil oldin, Eemian interglasialining boshlanishi bilan tugagan .
Oxirgi muzlik davri to'rtlamchi muzlik davridagi eng so'nggi muzlik davri edi . Bu taxminan 110 000 yil oldin boshlangan va taxminan 15 000 yil oldin tugagan pleystosenda sodir bo'lgan. Muzlik davrida sodir boʻlgan muzliklar Shimoliy yarim sharning koʻplab hududlarini qamrab olgan va geografik joylashuviga qarab turli nomlarga ega: Viskonsin ( Shimoliy Amerikada ), Devensian ( Buyuk Britaniyada ), Midlandiya ( Irlandiyada ), Vyurm . ( Alp tog'larida ), Veyxsel (shimoldaMarkaziy Yevropa ), Dali ( Sharqiy Xitoyda ) , Beyye ( Shimoliy Xitoyda ), Taybay ( Shensida ) , Luodzi Shan ( Sichuan janubi-g'arbiy qismida ), Zagunao ( Sichuan shimoli-g'arbiy qismida ) , Tyanchi ( Tyan-Shanda ) Jomolungma ( Himoloyda ) ) va Llanquihue ( Chilida ). Muzlikning avj olishi oxirgi muzlik maksimaliga taxminan 26500 BP yetdi . Evropada muz qatlamiga etib bordi Shimoliy Germaniya . So'nggi 650 000 yil ichida muzliklarning o'rtacha 7 ta siljishi va chekinishi kuzatilgan.
Orbital o'zgarishlarni oldindan aytish mumkin bo'lganligi sababli, orbital o'zgarishlarni iqlim bilan bog'laydigan kompyuter modellari kelajakdagi iqlim imkoniyatlarini bashorat qilishi mumkin. Berger va Loutrning ishi hozirgi issiq iqlim yana 50 000 yil davom etishi mumkinligini ko'rsatadi. Yer okeanlari va atmosferasiga chiqayotgan issiqlik tutuvchi (issiqxona) gazlarining miqdori keyingi muzlik davrini qoʻshimcha 50 000 yilga kechiktirishi mumkin.
Toʻrtlamchi sistema (DAVR), antropogen — Yer geologik tarixining soʻnggi davri; kaynozoyning neogen ustidagi soʻnggi (tugallanmagan) sistemasi. Quyi chegarasi munozarali. Yoshi 1,6 mln. yil (1993-yil geoxronologiya shkalasi boʻyicha). "Toʻrtlamchi sistema" terminini 1825-yil fransuz olimi J. Denuaye taklif etgan. Bu davrni oʻrganish va boʻlimlarga ajratishda, asosan, biostratigrafik maʼlumotlar, paleontologik, litologik, geomorfologik va boshqa metodlarga asoslanilgan. 1932-yil Yevropa Toʻrtlamchi sistemani oʻrganish assotsiatsiyasi bu davrni 4 boʻlimga ajratishni taklif etgan: qad. (eopleystotsen), oʻrta (mezopleystotsen), yangi (neopleystotsen) va hozirgi (golotsen). Toʻrtlamchi sistema iqlimi umuman sovuq boʻlgan. Bu davrda hozirgi moʻʼtadil iqlimli mintaqalardagi materiklarning koʻp kismi muzlik bn qoplangan (shunga koʻra, Toʻrtlamchi sistema muzlik davri deb ham ataladi). Asosan, Yevrosiyo va Shimoliy Amerikani muz bosgan. Muzliklar qurukliklar yuzasining 30% ga yaqin qismini yoki 45 mln. km² maydonni egallagan. Ayrim joylardagi muz qatlamining kalinligi 2 km ga yetgan. Keskin sovuqiqlim bir necha marta issiq iqlim bn almashinib turgan. Muzliklar erigan davrlarda quruqliklarning ayrim qismlarini suv bosgan. Dunyo okeani suv hajmining oʻzgarib turishi dengiz transgressiyasi va regressiyasiga sabab boʻlgan. Yirik regressiyalar vaqtida dengizlar qurukliklarga aylangan. Toʻrtlamchi sistemada turli tektonik harakatlar boʻlib turgan. Muzlik bn qoplanmagan oblastlarning iklimi qurukdasha borgan. Iqlimnint oʻzgarib turishi oʻsimliklar va hayvonot dunyosiga taʼsir koʻrsatgan. Iqlim moʻʼtadillashgan davrlarda Yevropada dub va dubgrab daraxtlari oʻsgan. Toʻrtlamchi sistemada muzliklar bn krplangan oblastlarda muz yotqiziqlari keng tarqalgan. Muzlamagan oblastlar (Sharqiy Yevropa, Oʻrta Osiyo, Xitoy, AQSH va boshqa hududlar)da dengiz va koʻl yotqiziqlari bn birga, lyoss va lyossimon qumoq tuproq qatlamlari uchraydi. Toʻrtlamchi sistema faunasining hozirgi davrdan asosiy farqi turli hayvonlarning oʻzgacha geografik tarqalganligida. Bundan tashqari, oʻsha davr hayvonlarining kupi qirilib bitgan. Toʻrtlamchi sistemada sut emizuvchilar oʻzgargan; mamont, uzun junli kardikon va boshqa qutb hayvonlari paydo boʻlgan. Sibir uzun junli karkidoni, bizon, bahaybat bugʻu, yirik gʻor ayiqlari yashagan. Dengiz faunasi va oʻsimliklari kam oʻzgargan.
Toʻrtlamchi sistemadagi eng muhim voqealardan biri ibtidoiy odamning paydo boʻlishidir (A. P. Pavlovning taklifiga koʻra, Toʻrtlamchi sistema antropogen sistemasi deb qam yuritiladi). 1932-yilda Toʻrtlamchi sistemani oʻrganish yuzasidan Xalqaro assotsiatsiya tashkil kilindi. Oʻzbekistonda Fargʻona togʻlararo va Toshkent togʻ oldi botiqliklarida kuyi pleystotsenda soʻx, oʻrta pleystotsenda — toshkent, yuqori pleystotsenda — mirzachoʻl, golotsenda — sirdaryo; Qashqadaryo togʻ oldi botigʻida oʻsha davrlarga moye holda — azkamar, qarnob, sukayti, amudaryo; Surxondaryo va Afgoniston — Tojikiston toglararo botiqlarida — koʻlob, ilyak, dushanba va amudaryo majmua yotqiziqlari ajratiladi. Toʻrtlamchi sistema yotqiziqlari turli inshootlar qurish uchun zamin va muhit xisoblanadi. Ular tabiiy qurilish materiallari (valunlar, shagʻal, qum, gil, lyoss va boshqalar) sifatida ishlatiladi. Bu davr yotqiziklaridan torf bn sapropel yoqilgʻi va oʻgʻit hisoblanadi. Toʻrtlamchi sistema yotqiziqlaridan sof tugʻma metallar (oltin, platina), turli ruda minerallari (kassiterit, volframit, sheyelit, monatsit va boshqalar), qimmatbaho toshlar (olmos, sapfir, yoqut, zumrad) topilgan. Yotqiziqlarda koʻl temir rudalari toʻplami, tuz qatlami koʻp. Toʻrtlamchi sistema yotqiziklarini oʻrganish amaliy ahamiyatga ega.

To'rtlamchi davrda 2,59 million yil oldin boshlangan, bugungi davrimiz. To'rtlamchi davr nafaqat pleystotsen va golotsenni o'z ichiga oladi, balki yer yuzida sodir bo'lgan o'zgarishlar to'g'risida kashfiyotlar o'tkazishda izchillik uchun Gelasiya yoshini ham kiritish mumkin. Ushbu asr davomida sayyoramizda, iqlim va okeanlarda muzlik davri epizodlari tufayli hayotda juda muhim o'zgarishlar yuz berdi. To'rtlamchi davrning ikki davri - pleystotsen va golotsen. Pleystotsen eng uzun va asrlar va asrlar muzliklarini o'z ichiga oladigan muzlik davri. Yaqinda biz muzlikdan keyingi qism deb qaraladigan golotsenga o’tdik va bugungi kungacha davom etmoqda.

TO’RTLAMCHI DAVR YOTQIZIQLARI TASNIFI

To‘rtlamchi davr Bu kaynozoy erasini tashkil etganlarning so'nggi geologik vaqt davri. Taxminan 2,5 million yil oldin boshlangan va hozirgi kungacha davom etmoqda. Bu eng so'nggi davr va unda insoniyat rivojlangan, shuning uchun u batafsil o'rganilgan.

To‘rtlamchi davr Bu kaynozoy erasini tashkil etganlarning so'nggi geologik vaqt davri. Taxminan 2,5 million yil oldin boshlangan va hozirgi kungacha davom etmoqda. Bu eng so'nggi davr va unda insoniyat rivojlangan, shuning uchun u batafsil o'rganilgan.
Xuddi shu tarzda, to'rtinchi davrda oldingi davrlarda juda faol bo'lgan geologik faoliyat juda sekinlashgandek tuyuladi. Materiklarning harakati, shuningdek, tektonik plitalarning to'qnashuvi mahsuli bo'lgan tog 'hosil bo'lishining orogen jarayonlari sekinlashdi.

Bugungi kunda sayyorada yashovchi o'simliklarning ham, hayvonlarning ham ko'p turlari to'rtlamchi davrda rivojlangan. Biroq, bu erda turlarning yo'q bo'lib ketishining sezilarli darajada ko'payishi ham kuzatilgan.

Bugungi kunda sayyorada yashovchi o'simliklarning ham, hayvonlarning ham ko'p turlari to'rtlamchi davrda rivojlangan. Biroq, bu erda turlarning yo'q bo'lib ketishining sezilarli darajada ko'payishi ham kuzatilgan.
To'rtlamchi davr taxminan 2,59 million yil oldin boshlangan va hozirgi kungacha davom etmoqda.
Kichik geologik faoliyat
To'rtlamchi davrda sayyora geologik nuqtai nazardan tinch davrga kirgan ko'rinadi. Bu erda er qobig'ining katta harakatlari yoki mavjud bo'lgan turli tektonik plitalar orasidagi to'qnashuvlar kuzatilmagan. Albatta, kontinental drift jarayoni saqlanib qoldi, ammo, masalan, Panjeani ajratish davridan ancha sekinroq.

To'rtlamchi davr atrof-muhit haroratining pasayishi bilan ajralib turar edi, bu esa bir necha marta muzliklar deb atalgan. Bu davrda harorat sezilarli darajada pasaygan, muzliklar paydo bo'lgan va hattoki qit'alarning katta qismini qalin muz qatlamlari qoplagan.

To'rtlamchi davr atrof-muhit haroratining pasayishi bilan ajralib turar edi, bu esa bir necha marta muzliklar deb atalgan. Bu davrda harorat sezilarli darajada pasaygan, muzliklar paydo bo'lgan va hattoki qit'alarning katta qismini qalin muz qatlamlari qoplagan.
Davr boshida muzliklar kuzatilgan. Holotsen davrida allaqachon sezilarli muzlik davri bo'lmagan.
Inson rivojlanishi
To'rtlamchi davr sayyoramizning geologik tarixidagi eng o'rganilgan davrlardan biri bo'lgan, chunki unda zamonaviy insonning birinchi ajdodlari paydo bo'lgan.

To'rtlamchi davr mobaynida inson evolyutsiyasining turli bosqichlarini aniqlash va tanib olish mumkin Avstralopitek hozirgi kunga qadar Homo sapiens. Insonning biologik rivojlanishidan tashqari, to'rtlamchi davrda ijtimoiy ko'nikmalarning rivojlanishini, ya'ni shaxsiy munosabatlar va jamiyatlarni shakllantirish qobiliyatini o'rganish mumkin edi.

To'rtlamchi davr mobaynida inson evolyutsiyasining turli bosqichlarini aniqlash va tanib olish mumkin Avstralopitek hozirgi kunga qadar Homo sapiens. Insonning biologik rivojlanishidan tashqari, to'rtlamchi davrda ijtimoiy ko'nikmalarning rivojlanishini, ya'ni shaxsiy munosabatlar va jamiyatlarni shakllantirish qobiliyatini o'rganish mumkin edi.
Turlarning barqaror yo'q bo'lib ketishi
To'rtlamchi davr, shuningdek, odamlarning paydo bo'lishidan keyin muntazam ravishda sodir bo'lgan ommaviy qirg'in jarayonining sahnasi bo'lgan.

Pleistosen oxirida megafauna deb ataladigan a'zolarning aksariyati yo'q bo'lib ketishdi va so'nggi yillarda sayyorada mavjud bo'lgan barcha fillarning ko'plab turlari yo'q bo'lib ketdi.

Pleistosen oxirida megafauna deb ataladigan a'zolarning aksariyati yo'q bo'lib ketishdi va so'nggi yillarda sayyorada mavjud bo'lgan barcha fillarning ko'plab turlari yo'q bo'lib ketdi.
Mutaxassislarning fikricha, odamlarning faoliyati bu yo'q bo'lib ketishning asosiy sababi, chunki odamlar turli xil hayvonlardan oziq-ovqat, kiyim-kechak, asbob tayyorlash kabi imtiyozlarga ega bo'lish uchun foydalanadilar.
Ushbu hodisani o'rganishga bag'ishlanganlarni eng ko'p tashvishga solgan narsa shuki, bu turlar juda qisqa vaqt ichida yo'q bo'lib ketgan va hozirgi paytda yo'q bo'lib
ketish xavfi ostida bo'lgan turlar ro'yxati tobora kengayib bormoqda.