To‘shak qandalasi (klapa) — tuzilishi, chaqishi oqibatlari va yo‘qotish usullari

To‘shak qandalasi (klapa) — tuzilishi, chaqishi oqibatlari va yo‘qotish usullari

XXI asrga kelib, qandalalar bilan qiziquvchilar va ulardan qutulish yo‘lini qidirayotganlar ko‘paymoqda. Chunki qandalalar insonlarni uzoq vaqt chaqib, ularda noqulayliklar va terida turli xil allergik qichimalarni keltirib chiqaradi. To‘shak qandalasi ( klapa ) nafaqat eski uylarda, balki yangi uylarda, hovlilarda, umuman, mebel va inson qoni bor bo‘lgan barcha joylarda yashashi mumkin. Avvallari, ko‘pgina zararkunanda hashoratlar xonadonda paydo bo‘lishini xonadonning toza saqlanmasligi, parazitlarga qarshi chora ko‘rilmasligi bilan bog‘lashgan bo‘lsa, to‘shak qandalasiga esa, bular xuddiki ta’luqli emas. Afsuski, to‘shak qandalasini yo‘qotishga qaratilgan kimyoviy preparatlar ham ba’zida yaxshi naf bermaydi. Chunki qandalalar insektitsidlar ishlatilgan sari ularga nisbatan chidamli bo‘lib boradi. Bundan tashqari qandalalarni topish qiyin, chunki ular devor yoki buyumlardagi yoriqlar orasiga kirib olib, berkinish xususiyati kuchli.

Xo‘sh, ular xonadonga qayerdan kelishadi, qandalalardan qutulish mumkinmi?

Mundarija [Yopish]

• 
  To‘shak qandalasining tarqalish yo‘li
  
• 
  To‘shak qandalasi tuzilishi
  
• 
  Qandalalar ozuqlanishining o‘ziga xos xususiyatlari
  
• 
  Klapa uchun noqulay sharoitlar qanday?
  
• 
  Ular qayerda ko‘proq bo‘lishadi?
  
• 
  Klapa chaqishi oqibatlari
  
• 
  To‘shak qandalasidan qutulish usullari haqida qisqacha faktlar
  
  • 
    Klapani yo‘qotish usullari
    
• 
  Qandala bilan zararlanishning oldini olish
  

To‘shak qandalasining tarqalish yo‘li

To‘shak qandalasi ( klapa ) juda kichik hasharotdir. Shuning uchun ham bir yoki bir necha hashorotning uyda paydo bo‘lib qolganligini hamma ham sezavermaydi. Bundan tashqari, hasharotlar tunda yashirin hayot kechirishadi. Hasharotlar turli yo‘llar bilan yangi manzillarni “ishg‘ol etishadi”.

Agar siz ko‘p qavatli binoda yashasangiz, binoning biror xonadonida qandala bo‘lsa va unga qarshi kimyoviy tozalash olib borilganda, hashorotlar qo‘shni uylarga devor yoriqlari va turli teshiklar orqali o‘tib ketishadi.

To‘shak qandalasining paydo bo‘lishida eng katta xavf bu zararlangan joylardan ularni olib kelish, masalan ta’tildan qaytganda, do‘stingizning zararlangan uyida yotib qolganingizda va ayrim mehmonxonalardan qaytganda qandalarni kiyimingiz, portfelingiz yoki sumkangiz yordamida o‘zingiz bilmagan holda olib kelishingiz mumkin.

Uy uchun mebel, maishiy texnika, kiyim-kechak va boshqa hashorot bilan “zararlangan” buyumlarni xarid qilganingizda ular bilan birga qandalani ham xonadoningizga olib kelishingiz mumkin. Ayniqsa, ikkilamchi bozordan buyumlar sotib olganda bu holat ko‘p kuzatiladi.

To‘shak qandalasi tuzilishi

Hasharot ilm-fan nuqtai nazaridan juda qiziq. Qandalaning tashqi ko‘rinishi uning ovqatlanishiga, yashash haroratiga, yoshiga qarab o‘zgaradi. To‘shak qandalalari rivojlanishining hayot sikli bir necha bosqichlarini o‘z ichiga oladi:

• 
  Tuxum;
  
• 
  Lichinka;
  
• 
  Yetilgan qandala.
  

Voyaga yetgan parazit yumaloq, tekislangan tana shakliga ega. Hasharotning orqa qismi mustahkam xitin qobiq bilan qoplangan. Voyaga yetgan to‘shak qandalasiningning o‘rtacha uzunligi taxminan 6 mm. Erkaklari ayollardan bir oz kichikroq. Ovqatlanish vaqtida hasharotning tana hajmi xitin qobig‘ining yupqalasha borishi hisobiga, bir necha bor ortishi kuzatiladi. Yetilgan qandalaning rangi kulrangda bo‘ladi. Uning rangining to‘q yoki ochligi ovqat (qon) bilan to‘yinganligiga bog‘liq. Yaqindagina odam qonini so‘rgan hasharot rangi to‘q qizil rangacha o‘zgarishi mumkin. To‘shak qandalasi faol va tez harakat qiladi. Binolarning devorlariga kirishga, ularda yashirinib qolishga qodir.

Urg‘ochi hashorot tuxumlarini uyga qo‘yadi. Ular tashqi ko‘rinishi jihatidan guruch donalarini eslatadi. Shaffof, oq. Uzunligi 1-3 mm keladi.
Ushbu maqolani ham o‘qing:  Teri leyshmaniozi

Qandalalar ozuqlanishining o‘ziga xos xususiyatlari

To‘shak qandalalariga har 10 kunda bir marta qon ichish yashashi uchun yetarli bo‘ladi. Urg‘ochi hashorotlar bir marta ozuqlanganda taxminan 7 ml qon so‘riydi. Erkaklari esa biroz kamroq qon suiste’mol qilishadi. Hasharotning og‘iz qurilmasi ikki qismdan tuzilgan. Birinchisi qonni so‘rish uchun mo‘ljallangan bo‘lsa, ikkinchisi og‘riqni bartaraf qilishga qaratilgan maxsus suyuqlikni ajratishga mo‘ljallangan. To‘shak qandalasi tanada parazitlik qilayotgan vaqtida maxsus og‘riq qoldiruvchi suyuqlik ajratadi. Shu sababli, inson vujudida bo‘layotgan hashatorning chaqishini deyarli sezmaydi.

Lekin hashorotning lichinkasi chaqganida, yetilgani kabi og‘riq qoldiruvchi suyuqlik ajralmaydi va inson lichinkaning ta’sirini his qilishi mumkin. Odatda lichinka tez-tez qon bilan oziqlanadi, lekin kichik qismlarni zararlaydi. Ba’zida ovqatlanish jarayoni faqat 5 daqiqa davom etadi, ammo keyingi kun parazitlik yana takrorlanadi.

To‘shak qandalasi terining nozik bo‘lgan joylaridan chaqadi. Chunki qon tomirlari teri yuzasiga yaqin joylashgan bo‘ladi. Har bir muvaffaqiyatli luqmadan hashorot 1,5 ml gacha qon so‘rib olishi mumkin. Bu katta hashorotlarni to‘ydirish uchun yetarli emas. Shuning uchun ham ular bir marta to‘yib ozuqlanishi davomida 5-7 tacha joyni chaqishadi.

Klapa uchun noqulay sharoitlar qanday?

To‘shak qandalasi bilan kurashish juda qiyin, chunki ularni qirishga qaratilgan kimyoviy moddalarga chidamli, berkinish qobiliyatiga ham ega, tez ko‘payish xususiyatiga ega. Ular toqat qilmaydigan, noqulay sharoit bu haroratning o‘zgarishi va oziq-ovqat yetishmasligidir. Bu sharoitlar qandalalarni o‘ldirmasa ham haroratning pasayishi bilan lichinkalarning rivojlanish jarayoni sekinlashadi. Yetilgan hashorotlarida esa faoliyati keskin kamayadi.

To‘shak qandalasi uchun oziq-ovqat nafaqat energiya manbai, balki tuxum qo‘yish, lichinkalarning shakllanishi uchun ham xizmat qiladi. Ovqatlanish jarayoni bo‘lmasa, barcha jarayonlar o‘z-o‘zidan sekinlashadi.