Toshkent – 2023 Mavzu : Sirka kislotasini olish texnologiyasi sxemasi. Reja: Sirka kislota olinishning texnologik jarayoni

Olinishi
Sirka kislota olishning hozirgi sintetik usuli sirka aldegidni oksidlashga asoslangan, bu aldegidning o‘zi esa asetilendan M.G.Kucherov reaksiyasi bo‘yicha olinadi (asetilen juda
arzon xomashyodan — metandan olinadi).

Sirka kislota olishning butanni oksidlashga asoslangan yangi usuli katta ahamiyatga ega.

Sirka kislotani metandan olish jarayoni ko‘p bosqichli bo‘lgani holda (metan — asetilen — sirka aldegid — sirka kislota) butanni oksidlab kislota olish bir bosqichlidir, bu esa katta iqtisodiy samara beradi. Oziq-ovqat sanoatida ishlatiladigan sirka essensiyasi biokimyoviy usul bilan olingan sirka kislotadan tayyorlanadi. Bu usul spirtning havo kislorodi ta’siri ostida „sirka zamburug‘lari“ ishtirokida oksidlanishiga asoslangan.

Ana shu jarayonning borishi tufayli uzum vinosi havoda ochiq qoldirilsa, oksidlanishi natijasida sirkaga aylanib qoladi.

Sirka kislota rangsiz, o‘tkir hidli suyuqlik, qaynash harorati 118°C). Dunyoda sirka kislotasi hozirgi vaqtda har yili 3,5 mln. tonnadan ko'proq ishlab chiqarilmoqda. Sirka kislota va uning xossalari sanoatning turli tarmoqlarida juda keng ishlatiladi. U asetilselluloza olishda (undan asetat tolasi, plastmassalar, laklar, yonmaydigan kinoplonkalar va boshqalar olinadi), atsetillovchi modda sifatida organik sintez sanoatida oziqovqat va to'qimachilik sanoatlarida va boshqalarda ishlatiladi



Qo’llanilishi
Sirka kislotasi - bu ko'plab organik reaksiyalarda ishlatiladigan keng tarqalgan kimyoviy reagent. Bu sirka asosiy tarkibiy qism bo'lib, uning ta'mi va hidiga hissa qo'shadi. Bo'yoqqa sezgir bo'lgan quyosh hujayralari sintezida ishlatiladi. Sirka kislotasi nordon, sirka hidi bilan rangsiz suyuqlik yoki kristall bo'lib, eng oddiy karboksilik kislotalardan biri bo'lib, keng qo'llaniladigan kimyoviy reagent hisoblanadi. Sirka kislotasi asosan fotografik plyonka va polivinilatsetat uchun yog'och elim, sintetik tolalar va mato materiallari uchun tsellyuloza asetat ishlab chiqarishda laboratoriya reagenti sifatida keng qo'llaniladi. Sirka kislotasi, shuningdek, oziq-ovqat sanoatida