Smoluxovskiy va Eynshteyn kolloid sistemalardagi Broun harakati va diffuziya nazariyasini yaratib, kolloid kimyoni nazariy jihatdan boyitdilar. Perren, Svedberg, Ilin kabi olimlar Eynshteyn va Smoluxovskiy nazariyasining tо‘g‘riligini tajribada tasdiqladilar. - D.I.Mendeleyev kolloid kimyoni tabiat haqidagi bilimlarning porloq istiqbolga ega bо‘lgan yangi tarmog‘i deb qaradi. U о‘zining «Kimyo asoslari» nomli kitobining birinchi nashrida (1871 yil) «Kolloid kimyo masalalari fizika va kimyoning barcha sohalari uchun ilg‘or va qudratli ahamiyat kasb etishi muqarrar» deb yozgan.
- Kolloid kimyoning taraqqiyotida mashhur olim A.V.Dumanskiyni ham xizmati katta. U kolloid eritmalarning qovushqoqligini, elektrо‘tkazuvchanligini, optik xossalarini о‘rgandi.
- Prof. N.P.Peskov kolloid sistemalarning barqarorlik nazariyasini taklif qildi, akademik P.A.Rebinder va uning shogirdlari kolloid dispers va dag‘al dispers sistemalarda bо‘ladigan adsorbsiya hodisalarini, shuningdek, ularning struktura-mexanik xossalarini tekshirdilar.
- О‘zbekistonda kolloid kimyo sohasidagi dastlabki tadqiqotlar 1918 yil 12 mayda Munavvarqori Abdurashidxonov boshchiligidagi jadid-ma’rifatchilar tashabbusi bilan ta’sis etilgan universitetning (о‘sha davrda Turkiston Davlat universiteti deb nomlangan) noorganik kimyo kafedrasida о‘tkazilgan. Turkiston davlat universitetining kimyo fakultetini va fakultet qoshida ochilgan ilmiy-tadqiqot laboratorisini tashkillashtirishda professor S.N.Naumov xizmati katta ekanligini e’tirof etish lozim.
- О‘zbekiston tuproqlari va loylarining kolloid kimyoviy tadqiqotlari О‘rta Osiyo Davlat universitetining kimyo fakultetida B.G.Zaprometov tomonidan noorganik kimyo kafedrasida boshlangan. 1937 yili B.G.Zaprometov mustaqil “Kolloid kimyo” kafedrasini tashkil qilgan.
- Ўзбек олимларидан академиклар Усмонов Х.У., Ахмедов К.С. ва Арипов Э.А. лар жуда катта ишлар қилишган. Улар коллоид системаларни янги турларини яратишиб халқ хўжалигига тадбиқ қилиб, катта-катта фойдалар келтиришди.
- Коллоид кимё соҳасида ҳозирда Ўзбекистонда қизиқарли ишлар олиб борилмоқда:
- -Тошкент Давлат Миллий Университетининг кимё факультетида;
- -Тошкент кимё-технология институтида;
- -Ўзбекистон Фанлар Академиясининг “Умумий ва анорганик кимё” институтида бу соҳадаги илмий ишларга катта эътибор қаратилган.
-
- Шуни айтиб ўтиш керакки, қарийб барча доривор моддалар-суртмалар, кукунлар, эмульсиялар, аэрозоль дорилар, шамча, глобула ва бошқалар дисперс системалар бўлиб, уларнинг олиниши, сақлаш усуллари коллоид кимё қонуниятлари асосида олиб борилади.
- Бу соҳада Тошкент Фармацевтика институтида ҳам қизиқарли ишлар, изланишлар олиб борилмоқда.
- 3.Дисперс системаларнинг синфланиши
- Дисперс системаларни –
- -заррача ўлчами (дисперслиги) бўйича,
- -фазаларнинг агрегат ҳолати бўйича,
- -дисперс муҳит билан дисперс фаза орасида мавжуд бўлган ўзаро таъсирга қараб бир неча синфларга бўлиш мумкин.
- Дисперслик (Д) – дисперс системанинг ва модданинг майдаланганлик ўлчовининг асосий белгиси ҳисобланади. Математик жиҳатдан
- Д=1/а билан ифодаланади.
- яъни, заррача ўлчамига тескари пропор-ционал.
- а – заррача ўлчами, бирлиги Д=м-1 (заррача ўлчами дисперс системаларнинг кўпгина хоссаларига таъсир кўрсатади - кинетик, оптик хоссаларига; заррачанинг геометрик формаси хам коллоид системаларнинг кўп хоссаларига таъсир этади).
- 1. Дисперс фаза заррачаларининг ўлчамига қараб
- Дағал дисперс системалар
- ( суспензия, эмульсия, порошок)
- r= 10-4 - 10-7 м
- a>100 нм
- Коллоид дисперс система- лар (золлар)
- r= 10-7 - 10-9 м
- a=1-100 нм
-
- Молекуляр ёки ион эрит-малар (чин эритмалар)
- r< 10-9 м
- a< 1 нм
Do'stlaringiz bilan baham: |
