Toshkent 2019 O‟zbеkiston rеspublikasi oliy va o‟rta maxsus ta'lim vazirligi toshkent davlat iqtisodiyot universiteti

4. Xarajatlarga ko„ra samaradorlikni baholash usuli 

Amaliyotda

pul
tushumlarini
ta‟minlamaydigan
loyihalarni
baholashga duch kelishimiz mumkin. Masalan, xizmat binosini yoritish
uchun kunduzgi yoritish lampalaridan yoki boshqa turdagi yoritish
vositalaridan birini tanlash vazifasi turganda shunday holat yuzaga keladi.
Bunda firma ma‟lum bir vaqt davomida kam xarajat talab etadigan yoritish
loyihasini tanlaydi.
Agar biz turli xizmat davrlariga ega loyihalarga duch kelsak, hamda
baholanayotgan faoliyatni davom ettirish uchun qayta moliyalash ko„zda
tutilsa, yuqorida ko„rib chiqilgan ekvivalent annuitetni aniqlash usulidan
foydalaniladi. Bunda ekvivalent annuitet – EAS-yillik ekvivalent
xarajatlar deb ataladi.

5. Uskunalarni ta‟mirlash yoki almashtirish haqidagi qarorlarni 
asoslash 

Bir-birini siqib chiqaradigan investitsiya loyihalaridan birini

tanlashdagi muhim holat, mavjud asbob-uskunani remont qilish kerakmi

---

~ 97 ~

yoki uni yangilash kerakmi degan savolga javob topishdir. Agar firma
asbob-uskunalarni remont qilsa bu yangi sotib olishdan ko„ra kam pul
chiqimini ta‟minlaydi, lekin shuni unutmaslik kerakki, eski asbob-
uskunalarning yaroqlilik muddati yangilarinikidan kam bo„ladi. Bunday
holda avvalambor remont qilishga mo„ljallangan asbob-uskunalar qanaqa
xarajatlarni talab qilishini aniqlab olish kerak. Bu xarajatlarga remont
sarflari bilan birga eski uskunalarni sotishdan kelishi mumkin bo„lgan boy
berilgan foyda, ya‟ni likvidatsiya qiymati xam kiritiladi. Tahlilni
ekvivalent annuitet yoki yillik ekvivalent xarajatlarni taqqoslash asosida
olib borish mumkin.

---

~ 98 ~

---

~ 99 ~