Toshkent-2020 Qumli joylarda yo‘llarni loyihalashning o‘ziga xosliklari. Reja: kirish asosiy qism qumli cho‘llarda yo‘l poyini qurish

Qumli gruntlarni zichlash
Qumli gruntlarni zichlash ishlari namligi optimal namlikka yaqin bo‘lganda bajariladi. Gruntlarni bosim shinalik katoklar bilan zichlashda, optimal ko‘rsatkichi O‘z RST 786 orqali aniqlanadi va 1-jadvalda keltirilgan ko‘rsatkichlardan chetga chiqmasligi kerak.
1-jadval

Grunt	Talab qilingan zichlik koeffitsiyentidagi namlik
	1,02-1,00	0,98	0,96	0,94
Changsimon qumlar yengil supeslar	1,25 dan ko’p bo’lmagan	1,35 dan ko’p bo’lmagan	1,5 dan ko’p bo’lmagan	Me’yorlanmaydi
Yengil va changsimon supeslar	0,9-1,1	0,8-1,20	0,7- 1,25	0,7-1,4
Og’ir changsimon supeslar, yengil va yengil supeslar	0,9-1,1	0,85-1,1	0,8-1,2	0,75-1,4
Og‘ir suglinoklar og‘ir changsimon poylar	0,9-1,1	0,90-1,1	0,9-1,1	0,85-1,2
Lyosslar	0,9-1,1	0,8-1,20	0,7-1,25	0,7-1,30

Qumli gruntlarni titratma katoklar bilan zichlaganda, ularning talab darajasidagi zichligiga qumning tabiiy namligida erishilishini tekshirilishi lozim.

Qumdan saqlanish va uni mahkamlash
Qum ko‘chish manbaidagi qumdan saqlanish va uni mahkamlash vositalari o‘zlarining ta'siri bo‘yicha 2-jadval asosidagi guruhlarga bo‘linadi.
2-jadval



Mustahkamlanuvchi tasma kengligini yil davomida yo‘lda to‘planadigan ko‘chki
qumlar miqdoriga va mexanik ximoya vositalarining o‘lchamiga qarab, 3-jadvalda keltirilgan me’yorlarda qabul qilish lozim.

3-jadval

Xulosa
Xulosa o’rnida shuni aytishim mumkinki qumli hududlarda barxan qumlarda yo’l inshootlarini qurganda juda ko’plab omillarga(iqlim, grunt turi, shamolning ta’siri va b) e’tibor berilishi lozim. Ushbu mustaqil ish materialini tayyorlash davomida asosan SHNQ 2.05.02-07 hamda SHNQ 3.03.03-08 kabi me’yoriy hujjatlardan foydalandim va qumli gruntlarda yo’l inshootlarni qurishda nimalarga e’tibor berish kerakligini o’rgandim.
Jumladan:
Yer ishlarini olib borish uchun eng yaxshi vaqt – qum nam va mashinalar o‘ta oladigan bo‘lgan qish va bahor oylaridir. Bu davrda buldozer va skreperning ish unumdorligi yuqori bo‘ladi. Yo‘lni qum bosishdan muvaffaqiyatli himoyalashni ta'minlovchi tadbirlar ko‘mpleksi ratsional trassani va qulay qurish vaqtini tanlashdan tashqari, yo‘l poyi konstruksiyasini to‘g‘ri belgilash va yer ishlarini olib borishda alohida qoyidaga amal qilish dan iborat. Yo‘lning ko‘ndalang kesimi yo‘l orqali qum ulanib qolmasdan o‘tishini ta'minlashi, ya'ni ko‘tarma va o‘ymani ng yon qiyaligi 1:2 dan kam bo‘lgan oquvchan shaklga bo‘lishi kerak. Yon qiyaliklar va yo‘l yoqasi yo‘l poyi qumini shamolda uchib ketishidan himoya qilinishi kerak.
Qumli ko‘chishlar xosil bo‘ladigan joylarda yo‘l polosasi yo‘lni bitta yoki ikkita tomonidan 15 -40 m kenglikda buldozer bilan tekislanadi. Mintaqan ingkatta kengligi (25-40 m) yirik shakldagi relyef (barxanlar va barxan zanjirlari) xosil bo‘ladigan joylarda belgilanadi, mayda shakl dagi relyef xosil bo‘ladiganjoylarda mintaqa eni 15 -20 m gacha kamaytiriladi. Qumdan tozalangan bu mintaqa foydalanish davrida qum bosishdan tozalanib turiladi. Tozalangan polosadan tashqarida qum relyefiga, uning harakatchanlik darajasi va o‘simlik o‘sish sharoitiga (fitomelioratsiya) bog‘liq bo‘lgan , kengligi 25-150 m va undan katta bo‘lgan щit, bitum plyonkasi yoki o‘simlik bilan mustahkamlangan yo‘lakcha quriladi.