Toshkent-2023 Sun'iy qopJamaJarni vertikal rejalashni JoyihaJash xususiyatJari

TOSHKENT DAVLAT TRANSPORT UNIVERSITETI

Mustaqil ish

Mavzu: Aerodromlarda sun’iy qoplamalar turlari va vazifalari

Bajardi: Qoraqulov U.

Toshkent-2023
Sun'iy qopJamaJarni vertikal rejalashni JoyihaJash xususiyatJari

Sun'iy qoplama - aeroportning asosiy inshootlaridan biri, aeroportning ekspluatatsiya va texnik imkoniyatlari ko'p jihatdan unga bog'liq.

SUQT ning yuzasiga bo'ladigan talablar GUQT yuzasiga qo'yiladiganlarga qaraganda ancha qat’iy. Masalall, HK ning ko'tarilish va qo'nish sharoitlarini yaxshilash va qoplama maydonini qisqartirish uchun SUQT da ruxsat etilgall eng katta bo'ylama nishablikni GUQT ga qaraganda ancoa kam olinadi. SUQT yuzasi egriligining eng kichik radiusi esa GUQT dagiga qaraganda ancha katta bo'lishi mumkin.
Qoplamalarning ishlash sharoitini yaxshilash va yuzaning kerakli darajadagi tekisligini ta'minlash uchun qoplamalarni yomg'ir va erigan suvlardan himoyalash chegaralarini qurish zarur. Sun'iy qoplamalarning vertikal rejasini loyihalash vazifasi relyef loyihasini ishlab chiqishdan ibot'at bo'lib, bu relyef HK ning xavfsiz ko'tarilishi va qo'nishilli, qoplamalarning turg'unligi va uzoq xizmat muddatini va yechimlarning tejamkorligini ta'minlashi lozim. Bularning bariga nishabliklar, egriliklar va UT da ko'rinuvchanlikka bo'lgan talablarga rioya qilish bilan crishiladi .
Sun'iy qoplamalar konstruktsiyasining barqarorligi va uzoq xizmat qilishi uchun ularning chetlari yon-atrofdagi yer yuzalaridan balandroq qilib ishlanadi, shunda suv bosishdan himoyalanadi, ho'l bo'lib qolsa, tez quriydi. Sun'iy qoplamalardan atmosfera yog'inlari tez tushib ketishi uchun relyefga bo'ylama va ko'ndalang Yo'nalishlarda ma'lum shakl beriladi.
Sun'iy qoplamalarni vcrtikal rejalashning tejamkorligi yer qazish ishlari hisobiga bo'ladi; bunda loyihaviy yuzani mavjud yuzaga iloji boricha yaqinlashtirishga harakat qilinadi.
Qoplamalarning hisobiy mustahkamligini ta'minlash va qimmatbaho qurilish materiallaridan foydalanish qoplama konstruksiyalari qalinligiga aniq rioya qilishni taqazo etadi. Bunga raqamli belgilarni naturaga chiqarish bo'yicha taqsimlash ishlarini aniq bajarish bilan erishish mumkin. Bu talabni to'liq qondirish sharti shuki, qoplama yuzasi tekislik bo'lishi kerak. Biroq, zamonaviy aerodromlarda UT ning uzunligi 2500-3000 m va undan ortiq bo'ladi, sun'iy qoplama yuzasini yaxlit bir tekislik qilib bajarib bo'lmaydi, unda to'lqinlanish albatta bo'ladi. Bunday sharoitda sun'iy qoplamaning yuzasini alohida-alohida tckislikka shunday taqsimlash kerakki, har biridagi bo'ylama va ko'ndalang nishabliklar o'zgarmas bo'isin, shunda sun'iy qoplama yuzasi mavjud yuzaga eng ko'p yaqinlashgan bo'ladi.
Shunday qilib, aerodrom qoplamalari yuzasini loyihalaganda, uchish maydonining egri chiziqlardan iborat gruntli uchastkalari relyefini loyihalashdan farqli ravishda fazoda turlicha qiyaliklar bilan joylashgan alohida-alohida tekisliklarning birikishidan iborat deb qabul qilinadi. Qoplamalarni qurish ishlarini normallashtirish shartlaridan kelib chiqib alohida tekisliklar uzunligini iloji boricha katta, enini esa beton yotqizuvchi agregat eniga karrali olish kerak. HK larini ekspluatatsiya qi I ish va birinchi navbatda, SUQT yuzasi juda tckis bo'lishi shartlaridan kelib chiqib, siniq chiziqlar, ya'ni alohida tekisliklar kesishgan chiziqlar orasini iloji boricha kattaroq olish kerak.
Sun'iy qoplamalar yuzasini loyihalashda uchraydigan har qanday holatni alohida tekisliklar tizimining birikmasi deb tasavvur qilish mumkin. Bu tekisliklar sun'iy qoplamaning hamma yuzasi bo'yicha siniq, lekin uzluksiz yuzalar birikmasini hosil qiladi. Qoplama yuzasini hosil qilishda tekisliklarni joylash usullarini ko'rib chiqamiz.



Eng oddiy holat - bo'ylama va ko'ndalang nishabliklari doimiy ikki tekislikning tutashuvi. Bu tekisliklar qoplama o'qi bilan ustmaust tushadigan chiziq bo'yicha tutashib, ikki nishabli simmetrik qoplama hosil qiladi (11.1-a rasm). Shunday qilib qoplama yuzasi ikkita tekislik bilan hosil bo'ladi. Qoplamaning bo'ylama nishabligini o'zgartirish uchun uning o'qiga perpendikular bo'lgan to'g'ri chiziq atrofida aylantirish kerak. Bu chiziqning qoplama tekisligi ichidagi qismi «ko'ndalang» deb ataladi. Bunday holda ikki nishabli ko'ndalang profilli qoplamaning uchastkasi to'rtta tekislikning tutashuvidan hosil bo'ladi (11.1-b rasm).
Ko'ndalang nishabliklari har xil bo'lgan ikki nishabli ko'ndalang profillarning yuzalari uchastkalari bir-biri bilan tutashganda. asosiy tekisliklar orasidagi yuzalar sidirg'a bo'lib ketishi uchun kamida yana bitta tekislik - to'ldiruvchi tckislik hosil qilish kerak. Bunda «ko'ndalang»lardan tashqari AB va BC to'g'ri chiziqlar paydo bo'ladi. ular «diagonal» lar deb ataladi. U lar rejada qoplama o'qiga birmuncha burchak bilan joylashadi.

11.3-rasmda tasvirlangan uchastka o'zaro tutashgan bir qancha tekisliklardan iborat. Qoplama yuzasi sidirg'a bo'lishini ta'minlash maqsadida ikkita asosiy tekislik - I va II orasida ikkita to'ldiruvchi tekislik III va IV ni hosil qilish kerak.

Keltirilgan misollardan ko'rinadiki, sun'iy qoplamalarning loyihaviy yuzasini tuzishning hamma Yo'llari, bir-biri bilan birikib siniq chiziq va uzluksiz yuza hosil qiladigan tekisliklar tizimi sifatida taqdim qilinishi mumkin. Sun'iy qoplamalarning loyihaviy yuzasini aerodrom uchastkasining mavjud yuzasi xarakteriga qarab loyihalash kcrak. Bunda butun uehish maydoni relyefi hisobga olinadi va SUQM ning shunday loyiha profili bilan balandlik holati tanlanadiki. ular sun'iy qoplamadan ham, uehish maydonidan ham suvlarni uzoqlashtirishni ta'minlasin.
Relyef aslida tekis bo'lsa, loyihalashni sun'iy qoplamadan bosh lash kerak, chunki uehish maydonini vertikal rejalash asosan shunga bog'liq. Mavjud relyef murakkab va past-baland bo'lsa, avval nishabliklar va egriliklarning me'yorlariga binoan relyefni tuzatish (yuqorida keltirilgan usullar bilan) kerak, shundan keyingina sun'iy qoplamalar loyihalanadi.
Sun'iy qoplamalarni vertikal rejalashda ikkita masala hal qilinadi: loyiha yuzaning balandlik holati belgilanadi va loyiha yuzaning rejasi tuziladi.