Toshkent arxitektura-qurilish instituti bino va inshootlar qurilishi fakulteti “Boshqaruv psixologiyasi” fani

Deformatsiyalanish jarayoni loyli gruntlarda ayniqsa og‘ir rivojlanadi.

Ularda hajmiy deformatsiyalar bog‘lovchi suv qobiqlari bilan qoplangan zarralar

yanada zichroq qayta o‘ralishi, g‘ovaklar hajmining kamayishi, g‘ovaklardagi

suvning siqilishi va qisilgan havo pufakchalari tarang siqilishi bilan, siljishdagi

deformatsiyalar esa – asosan gidrat qobiq bilan qoplangan zarralar o‘zaro siljishi

va qayta o‘ralishi bilan bog‘liq. Loyli gruntlarda deformatsiyalar namoyon

bo‘lishining intensivlik darajasi tarkibiy bog‘lanishlar xususiyati va amaldagi

yuklanishlar kattaligiga ko‘p jihatdan bog‘liq. Hatto suvli – kolloid bog‘lanishli

loyli gruntlarning bo‘sh zichlangan suvli cho‘kindilari ham tarkibiy

chidamlilikdan oshmaydigan kichik yuklanishlarda taranglik xossalarini namoyon

etishi, ya’ni yuklanish olinganidan keyin deyarli to‘la tiklanishi mumkin.

Yuklanishning yanada ortishi gruntning tarkibiy bog‘lanishlari asta – sekin

buzilishi va uning intensiv zichlanishiga sabab bo‘ladi. Buzilgan suvli – kolloid

bog‘lanishlar vaqt o‘tishi bilan tiklanadi va loyli grunt zichlanganidan so‘ng

uning mustahkamligi ortishi mumkin.

Zaminlarning deformatsiyaga hisoblashda poydevor tuzilmasini arzonlashtiradigan birdan-bir yo'l zaminning yuk ko'tarish qobiliyatini to'la hisobga olishdir. Buning uchun bino va inshoot zaminiga ta ’sir etuvehi yuqori bosim miqdorini nazarda tutish lozim. Ushbu miqdor inshoot uchun yo'l qo'yish mumkin boigan defonnatsiyaning miqdorigagina bog'liq boimay, balki zaminning oichamlari, grunt qatlamlarining turlari va ularning fizik-mexanik hossalariga ham bog‘liq.

Foydalaniladigan adabiyotlar:

A D A B I Y O T
1. Расулов ХД Грунтлар механикаси, замни ва
пойдеворлар.”Укитувчи”, 1986. 1993 йй.
2.11ыгович H.A. Механика грунтов (Краткий курс). ≪Высшая школа≫.М.,1970.