Toshkent arxitektura va qurilish universiteti qurilish mexanikasi

b). Eguvchi moment zo‘riqishini M_k ta’sir chizig‘idan foydalanib hisoblash.
Oddiy balkaning ixtiyoriy k kesimida eguvchi momentning ta’sir chizig‘i M_k ni quramiz (6.1-rasm, d). M_k zo‘riqish ta’sir chizig‘ining y₁ ordinatasi ustiga, balkaga R₁ kuch qo‘yilgan bo‘lsa, u holda M_k zo‘riqishning miqdori
M_k = P₁×y₁ bo‘ladi. P₂ kuch ta’siridan esa M_k zo‘riqishning miqdori M_k = P₂×y₂ bo‘ladi. Boshqa to‘plangan kuchlardan ham M_k zo‘riqishning miqdori shunga o‘xshash aniqlanadi.
Agar balkaga n ta to‘plangan kuchlardan iborat yuklar sistemasi qo‘yilgan bo‘lsa, k kesimdagi M_k zo‘riqishning miqdori kuchlar ta’sirining mustaqilligi shartiga asosan quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
M_k = P₁×y₁+ P₂×y₂ + ... + P_n×y_n = Σ P_i×y_i (6.1)
bu erda y_i - M_k zo‘riqishi ta’sir chizig‘idagi P_i kuchlarga mos keluvchi ordinatalari.
v). Kesuvchi kuch zo‘riqishini Q_k ta’sir chizig‘idan foydalanib hisoblash. Buning uchun balkaning k kesimida Q_k kesuvchi kuch zo‘riqishining ta’sir chizig‘i quriladi (6.1-rasm, e). Agar balkaga R₁ kuch qo‘yilgan bo‘lsa, balkaning k kesimidagi Q_k zo‘riqishning qiymati Q_k=P₁×y₁ ga teng bo‘ladi. Bu erda y₁ - Q_k ta’sir chizig‘ining P₁ kuchga mos kelgan ordinatasi. Agar balkaga kuchlar qo‘yilgan bo‘lsa, u holda balkaning k kesimidagi Q_k zo‘riqishning qiymati quyidagicha aniqlanadi
Q_k = P₁×y₁+ P₂×y₂ + ... + P_n×y_n = Σ P_i×y_i

2. Inshootga tekis tarqalgan yuk q qo‘yilgan bo‘lsin (6.2-rasm, a). M_k zo‘riqishning miqdorini aniqlash uchun tekis yoyilgan yuk uzunligini elementar dx bo‘lakchalarga bo‘lib qaraymiz. Biror elementar dx bo‘lakka mos keluvchi tekis yoyilgan yukni elementar to‘plangan kuch q×dx deb qarasak, u holda bu elementar kuchdan hosil bo‘lgan elementar dM_k zo‘riqish (6.1) formulaga asosan aniqlanadi:

(a)
b u erda dω = dx×u – M_k ta’sir chizig‘ining dx oralig‘iga mos kelgan elementar yuzasi.
Tekis yoyilgan yukdan hosil bo‘lgan M_k zo‘riqish miqdorini aniqlash uchun (a) ifodani integrallaymiz:
(6.2)
bu erda - tekis yoyilgan yuk qo‘yilgan oraliqga mos keluvchi ta’sir chizig‘ining yuzasi (6.2-rasm, b).
Agar inshootga har xil intensivlikdagi tekis yoyilgan bir nechta yuk qo‘yilgan bo‘lsa, u holda kuchlar ta’sirining mustaqillik shartiga asosan M_k zo‘riqishning miqdori (6.2) ifodaga binoan quyidagicha aniqlanadi:
(6.3)

3. Inshootga moment juft kuch yoki moment M_i qo‘yilgan bo‘lsin (6.3-rasm, a). Balkani k kesimidagi M_k zo‘riqish miqdorini aniqlaymiz. M_i momentni juft kuchlar sistemasi bilan almashtiramiz M_i = P×dx (6.3-rasm, b). Bu to‘plangan kuchlardan hosil bo‘lgan M_k zo‘riqishni (6.1) formulaga asosan aniqlaymiz.

M_k = P×y₁ - P×y₂ = P(y₁ – y₂ ) = P×dx×tga = M_i ×tga_i (6.4)

bu erda tga_i - moment qo‘yilgan nuqtada ta’sir chizig‘iga o‘tkazilgan urinmaning absissa o‘qi bilan hosil qilgan burchagining tangensi.

Agar inshootga bir qancha to‘plangan kuch, tekis yoyilgan kuch va momentlar qo‘yilgan bo‘lsa, unda hosil bo‘ladigan zo‘riqishlar miqdori S ta’sir chizig‘i yordamida (6.1), (6.2) va (6.4) formulalarga asosan umumiy holda quyidagicha aniqlanadi.
(6.5)

(6.5) formuladan foydalanishda quyidagi ishoralar qoidasiga rioya qilish kerak: