Toshkent axborot texnologiyalari universiteti ganiev salim karimovich karimov madjit malikovich tashev komil axmatovich axborot xavfsizligi
Download 5.01 Kb. Pdf ko'rish
|
61b762c5e6d666.07483815
|
command
if in and in and ... in and then Bu erda – komanda nomi; – komanda parametrlari bo‘lib, sub’ektlar va ob’ektlarning identifikatorlari hisoblanadi; va – “1”dan “ ”gacha diapazonda sub’ektlar va ob’ektlarning indekslari; – elementar amallar. Komanda tarkibidagi elementar amallar matritsa yacheykalarida ko‘rsatilgan foydalanish xuquqlarining mavjudligini anglatuvchi barcha shartlar haqiqiy bo‘lganidagina bajariladi. Klassik (mumtoz) modelda faqat quyidagi elementar amallar joiz hisoblanadi: enter “r” into [ ] (“ ” sub’ektga “ ” ob’ekt uchun “ ” xuquqni 72 qo‘shish(kiritish)) delete “r” from (“ ” sub’ektdan “ ” ob’ekt uchun “ ” xuquqni yo‘q qilish) create subject “ ” (yangi “ ” sub’ektni yaratish) create subject “ ” (yangi “ ” ob’ektni yaratish) destroy subject “ ” (mavjud “ ” sub’ektni yo‘q qilish) destroy subject “ ” (mavjud “ ” ob’ektni yo‘q qilish) holatda bo‘lgan tizimda ixtiyoriy elementar amal “ ”ning ishlatilishi tizimning boshqa holatga o‘tishiga sabab bo‘ladiki, bu holat oldingi holatdan bo‘lmaganida bitta komponenti bilan farqlanadi. Bazaviy amallarning ishlatilishi tizim holatida quyidagi o‘zgarishlarga olib keladi: enter “r” into (bu erda ) “enter” amali foydalanish matritsasining mavjud yacheykasiga “ ” xuquqini kiritadi. Har bir yacheykaning tarkibi foydalanish xuquqi to‘plami sifatida ko‘riladi, ya’ni agar kiritilayotgan xuquq bu to‘plamda bo‘lsa, yacheyka o‘zgarmaydi. “enter” amali foydalanish matritsasiga faqat xuquq qo‘shadi va hech narsani yo‘q qilmaydi. Shu sababli bu amalni “monoton” amal deb atashadi. delete “r” from (bu erda ) “delete” amalining ta’siri “enter” amalining ta’siriga teskari. Bu amal foydalanish matritsasining yacheykasidagi xuquqni yo‘q qiladi, agar bu xuquq ushbu yacheykada bo‘lsa, har bir yacheykaning tarkibi foydalanish xuquqi to‘plami sifatida ko‘rilganligi sababli, yo‘q qilinadigan xuquq ushbu yacheykada 73 bo‘lmasa, “delete” amali hech narsa qilmaydi. “delete” amali foydalanish matritsasidan axborotni yo‘q qilishi sababli, bu amal “monoton bo‘lmagan” amal deb ataladi. s" ) (bu erda ) ) (bu erda ) va amallari monoton va monoton bo‘lmagan amallarning o‘xshash juftlarini ifodalaydi. Ta’kidlash lozimki, har bir amal uchun uni bajarishga yana oldindan quyiladigan shart mavjud: yoki amallari yordamida foydalanish matritsasining yacheykasini o‘zgartirish uchun ushbu yacheyka mavjud bo‘lishi, ya’ni mos sub’ekt va ob’ektning mavjud bo‘lishi shart. Shunga o‘xshash yaratish amallari uchun yaratiluvchi sub’ekt/ob’ektning 74 mavjud bo‘lmasligi, yo‘q qilish amali uchun yo‘qotiluvchi sub’ekt/ob’ektning mavjudligi shart. Ixtiyoriy amalga oldindan quyiladigan shart bajarilmasa u amalning bajarilishi natija bermaydi. Rasman ∑ tizim tavsifi quyidagi elementlardan tashkil topgan: - foydalanish xuquqlarining chekli to‘plami ; - dastlabki sub’ektlar va ob’ektlar ning chekli to‘plamlari, bu yerda ; - tarkibida sub’ektlarning ob’ektlardan foydalanish xuquqlari bo‘lgan dastlabki foydalanish matritsasi - ; - har biri yuqorida sanab o‘tilgan elementar amallar terminallarida bajarish va sharxlash shartlaridan tashkil topgan – buyruqlarning chekli to‘plami - . Tizimning vaqt bo‘yicha ahvoli holatlar ketma-ketligi yordamida modellashtiriladi. Har bir keyingi holat to‘plamdagi qandaydir komandaning oldingi holatga qo‘llash natijasi hisoblanadi - . Shunday qilib tizimning u yoki bu holatga tushishi yoki tushmasligi dagi komandalar va ular tarkibidagi amallarga bog‘liq. Har bir holat sub’ektlar, ob’ektlar to‘plamlari va xuquqlar matritsasi orasidagi mavjud foydalanish munosabatlarini belgilaydi. Xavfsizlikni ta’minlash uchun ba’zi foydalanish munosabatlarini ta’qiqlab qo‘yish lozimligi sababli tizimning berilgan dastlabki holati uchun u tushishi mumkin bo‘lmagan holatlar to‘plamini aniqlash imkoniyati mavjud bo‘lishi shart. Bu shunday dastlabki shartlarni ( komandalar ob’ektlar to‘plamining, sub’ektlar to‘plamining foydalanish matritsaning shartini) berishga imkon beradiki, bu shartlarda tizim xavfsizlik nuqtai nazaridan nomaqbul holatga tusha olmaydi. Demak, ahvoli oldindan bashorat qilinuvchi tizimni qurish uchun quyidagi savolga javob berish lozim: qandaydir sub’ekt qachondir qandaydir ob’ekt dan foydalanish xuquqiga ega bo‘lishi mumkinmi? Shu sababli Xarrison-Ruzzo-Ulman modelining xavfsizlik mezoni quyidagicha ta’riflanadi: Download 5.01 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|