Toshkent axborot texnologiyalari universiteti u. R. Xamdamov, dj. B. Sultanov, S. S. Parsiyev, U. M. Abdullayev operatsion tizimlar

7.6. Domen tizimi va internet xizmatlarini tashkil etish
Domain Name System (DNS)
Korxonani identifikatsiya qilish uchun TCP/IP protokollari hostning Internetga ulanishini aniqlaydigan IP manzilidan foydalanadi. Biroq, odamlar raqamli manzillar o‘rniga ismlardan foydalanishni afzal ko‘rishadi. Shuning uchun, bizga manzilni manzilga yoki nomga manzilni xaritada ko‘rsatadigan tizim kerak.
Internet kichkina bo‘lganda, host-fayl yordamida xarita tuzildi. Host faylida faqat ikkita ustun mavjud edi: ism va manzil. Har bir host o‘z diskida host faylini saqlashi va vaqti-vaqti bilan uni asosiy host fayldan yangilab turishi mumkin. Dastur yoki foydalanuvchi nomni manzilga xaritaga tushirishni istaganida, host host faylni ko‘rib chiqdi va xaritani topdi. Ammo, bugungi kunda har bir manzilni nom bilan va aksincha bog‘lash uchun bitta host-faylga ega bo‘lish mumkin emas. Host fayli har bir hostda saqlash uchun juda katta bo‘lishi kerak edi. Bunga qo‘shimcha ravishda, har safar biron bir o‘zgarish bo‘lganda, barcha host fayllarini yangilab bo‘lmaydi. Bitta yechim host faylni bitta kompyuterda saqlash va xaritalashga muhtoj bo‘lgan har bir kompyuterga ushbu markazlashtirilgan ma’lumotdan foydalanishga imkon berishdir. Ammo biz bilamizki, bu Internetda katta hajmdagi trafikni keltirib chiqaradi.
Bugungi kunda ishlatiladigan yana bir yechim bu katta hajmdagi ma’lumotni kichik qismlarga bo‘lish va har bir qismini boshqa kompyuterda saqlashdir. Ushbu usulda xaritalashni talab qiladigan host kerakli ma’lumotlarni ushlab turgan eng yaqin kompyuter bilan bog‘lanishi mumkin. Ushbu usul Domen Nomlari Tizimi (DNS) tomonidan qo‘llaniladi. 7.33- rasmda TCP/IP qanday qilib DNS mijozdan va DNS serverni nomni manzilga xaritada ko‘rsatish uchun qanday foydalanishi keltirilgan, teskari xaritalash ham huddi shu ketma-ketlikda amalga oshiriladi.

Foydalanuvchi

7.33- rasm. DNS maqsadi
7.33- rasmda foydalanuvchi masofaviy hostda ishlaydigan fayl uzatish ser-veriga kirish uchun fayl uzatish mijozidan foydalanishni xohlaydi. Foydalanuvchi faqat fayl uzatish serverining nomini biladi, masalan forouzan.com. Biroq, TCP/IP to‘plamiga ulanish uchun fayl uzatish serverining IP manzili kerak. Quyidagi oltita bosqichda host nomini IP manzilga xaritalash ko‘rsatilgan.

1. 
   Foydalanuvchi host nomini fayl uzatish mijoziga jo‘natadi.
   
2. 
   Fayl uzatish mijozi DNS mijozga host nomini yuboradi.
   
3. 
   Har bir kompyuter yuklangandan so‘ng bitta DNS serverning manzilini biladi. DNS mijoz DNS serverga DNS serverning ma’lum IP manzilidan foydalanib, fayl jo‘natish serverining nomini beradigan so‘rov bilan xabar yuboradi.
   
4. 
   DNS server kerakli fayl jo‘natish serverining IP manzili bilan javob beradi.
   
5. 
   DNS mijozi IP manzilni fayl jo‘natish serveriga yuboradi.
   
6. 
   Endi fayllarni jo‘natish mijozi fayllarni jo‘natish serveriga kirish uchun qabul qilingan IP manzilidan foydalanadi.
   

E’tibor bering, Internetga kirishning maqsadi fayllarni jo‘natish mijozi va server o‘rtasida aloqa o‘rnatishdir, ammo bu sodir bo‘lishidan oldin DNS mijoz va DNS server o‘rtasida boshqa ulanish kerak. Boshqacha aytganda, biz ikkita ulanishga muhtojmiz; masalan, birinchisi, nomni IP manzilga solishtirish uchun; ikkinchisi fayllarni jo‘natish uchun.