Тошкент давлаи аграр университети модуль: “тадбиркорлик (бизнес) ҲУҚУҚИ

ТОШКЕНТ ДАВЛАИ АГРАР УНИВЕРСИТЕТИ
Модуль: “ТАДБИРКОРЛИК (БИЗНЕС) ҲУҚУҚИ”
1- мавзу: Тадбиркорлик (бизнес) ҳуқуқи алоҳида ҳуқуқ соҳаси сифатида

Ўқув машғулоти натижасида:мазкур ўқув машғулотида талабада тадбиркор ва бизнесмен; тадбиркорлик ҳамда бизнес фаолияти; тадбиркорлик ҳуқуқи тушунчаси, предмети ва манбалари ҳақида билимларни шаклланади. Машғулот сўнггида талаба тадбиркорлик фаолиятини бошқа фаолиятлардан ажралиб турадиган жиҳатларини, тадбикорлик ҳуқуқий муносабатларни ўзига хос жиҳатларини фирқлай олади.

Мамлакатимизда бозор муносабатларининг жорий этилиши, унинг қонуниятларининг жамият ҳаётига кенг қўлланилиши республикамиз иқтисодиётининг ривожланишига замин яратди. Бунда иқтисодиётни ҳаракатлантирувчи куч сифатида тадбиркорлик (бизнес) (бундан буён матнда – тадбиркорлик деб юритилади) фаолиятини амалга оширувчи тадбиркорлик субъектлари муҳим ўринга эга. Улар фаолиятини ҳуқуқий тартибга солиш, бизнес юритиш асослари барча шахслар, жумладан хорижий бизнесменлар учун бир хил қилиб белгиланган.
Масалан: Ҳиндистонда “МанСин” корпорациясини таъсис этилган бўлиб, унинг бош қароргоҳи Деҳли шаҳрида жойлашган. “МанСин” корпорацияси компьютерлар ишлаб чиқариш билан шуғулланади ва Ҳиндистон, Покистон ва Хитой ҳудудларида фаолият юритади. Тошкентда бўлиб ўтган “ИКТ-ЭКСПО – 2014”да ярмаркасида қатнашган “МанСин” корпорацияси ижро органи раҳбари Манжид Сингх Ўзбекистонда ҳам ИКТ соҳасида фаолият юритувчи ташкилотларга ҳам эътибор қаратилаётганининг гувоҳи бўлди ва ўз бизнесини Ўзбекистонда ҳам амалга оширишга қизиқиб қолди. Шу сабабдан “МанСин” корпорацияси ижро органи раҳбари Манжид Сингх корпорациянинг юридик департаменти бошлиғи Ранжит Сингхга Ўзбекистон Республикасида бизнесни амалга ошириш тўғрисида, умумий маълумот тайёрлаб беришни сўради.

Машғулотнинг асосий масалалари:
“Тадбиркор” ва “тадбиркорлик” тушунчалари қандай мазмунга эга ва нимани англатади?
Бу тушунчаларни биринчи бўлиб XVII аср охири ва XVIII аср бошларида инглиз иқтисодчиси Ричард Кантилон қўллаган. Унинг фикрича, тадбиркор – таваккалчилик шароитида фаолият кўрсатувчи кишидир. Шу боисдан у ер ва меҳнат омилини иқтисодий фаровонликни белгилаб берувчи бойлик манбаи деб билган. Кейинчалик, XVIII асрнинг охири ва ХIХ асрнинг бошида машҳур француз иқтисодчиси Ж.Б.Сей (1767-1832) «Сиёсий иқтисод рисоласи» китобида (1803) тадбиркорлик фаолиятини ишлаб чиқаришнинг уч мумтоз омиллари – ер, капитал, меҳнатнинг яхлитлиги деб таърифлаган эди.
Тадбиркорлик (инглизча – enterprise, enterprising, русча - предпринимательство) – фойда олиш мақсадида фуқаролар ва юридик шахсларнинг ўз ташаббуси асосида мустақил фаолиятидир.