Тошкент Давлат Авиация Институти

 
2-Чизма. Стратегик гурухлар картаси (заргарликда бизнеснинг чакана савдоси) 
2 
3 
8 
1 
6 
5 
4 
9 

---

104 
Маҳсулот турлари, сотиш тизими бозордаги улушига тахминан мос келади. 
I – махсус буюмлар (олтин, бриллиант, соат) 
II – тўлиқ маҳсулот тури (олтин, бриллиант, фарфор, кристал, кумуш, соат, совғалар) 
III – чегараланган маҳсулот тури, асосан чакана савдо 
IV – оммавий талабнинг маҳсулот туристратегик гурухларга таъллуқли 
фирмаларнинг номлари қуйидагилардан иборат: 
1. Заргар буюмлар фирмалари ва дўконларнинг миллий, минтақавий ва махаллий 
уюшмалари (тахминан 10000 фирмалар) шу жумладан, машҳур Tiffany ва Cartiar. 
2. Заргар фирмаларнинг миллий тизими Coriyier& со Cordon's. 
3. Мадаллий заргар фирмалар (тахминан 100000 дўконлар). 
4. Унча катта бўлмаган фирмалар. 
5. Кредитга сотувчи фирмалар Loreh's, Kay's, Busch's. 
6. Нуфузли 
универсал 
чакана 
савдо 
фирмалар 
Saks 
Fifth 
Avenue 
Neiman. 
7. Супер 
йирикуниверсал 
заргар 
дуконлар: 
Mays 
milliards 
Blomingals. 
8. Чакана савдо дўконларининг тизими. 
9. Каталог бўйича савдо қиладиган дўконлар. 
10. Оммавий 
харидорга 
йўналтирилган 
маҳсулотни 
паст 
баҳода 
сотадиган дўконлар. 
11. АУЛЕТЛАР 
- 
пасайтирилган 
баҳода 
маҳсулотни 
сотиш 
махсус жойи. 
4. Рақобатчиларнинг кейинги энг эҳтимолли стратегик қадами. 

---

105 
4-жадвал 
РАҚОБАТЧИЛАРНИНГ МАҚСАДЛАРИ ВА СТРАТЕГИК 
ТУРКУМЛАРИ 
 
Рақобат 
доираси 
(географик 
нуқтаи 
назаридан) 
Стратегик 
хоҳишлар 
Муайян бозор 
улушига эришиш 
мақсадлари 
Рақобат, 
вазият 
Стратегия 
тури 
Рақобат стратегияси 
Махал лий 
Етакчи 
(лидер) бўлиш 
Фирмаларнинг сотиб 
олиш ва ички усиши 
туфайли хукмронлик 
қилиши 
Кучлироқ 
ўзгарувчан 
Асосан 
тажовузкор 
Харажатлар бўйича 
бўлиниши 
Минтақавий 
Етакчилик 
ўрнини 
эгаллаб олиш 
Ички ўсиш ёки 
рақобатчиларни 
четлаш туфайли 
хукмрон бўлиш 
Яхши ҳимоя 
қилинган, 
компания 
ўзининг 
ўрнини сақлаб 
қола олади 
Муайян бозор 
ўрнигаэга бўлиш; - 
юқори даромадга эга 
ходимлар; -кам 
таъминланган 
харидорлар; 
Миллий 
Ҳукмрон 
бўлиш 
Фирмаларни 
сотиб олиш 
туфайли 
хукмрон бўлиш 
"ўртача" 
тўхтаб 
қолган 
географик ўринга эга 
харидорлар; 
-махсус эҳтиёжларга 
эга харидорлар; 
маҳсулотни 
табақалашувига 
эътибор бериш 
Миллат 
лараро 
Тармоқдаги 
етакчилар 
қаторига 
кириш (1-чи 5 
фирмалар) 
Мавжуд улушни 
сақлаб қолиш 
(фирмаларнинг ўсиш 
суръати тармоқ ўсиш
суръатига тенг 
бўлиши керак) 
Компания 
ўзининг 
ўрнини 
яхшилашга 
харакат қилади 
Ҳимояга ва 
тажовузга 
мойил 
-сифат ҳизмат 
кўрсатиш; -тавсия ва 
маслахатлар бериш 
Жаҳон 
Етакчиларнинг 
ўнлигига 
кириш 
Фойда нуқтаи 
назаридан қисқа 
муддатли мақсадга 
эришиш учун бозор 
улушини қисқартириш 
(эътибор кўпроқ 
сотиш хажмига эмас, 
балки фойда олишга 
берилади) 
Компания 
ўзининг 
ўрнини 
йўқотмоқда 
Рақобатга 
йўналтирилган 
1-2 поғонага 
кўтарилиш 
Муайян 
рақобатчини 
енгиш 
Ўзининг 
ўрнини сақлаб 
қолиш 

---

111 

рақобатчи кам бозор ўлчамига эга бўлган географик худудларга эътиборни қаратиш; 

рақобатчи кам эътибор берадиган бозор сегментларига ҳаракат қилиш; 

маҳсулот сифати пастроқ рақобатчиларнинг харидорлари билан иш юритиш; 

рақобатчи харидорларга унчалик яхши хизмат кўрсатмайдиган харидорларни ўзига 
жалб қилиш; 

ўз товарларини яхши реклама қилмайдиган, ўз товар маркасига эга бўлмаган 
рақобатчиларнинг харидорларини ўзига жалб қилиш; 

рақобатчи эътибор бермаётган эҳтиёжларни қондиришга интилиш. 
в) Фирма бирданига бир нечта йўналишда харакат қилса, рақобатчининг 
эътиборини бир нечта йўналишга бўлиб юборади, бир нечта харидорлар турухларини 
ҳимоя қилишга мажбур қилади. Бу усулдан фойдаланиш учун фирма жуда катта молиявий 
ресурсга эга бўлиши керак. 
г) Бўшлиқни эгаллаб олишга қаратилган харакатнинг мазмуни, рақобатчи билан 
очиқ курашдан ўзини олиб қочишдир. 
д) Партизанча курашда фирма «зарба-чекиниш» тамойилидан фойдаланади. Бу 
курашни қўллаш усуллари қуйидагича бўлиши мумкин: 

асосий рақобатчини қизиқтирмайдиган гурухларни ўзига жалб қилиш; 

зарбани рақобатчи товарига унча ўрганмаган харидорлар гурухига йўналтириш; 

рақобатчи учун хаддан ташқари бўлган бозор сегментига зарба бериш; 

унчалик катта бўлмаган айрим зарбалардан фойдаланиш.
е) (огохлантирувчи) зарбаларни қўллашдан мақсад рақобатчиларни фирманинг 
харакатини қайтариш хоҳишининг олдини олиш. Бу усул қуйидаги йўллар билан 
қўлланиши мумкин: 

ишлаб чиқариш қувватларини бозор талабига нисбатан кўпроқ яратиш; 

энг яхши таъминловчиларни "орқага интеграция қилиш", орқали рақобатчилар унча 
машҳур бўлмаган таъминловчилар билан иш юритишга мажбур килиш; 

энг яхши географик ҳолатни сақлаш; 

ўзини нуфузли мижозлар билан таъминлаш; 

харидорларда фирманинг кучли психологик имиджини яратиш; 

энг яхши дистрибьютерларбилан иш юритиш хуқуқига эга бўлиш; 
Тажовузкор стратегияни қўллаш учун тўртта объектларни ўрганиш керак; 

бозор етакчиларини; 

иккинчи ролларни бажарадиган компанияларни; 

бозордан чиқиб кетиш муоммосига дуч келаётган фирмаларни; 

майда маҳаллий, минтақавий фирмаларни.