Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

11.1-rasm. Tashkilotda nazorat konsepsiyasi 
 
Rеjalashtirish 
 
Nazorat 
 
Boshqaruv hisobi 
 
Axborotlar oqimi 
 
Nazorat 
 
1. Stratеgiyani ishlab chiq 
sh – korxona maqsadlarini 
bеlgilash 
2. Boshqaruv qarorlarini 
qabul qilish uchun 
takliflarni ishlab  chiqish 
 
Tahlilni o’tqazish 
 
Axborotlarni 
kuzatish 
 

---

 
196 
Nazorat  konsepsiyasi  o’z  ichiga    korxona  faoliyatidagi  haqiqatdagi 
ko’rsatkichlarni    rejadan  farq  qilishini  nazorat  qilish,  boshqaruv  qarorlarini  qabul 
qilish uchun takliflar ishlab chiqishdan iborat. 
Nazoratning bosh vazifasi – rejalashtirilgan va olingan natijalarni taqqoslashdir, 
uning  ketidan  farqlanishlar  tahlili  va  rejalarga  tuzatishlar  kiritish  tadbirlarini  ishlab 
chiqish amalag oshiriladi. Ushbu holatdan kelib chiqib kadrlar nazorati kadrlarga oid 
qarorlarni qabul qilish jarayonining domiy fazasidir. 
Iqtisodiy  jihatdan  nazorat  –  bu  kuzatish  va  boshqarishdir.  Samarali  boshqarish 
va  kuzatish  maqsadni  belgilash  va  shu  maqsadlarni  amalga  oshirish  chora-tadbirlar 
rejasini  ishlab  chiqmasdan  iloji  yo’q.,  shuning  uchun  nazorat  rejalashtirish,  tartibga 
solish va kuzatish bo’yicha kompleks masalalardan iborat bo’ladi. 
Nazoratning  vazifasi  –boshqaruv  axborotlarini  tayyorlash  va  taqdim  etish  yo’li 
bilan rahbariyatni zarur qarorlar qabul qilishga yo’naltirishdir. 
Nazorat: 

 xarajatlar va faoliyat natijalarini tartibga solish imkonini beradi; 

 korxona maqsadlariga erishishiga yordam beradi; 

 kutildmagan  tasoddiflar  oldini  oladi  va  iqtisodiy  ko’rsatkichlar  havfli 
nuqtalarga etganida ularga qarshi o’z vaqtida choralar ko’rish imkonini beradi; 

 zaruriy  muvozanatni  ushlab  turishga  xizmat  qiladi  (masalan,  foyda, 
daromadlar, miqdor, unumdorlik va x.z.) 
Nazorat  xizmati  menejment  uchun  servis  funkstiyasini  bajaradi.  Agar  rahbar 
xo’jalik faoliyati natijasi uchun unumli mas’ul bo’lsa, nazoratchi esa – shu natijaning 
“shaffof”ligi,  ya’ni  qabul  qilinayotgan  qarorlar  natijalari,  ularning  o’z  vaqtidaligi, 
funkstional  bo’linmalar  tomonidan  kelishilganligini  aks  ettiruvchi  qarorlarni  qabul 
qilish va hisobotlar tayyorlashning barcha jarayonlarini metodik asoslanganligi uchun 
mas’ul bo’ladi. 
Shunday  qilib  nazoratning  vazifasi
 
inqirozli  vaziyatlarni  oldini  olishdan  iborat. 
11.2-rasmda nazoratning turlari berilgan. 
                                

---

 
197