Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti abdurahmonov Q. X., Boqiyeva I. A

2.4-jadval 
Personal auditiga nisbatan tadqiqiy yondashuvlar 
Qiyosiy 
yondashuv 
Auditorlar 
jamoasi 
taqqoslash 
yo’li  bilan  yetarlicha 
bajarilmagan  sohalarni  ochib  berish  uchun  firmani  boshqa 
firma  bilan  taqqoslaydi.  Bunday  yondashuv  odatda  personalni 
boshqarish  xizmati  muayyan  harakatlarining  natijalarini  yoki 
muayyan  dasturlarni  taqqoslash  uchun  qo’llaniladi.  U  zarur 
takomillashtirish sohasini aniqlashga yordam beradi 
Tashqi 
ekspertlarni jalb 
qilish 
Auditorlar  jamoasi  maslahatchining  ekspertizasiga  yoki  
personalni  boshqarish  xizmati  muayyan  harakatlarining 
natijalarini  yoki  muayyan  dasturlarni  baholash  uchun 
qo’llaniladigan  standart  sifatida  e’lon  qilingan  natijalarga 
ishonadi.  Maslahatchi  yoxud  tadqiqot  natijalari  muammolar 
sababini tashxislashga yordam berishi mumkin 
Statistik 
yondashuv  
Mavjud  hisobotlar  materiallari  asosida  auditorlar  jamoasi 
statistik standartlarni shakllantiradi. Ular yordamida personalni 
boshqarish sohasidagi dasturning ta’sirlari baholanishi mumkin. 
Bunday  matematik  standartlar  yordamida  jamoa  hatolarni 
ochib berishi mumkin 
Muvofiqlik 
yondashuvi 
Personalni  boshqarish  axborot  tizimining  qismlarini  tanlashni 
amalga  oshirayotib  auditorlar  jamoasi  kompaniya  kadrlar 
siyosati  yoki  tartib-taomillarning  qonunchilik  normalaridan 
chetga  chiqishini  qidiradi.    Mazkur  usul  bilan  brigada 
kompaniya  siyosati  bilan  huquqiy  ko’rsatmalar  o’rtasida 
muvofiqlik mavjudligini aniqlashi mumkin 
MVO-yondashuv  Tashkilotda  personalni  boshqarish  sohasida  maqsadlar 
bo’yicha boshqarish - management-by-objectives (MVO) usuli 
qo’llanilganda  auditorlar  jamoasi  amaldagi  natijalarni 
bildirilgan  maqsadlar  bilan  taqqoslashi  mumkin.  Yetarlicha 
bajarilmagan sohalar aniqlanishi va qayd etilishi mumkin  
 
Personalni  boshqarish  xizmati  muqobil  tarzda  tashqi  maslahatchi-ekspertlarni 
taklif etishi mumkin. Maslahatchi tomonidan taklif etilgan yoki chop etilgan tadqiqot 
standartlari auditorlar jamoasi uchun baza bo’lib xizmat qiladi. Masalan, maslahatchi 
personalni boshqarish tizimi byudjeti yalpi sotuv hajmining 0,75 foizini tashkil qiladi, 
deb  ko’rsatishi  mumkin.  Bu  son u holda personalni boshqarish xizmatining umumiy 
byudjetini  baholashda  «ko’rsatuvchi  ustun»  bo’lib  xizmat  qiladi.  Hozirgi  vaqtda 
tashqi    taqqoslash  personal  harakatlarini  va  xizmatlarini  baholashdagi  eng  ommaviy 
yondashuvlardan biri hisoblanadi. 

---

 
52 
Uchinchi  yondashuv kompaniyadagi mavjud axborot tizimiga asoslangan holda 
ijroni 
baholashning 
statistik 
usullarini 
rivojlantirishdan 
iborat. 
Masalan, 
kompaniyaning  hisobotlarini  o’rganish  absenteizm  va  kadrlar  qo’nimsizligi 
ko’rsatkichlarini aniqlash imkonini beradi. 
Ushbu  ma’lumotlar  personalni  boshqarish  menejerlari  va  liniya  menejerlari 
mazkur jarayonlarni qanchalik yaxshi boshqarishini ko’rsatib turibdi. Bunday statistik 
yondashuv odatda boshqa firmalarda to’planishi mumkin bo’lgan tashqi axborot bilan 
taqqoslash  orqali  to’ldiriladi.  Ushbu  axborot  ko’pincha  kasrlar  ko’rinishida 
ifodalangan  bo’lib,  ular  bo’yicha  keyingi  foydalanish  uchun  hisob-kitoblarni  amalga 
oshirish  qiyin  emas.  Masalan,  qo’l  ostidagi  ikki  yuz  nafar  xodimdan  bir  oy  ichida 
o’rtacha o’n ikkitasi ishdan bo’shaydigan tadbirkor kadrlar qo’nimsizligi ko’rsatkichi 
6  foiz  deb  hisoblaydi.  Ishdan  bo’shaganlar  soni  (12)  xodimlarning  o’rtacha  soniga 
(200) bo’linadi va 100 foizga ko’paytiriladi. 
Huddi shu tariqa, agar sakkiz nafar xizmatchi ish kunida ishni o’tkazib yuborsa, 
u holda absenteizm ko’rsatkichi – 4 foizga teng bo’ladi. Ishda bo’lmagan xizmatchilar 
soni  (8)  xodimlarningumumiy  soniga  (200)  bo’linadi  va  100  foizga  ko’paytiriladi.  4 
foiz kelib chiqadi. 
Muvofiqlik  yondashuvi  –  personal  auditining  boshqacha  strategiyasi  bo’lib,  u 
kompaniyaning  kadrlar  siyosati  qanday  bajarilayotganligini  aniqlash  uchun  o’tgan 
davrni  ko’rib  chiqadi.  Auditorlar  jamoasi  ko’pincha  mehnat  va  bandlik,  mukofotlar, 
mehnat intizomi va xodimlarni baholash shakllari masalalarini ko’rib chiqadi. Bunday 
tadqiqotning  maqsadi  personalni  boshqarish  xizmati  va  liniya  menejerlari  ichki 
qoidalar va huquqiy ko’rsatmalarning ijro etishini kafolatlashdan iborat.