Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti b. B. Berkinov, D. S. Ashurova, M. K. Abdullaeva, G. E. Zahidov

1.3. Prognozlashning asosiy yo’nalishlari.
Prognozlash ko’lami bo’yicha quyidagilar ko’rsatib o’tilgan:
a) makroiqtisodiy (halq xo’jaligi) va tarkibiy (tarmoqlararo va 
regionlararo) prognozlash;
b) halq xo’jaligi majmualarining prognozlari (yoqilqi, energetika, 
agrosanoat, ishlab chiqarish infratuzilmasi, aholiga hizmat ko’rsatish 
sohalari va boshqalar);
v) tarmoq va regional prognozlar;
1.2. Ijtimoiy-iqtisodiy jarayonlarni prognozlashtirishning
o’ziga hos hususiyatlari.
8

---

g) halq xo’jaligi tizimining boshlanqich bo’qinlarini prognozlash 
(korhonalarda ishlab chiqarish uyushmalarini va qokazo). Prognozlaming 
izlanilayotgan ob’ekt harakteriga ko’ra bo’linishlari har hil qayta ishlab 
chiqarish jarayonlari bilan bog’liq. 
SHunga ko’ra, prognozlash 
quydagilarga ajratiladi: ishlab chiqarish munosabatlarining rivojlanishi; 
ilmiy-teqnik jarayonlami ijtimoiy-iqtisodiy harakterlari 
va oqibatlari; 
iqtisodiyot dinamikalari (sur’atlari, faktlari va tuzilishlari); bandlik, 
Mehnat resurslari va kadrlami qayta tayyorlash; tabiiy resurslardan oqilona 
foydalanish; tadqiqotning yashash sharoiti.
Qisqacha xulosalar
Iqtisodiy prognozlash - bu, iqtisodiy jarayonlami bilishning ilmiy 
usullari hamda prognozlashning barcha usul va yo’llari yig’indisini 
qo’llash orqali iqtisodiy prognozlami ishlab chiqishdir.
Mintaqadagi takror ishlab chiqarish jarayonining o’rganilayotgan 
jiqatiga harab, mazkur jarayoning har hil elementlari: ishlab chiqarish 
kuchlari, moliyaviy saloqiyat, Mehnat resurslari, aholining turmush 
darajasi va qokazolar iqtisodiy prognoz qilinishi mumkin.
Nazorat uchun savollar
1. 
Prognozlash deganda nimani tushunasiz?
2. 
Mintaqalami ijtimoiy iqtisodiy rivojlanishni prognozlashning 
asosiy hususiyatlari nimadan iborat?
3. 
Iqtisodiy prognozlash va prognozlashning farqi qanday?