Toshkent davlat iqtisodiyot universiteti samarqand iqtisodiyot va servis instituti

Ishlab chiqarishdagi ishtirokiga ko‘ra qurilish tashkilotlarining barcha asosiy vositalarini ishlab chiqarish va noishlab chiqarish asosiy vositalariga ajratish mumkin. Ishlab chiqarish asosiy vositalari bo‘lib, chunonchi, bevosita qurilish ishlarini olib borishda ishtirok etadigan mehnat qurollari va vositalari, masalan maxsus qurilish mashinalari va uskunalari, texnika, transport vositalari, bino va inshoatlar hisoblanadi. Noishlab chiqarish asosiy vositalariga ma’muriyat binosi, ofis mebellari, kompyuterlar, boshqaruvga xizmat qiladigan transport vositalari, shuningdek boshqa ijtimoiy-madaniy maqsadlarda foydalanilayotgan ob’ektlar kiradi.

1. 
   jadval
   

Qurilish tashkilotlari asosiy vositalarining tasnifi

Tasniflash belgisi	Asosiy vositaning turi
1.Ishlab chiqarishdagi ishtirokiga ko‘ra	ishlab chiqarish asosiy vositalari noishlab chiqarish asosiy vositalari
2.Ishlab chiqarishni borishi-ga ta’sir ko‘rsatuvchanligiga ko‘ra	faol ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy vositalar nofaol ta’sir ko‘rsatuvchi asosiy vositalar
3.Mulkiy kimga tegishligiga ko‘ra	• xususiy asosiy vositalar vaqtinchalik foydalanishga olingan asosiy vositalar
4.Sotib olish va kelib chiqish manbalariga ko‘ra	sotib olingan import asosiy vositalar sotib olingan mahalliy asosiy vositalar o‘z kuchi bilan yaratilgan asosiy vositalar ta’sis badali sifatida kiritilgan asosiy vositalar bepul kelib tushgan asosiy vositalar
5.Sotib olingandagi holati-ga	• butkul yangi asosiy vositalar

ko‘ra	oldinlari foydalanishda bo‘lgan asosiy vositalar
6.Real holatiga ko‘ra	ishlatilayotgan asosiy vositalar kapital ta’mirlashdagi asosiy vositalar konservatsiya qilingan asosiy vositalar zahiradagi o‘rnatilmagan jihozlar sotishga tayyorlangan asosiy vositalar tugatishga tayyorlangan asosiy vositalar ijaraga berilgan asosiy vositalar
7.Alohida ishlarni baja-rishga mo‘ljallanganligiga ko‘ra	maxsus asosiy vositalar universal asosiy vositalar aralash maqsaddagi asosiy vositalar
8.Turi va ko‘rinishiga ko‘ra	er va yer uchastkalari bino va inshoatlar mashina va mexanizmlar ofis mebellari va jihozlari kompyuterlar transport vositalari ishchi xayvonlar ko‘p yillik o‘simliklar boshqa asosiy vositalar

Ishlab chiqarishni borishiga ta’sir ko‘rsatuvchanligiga ko‘ra qurilish tashkilotlarining barcha asosiy vositalari ishlab chiqarishga faol va nofaol ta’sir ko‘rsatadigan asosiy vositalarga bo‘linadi. Maxsus qurilish mashinalari va mexanizmlari, transport vositalari, ayrim xo‘jalik inventarlari ishlab chiqarishga katta ta’sir ko‘rsatadigan asosiy vositalar hisoblanadi. Bino va inshoatlar, mebel va ayrim jihozlar ishlab chiqarishga bevosita faol ta’sir ko‘rsatmaydigan asosiy vositalarga kiradi.
Mulkiy kimga tegishligiga ko‘ra qurilish tashkilotlari asosiy vositalari xususiy va vaqtinchalik foydalanishga (ijaraga) olingan asosiy vositalarga bo‘linadi.
Sotib olish va kelib chiqish manbalariga ko‘ra qurilish tashkilotlarining asosiy vositalari turli xil bo‘ladi, masalan xorijiy davlatlardan sotib olingan (import) va respublikamizda ishlab chiqarilgan asosiy vositalar, o‘z kuchi bilan yaratilgan asosiy vositalar, ta’sis badali sifatida kiritilgan asosiy vositalar va bepul kelib tushgan asosiy vositalar.