Toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

Yorug‘lik o‘lchashlarida ishlatiladigan birliklar

Xalqaro yoritish komissiyasi odam ko‘zini yorug‘lik energiyasini qabul qiluvchi sifatida olib, yorug‘lik oqimini ko‘rish sezgisi bo‘yicha baholanadigan nur energiyasi oqimi deb ta’rifladi.

Yorug‘lik oqimi va boshqa yorug‘lik texnikasi kattaliklarini amalga oshirish uchun shartli yorug‘lik etaloni ishlatiladi.

Xalqaro kelishuv bo‘yicha 1948 yil 1 yanvarda yorug‘likning qayta tiklanuvchi yangi etaloni kiritilgan bo‘lib, u toza platinaning qotish temperaturasida (2046,6 K) qo‘llaniladigan absolyut qora jism ko‘rinishida yasalgan. Rossiyada bunday etalon metallurgiya ilmiy tekshirish instituti fotometriya laboratoriyasida yasalgan.

Yorug‘lik kuchi birligi kandela (kd). Hozir tilga olingan yorug‘lik etalonining yuzidan normal yo‘nalishda chiqayotgan yorug‘lik kuchining qismiga teng. Oldin yorug‘lik kuchining birligi sham bulib, u 1,005 kdgatengedi.

Yorug‘lik oqimi birligi lyumen (лм) u 1 kd li yorug‘lik manbaining1 steradian fazoviy burchak ichiga yuboradigan oqimidir.Agar manbaning har qanday yo‘nalishi bo‘yicha yorug‘lik kuchi 1 kd gateng bo‘lsa, u holda manba 4лм=12,5 лмgateng to‘layorug‘lik oqimi beradi. Yangi yorug‘lik etaloni normal yo‘nalishbo‘yicha 1 sm²dan 60 лм/срga teng oqim beradi.

Yoritilganlik birligil yuks (лк)bo‘lib, u 1 m²yuzaga tekis taqsimlangan 1 лмoqimga mos keladigan yoritilganlikdir:

1 лк =1 лм/1м².

Shunda yqilib 1 лк – markazida barcha tomonga tekis nurlanadigan 1 kd li manba joylashgan va radiusi1 m bo‘lgan shar sirtida hosil qilinadigan yoritilganlikdir.