Toshkent davlat pedagogika universiteti fizika-matematika fakulteti

Yoritilganlik Е. Yoritilganlik deb, sirt birligiga to‘g‘ri kelgan oqim kattaligiga aytiladi.  yuzning yoritilganligi.

_{bo‘ladi. (1.2) va (1.3) larni hisobga olsak,}

(1.6)

bo‘ladi. (1.5) dan ko‘rinadiki nuqtaviy manba hosil qilgan yoritilganlik manbadan sirtgacha bo‘lgan masofaning kvadratiga teskari proporsional va yorug‘lik oqimi yo‘nalishi bilan yoritilgan sirtga o‘tkazilgan normal orasidagi burchak kosinusiga to‘g‘ri proporsional bo‘ladi. O’simliklarning o’sishi va rivojlanishi, fotosentiz jarayoni asosan quyosh spektrining ko’zga ko’rinadiga qismi tasirida sodir bo’ladigan jarayon yoritilganlik deyiladi. Momaqaldiro hosil qiladigan bulutlar yoritilganlikni keskin kamaytiradi.Lyuks- SI xalqaro birliklar tizimi tarkibidagi, yoritilganlik o’lchov birligini xalqaro belgilanishi lx. 1 lyuks- radiusi 1metr bo’lgan sfera markazida joylashgan va yorug’lik kuchi 1kandelaga teng bo’lgan nuqtaviy yorug’lik tomonidan ushbu sfera yuzasining yoritilganlik darajasiga tengdir.

Manbaning ravshanligi B. Ba’zi bir manbalarni nuqtaviy manbalar deb bo‘lmaydi. Bu manbalarning ko‘pi shuncha kattaki, kuzatish olib borganda oddiy masofalarda ko‘z bilan ularning shaklini payqash mumkin. Juda ko‘pchilikni tashkil qilgan bunday manbalarga nisbatan ravshanlik tushunchasi tarixiy ma’noga ega. Bu tushuncha ajrata olish qobiliyati chegarasidan tashqarida yotuvchi manbalarga masalan: yulduzlarga nisbatan qo‘llanila olmaydi.

Sirtning В ravshanligi yorug‘lik chiqaruvchi sirtning berilgan sohasidan chiqqan va berilgan yo‘nalish bo‘yicha nurlanishni xarakterlovchi kattalikdir. Yo‘nalishni esa uning yorug‘lik chiqaruvchi sirtga o‘tkazilgan normal bilan tashkil qilgan i burchagi aniqlaydi. Sirtning  elementiga tayanuvchi va d fazoviy burchak hosil qilgan dastani ajratib olib ravshanlikni quyidagicha yozishimiz mumkin: