Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
167 
Motivatsion, 
mazmunli 
va 
xulqiy 
komponentlar 
dialektik 
o‗zaro 
aloqadorlikka ega. Muloqot vaziyati jarayonidagi bilimlar asosida talabada muloqot 
malakalari shakllanadi; alohida, avtomatizm darajasidagi ko‗nikmalar muloqot 
malakalariga aylanadi va aksincha malakalarning kombinatsiyasi asosida yangi 
muloqot ko‗nikmalari shakllanishi sodir bo‗ladi. Boshqa tomondan, muloqot vaziyati 
talabaning muloqot tajribasini shakllantiradi, u yangi muloqot bilimlarda ifodalanadi. 
Motivatsion komponent talabani doimiy bilimlarini to‗ldirishga, muloqot ko‗nikmasi 
va malakalar repertuarini kengaytirishga, ya‘ni muloqot kompetensiyasini 
rivojlantirishga undaydi. 
Shu tariqa, pedagogik oliy ta‘lim muassasasi nofilologik fakultetlarida 
talabalarga chet tilini o‗qitish davomida muloqot kompetensiyasini rivojlantirish 
jarayonining mazmuni quyidagi zaruriy komponentlarni kiritishi kerak: mazmunli 
(yoki kognitiv), xulqiy (yoki faoliyatli) va motivatsion (yoki shaxsiy). 
Biz 
pedagogik 
oliy 
ta‘lim 
muassasasi 
talabalarining 
muloqot 
kompetensiyalarini rivojlantirish tizimini ishlab chiqdik. Mazkur komponentlarning 
mazmunini ko‗rib chiqamiz. 
Kognitiv komponent talabaning kognitiv sohasining o‗zgarishlari bilan 
bog‗liq, uning muloqotning umumiy qonunlari, chet tilida muloqot qonuniyatlariga, 
shaxs rivojlanishining zamonaviy konsepsiyalariga taalluqli bilimlarini (lingvistik, 
ijtimoiy-madaniy, predmetli, psixologik-pedagogik) chuqurlashtirishni nazarda 
tutadi. 
Kognitiv komponent o‗ziga quyidagi bilimlarni kiritadi: 
- o‗rganilayotgan til semantikasi bilan leksik-grammatik bilimlar va 
malakalar; 
- umumfoydalaniladigan leksikani, grammatik tuzilmalar va toifalarni bilish; 
- ijtimoiy-madaniy, tarixiy-madaniy, etno-madaniy vaziyatni bilish; 
- atamalarni (mutaxassislik tilini tashkil etuvchilarini) bilish; 
- samarali muloqot strategiyasi va taktikasini bilish; 
-shaxs rivojlanishining zamonaviy nazariyalarini bilish (A. Maslou, K. 
Rodjersning insonparvarlik nazariyalari). 
Faoliyatli komponent talabalarda muloqot faoliyatining turli xil usullarini 
rivojlantirishga, muloqot vazifalarini yechish davomida talaba shaxsining yaxlit 
o‗zini o‗zi aniqlashi va o‗zinio‗zi ifodalashiga yo‗naltirilgan. Mazkur komponent 
bo‗lajak pedagogning kasbiy rivojlanishi xususiyatini hamda uning hayotiy 
istiqbolini belgilaydi. 
Mazkur komponent malakalarni shakllantirishga yo‗naltirilgan. Malakalar 
ostida talabalar shaxsiy tajribasida shakllangan bilimlar asosidagi ma‘lum faoliyatni 
bajarish qobiliyatini tushunamiz. Tadqiqot ishimizda bu muloqot ko‗nikmalari, til 

---