Toshkent davlat pedagogika universiteti ilmiy axborotlari ilmiy-nazariy jurnali

TOSHKENT DAVLAT PEDAGOGIKA UNIVERSITETI ILMIY AXBOROTLARI 2021/ 8 - SON 
203 
Jangovarlik, asosan, harbiy xodimlarga xos fazilat deb hisoblanadi. Bu 
yondashuv aslida to‗g‗ri, tahdidga qarshi turish, uni zarur bo‗lsa, qurol yordamida 
bartaraf etish harbiylarga burch qilib yuklatilgan. Tahdidlar, ayniqsa tashqi tahdidlar 
o‗zining beshafqatliligi, yovuzligi, tinch aholini o‗ziga qaram etishga qaratilganligi 
bilan ajralib turadi. Bu tahdidni harbiy qurol kuchisiz to‗xtatib bo‗lmaydi. Harbiy 
xodimlardagi jangovarlik shunday tahdidlarni bartaraf etishga qaratiladi. Biroq 
jangovarlik harbiy xatti-harakat emas, u harbiy bilim, jang olib borish taktikasidan 
xabardorlik, qurollarga oid bilimlarga ega bo‗lish, yon-atroflarni, jo‗g‗rofiy muhitni 
o‗rganish, unda bemalol harakat qilish uchun zarur ma‘lumotlardan foydalanish 
kabilardan ham iboratdir.
Dushman harbiy rejasidan xabardorlik, unda qo‗rquv va ikkilanishni 
uyg‗otish, unga kutilmaganda zarba berish hiylasidan foydalanish ham o‗sha bilimlar 
qatoriga kiradi. Jangovarlik harbiy qurol dushmanini bilish, yengish haqidagi bilimlar 
majmuasiga 
tayanadigan 
fazilatdir. 
Shuning 
uchun 
ham 
harbiy 
xodim 
professiogarammasida mazkur bilimlar majmuasi, ya‘ni kadrlarni harbiy qurol, 
dushmanni bilish, yengish san‘atiga o‗rgatish muhim o‗rin tutadi.
Sharqda, ayniqsa, Xitoyda bu majmua ―strategema‖ deb ataladi. ―Kimda kim 
dushman ustidan g‗olib kelmoqchi bo‗lsa, u to‗g‗ridan to‗g‗ri jang olib boradi, ham 
manyovr, ham qurol qo‗llaydi,‖- deyiladi qadimgi Xitoy manbalarida. Manyovr 
dushmanni, bilish va yengish san‘atini anglatadi.
―Mardlik‖ etikaga oid tushuncha bo‗lib, uning negizida tahdidga qarshi 
chiqish, ikkilanmasdan, hatto o‗z hayotini xavf ostiga qo‗yib bo‗lsa-da, xavf-xatarni, 
hujumni, yovuzlik va zo‗ravonlikni to‗xtatishga qaratilgan dadil xatti-harakat yotadi. 
Mardlik shaxs qalbida, ongida shakllangan hayotiy pozisiya, barqaror qadriyatga 
aylangan ideal, yashash va fikrlash tarzi ifodasidir. Hech kim mard, jasur, botir bulib
tug‗ilmaydi, bu fazilatlar ijtimoiy-tarbiyaviy ta‘sirlar mahsuli hisoblanadi. Shuning 
uchun, harbiy xodimlar mardlikni shakllantirish kadrlar tayorlashdagi asosiy vazifalar 
qatoriga kiradi. Mardlik – oliyjanob, axloqiy fazilat. U mudom alturizmni, ya‘ni 
boshqalarni xavf-xatardan xalos qilish, ular hayotini, tinch-osoyishta yashashni 
asrashga qaratiladi. Undagi mazkur fidoyilik boshqa fazilatlarning ahamiyatini 
pasaytirmaydi, balki ularning yig‗ma mohiyati, kvintessensiya sifatida keladi. 
Mardlik har onda, har bir harakatda sodir etiladigan fazilat emas, u mudom ochiq, 
alturistik harakatda urunish beradi.
Tadqiqotning metodologik asosi. Mardlik fenomenning sinonimi sifatida ham 
qo‗llaniladi. Maxsus tadqiqotlar ko‗rsatadiki, qahramonlik – noyob hodisa. Ammo 
uni kundalik hayotda ham namoyon etish mumkin. Masalan, harbiy xodimlarning 
kundalik hayoti va faoliyati (chegara xizmatchilarini eslang) mardlik va alturistik 
xususiyatga ega. O‗rganilgan auditoriyaning fikriga ko‗ra, mardlik va qahramonlikni 
asosan harbiy sohada (79%) va ichki ishlarda (54%) ko‗rsatish mumkin. Demak, 

---