Toshkent davlat pedagogika universiteti «Texnologik ta’lim metodikasi» kafedrasi

Amaliy:Mashina,Samalyot,Kema maketlarini texnologik xaritalarini tuzish
Mashina yasashning texnik xaritasi

№	Ish ketma-ketligi	Ish eskizi	Asboblar		Jihoz va moslamalar
			O`lchov	Ish qurol
1	Kerakli o`lchamdagi karton olib mashina g`ildiraklarining eskizi chiziladi		chizg`ich	Qalam Sirkul	Karton
2	Qog`oz keskich yordamida qirqib olinadi		Chizg`ich	Qog`oz keskich	Karton Qog`oz keskich
3	Yelim yordamida kerakli qismlari yopishtiriladi			Yelim	Karton Yelim
4	G`ildirak namunasi tayyor				Karton
5	Kartondan kerakli o`lchovda qirqib olinadi		Chizg`ich	Qog`oz keskich	Karton
6	G`ildirak uchun qog`ozdan tayoqcha yasab olamiz		chizg`ich		Karton
7	G`ildirakuchuntayoqchaniqo`yibustidankartonqog`ozyopishtiramiz		Chizg`ich	Yelim Karton Qog`oz	Karton Qog`oz
8	Tayyorlagan g`ildiraklarni tayoqchaga yopishtiramiz			Yelim
9	Mashina yon qismlarini kerakli o`lchovda qirqib olamiz		Chizg`ich Sirkul	Keskich Qalam	Karton
10	Kerakli qismlarni yelimlab olinadi		Chizg`ich	Yelim	Karton
11	Tayyorlagan yon qismlarni mashina tagligiga yopishtiriladi			Yelim
12	Mashina orqa qismlarini qirqib yopishtiramiz			Yelim Qog`oz keskich	Karton
13	Old qismni yopishtirish va bezash ishlarini bajaramiz		Chizg`ich	Yelim Qog`oz keskich	Karton
14	Kartondan yasalgan mashina namunamiz tayyor				Tayyor

№	Operatsiya va o‘tishlarning nomlari	Ishlov berish eskisi	uskunalar	moslamalar	Asboblar
					qirqish	o‘lchash
1	Chizma bo‘yicha zagotovkani ikki tomondan rejalash		verstak		qalam	chizg‘ich
2	Ichki kontur bo‘ylab teshklar ochish		Parmalash stanogi	Parmalash patroni	parma	Shtangen Sirkul
3	Ichki kontur bo‘yicha o‘yish		Verstak duradgorlik Tiskisi		Iskana to‘qmoq	chizg‘ich
4	Tashqi kontur bo‘yicha randalash		Verstak duradgorlik		Iskana To‘qmoq Randa	chizg‘ich
5	Yon nishablarni chizma bo‘yicha randalash		tiskisi		Iskana Randa	chizg‘ich
6	Orqa nishabni arralash		Verstak duradgorlik		Slesarlik Nojovkasi	chizg‘ich
7	Qayiqning ichki va tashqi qismlarini egovlash hamda jilvirlash		tiskisi		Egov№1, jilvir
8	Qog`oz va tayoqchalardan foydalangan xolda kema yelkanini yasab olamiz		yelim	Qog`oz	Keskich yog`och tayoqchalar	Chizg`ich
9	Yelkanlarni kemaga yopishtirib bezash ishlarini bajaramiz		Ip	Marker	Yelim	Tayyor

2.3. MODELNI TAYYORLASHDA RIOYA QILINADIGAN SANITARIYA-GIGIYENA VA XAVFSIZLIK TEXNIKASI QOIDALARI.
Texnik ijodkorlikdan madel tayyorlashda ko’pchilik hollarda o’quv ustaxonalarida olib boriladi. Bu ustaxonalarda mehnat ta’limining har xil tashkiliy forma va metodlaridan foydalanish; texnik ma'lumotlar berish; tadqiqotchilik va mehnat malakalarini shakllantirish ishlarini amalga oshirish; texnik bilimlarni, mehnat usullarini, bajarilgan ishlar sifatini nazorat qilish; estetik did va mehnat madaniyati ko’nikmalarini, mustaqil ishlash qoidalarini shakllantirish, konstruktorlik - texnologik xarakterdagi ijodiy masalalami hal qilish, yuksak darajadagi mehnat intizomiga va mehnat muxofazasi talablariga rioya etish uchun yaxshi sharoitilar mavjud bo’lishi kerak.
Yuqoridagi vazifalardan kelib chiqib o’quv ustaxonalari quyidagi asosiy sanitariya - gigiyenik va tashkiliy metodik talablarga javob berishi lozim:
Ustaxona binosi ta’limiy-pedagogik, sanitariya-gigiyenik va ishlab chiqarish - texnik talablarga javob berishi lozim.
Ustaxonalar texnikaning hozirgi darajasiga, yuksak mehnat madaniyatiga muvofiq jihozlanish va ular faqat ustaxona - praktikumi dasturidagi barcha talablarni emas, balki texnik ijodkorlikni ham o’rganish uchun sharoit bilan ta’minlashi lozim.

3

Turli buyurtmalami bajarishda pedagogning o’rganuvchilar bilan olib boradigan umumiy guruhli hamda brigada zvenoli va patokli ishlari uchun ham sharoit yaratilishi lozim.
Har bir talabaga kerakli asbob-uskunalar va moslamalar bilan ta’minlangan alohida ish o’rni ajratilishi lozim.
Pedagog uchun tegishli jihozlar, asboblar, moslamalar bilan ta’minlangan va poldan 250-300 mm ko’tarilgan namunali ish o’rni tashkil etilishi lozim.
Ustaxonalarda talabalar eng qulay va xavfsiz mehnat qilishi uchun zarur sharoit bo’lishi shart.
Ustaxonalar hajmli va tekis ko’rsatmali qollanmalar, shuningdek, ta’ limning texnik vositalari bilan jihozlanishi zarur.
Yordamchi binolar (asbobxona va sklad) ustaxonalarga yaqin bo’lishikerak.
Tashqaridagi tovushlar, ishdan chalg’itadigan va mehnat jarayonini buzadigan shovqin-suronlar ustaxonaga eshitilmasligi lozim.
Ustaxonadagi yoritilganlik, havoning harakati va ustaxona maydoni me’yor talablariga javob berishi lozim.
Laboratoriya amaliy mashg’ulotlarni boshlashdan oldin albatta mashg’ulotlarda rioya qilinadigan xavfsizlik texnikasi qoidalari bilan tanishib chiqish lozim. Bu qoidalarga rioya qilmaslik mashg’ulotlar davomida har xil noqulay holatlarni keltirib chiqaradi.
Quyida laboratoriya-amaliy mashg’ulotlarni bajarish davomida rioya qilinadigan ayrim xavfsizlik texnikasi qoidalari bilan tanishib chiqamiz:
Ish joyi toza tartibli bo’lishi.
Kombinzon yoki xalatda ishlash, qizlar sochlarini tartibga keltirib durracha o’rab olishlari kerak.
Laboratoriya ishini boshlashdan oldin zaruriy asbob-jixozlar bilan ishlash, Elektr asboblaridan foydalanish qoidalarini yaxshi o’rganib chiqish lozim.
Laboratoriyada ishlatiladigan asbob va uskunalami o’qituvchining yoki laborantning ruxsatisiz ishga tushirmaslik kerak.
Laboratoriya asbob uskunalaridagi har qanday nuqsonni darhol o’qituvchiga yoki laborantga aytish lozim.
Dastgohda ishlash vaqtida material qisqichlar orasiga mahkam o’matilishikerak.
Dastgohning arralanishiga, randalanishiga, o’yiiishiga uning ustida mixlami tug’rilashga yo’l qo’ymaslik.
Asboblami dastgohning ustiga tartib bilan joylashtirib qo’yish lozim.
Ish vaqtida dastgohning ustini qirindi va payraxalardan tez-tez tozalab turish kerak.
Dastgohning ustini qo’l bilan tozalamaslik kerak. Tozalash supurgi yoki cho’tka bilan olib borilishi kerak.
Bolg’a, to’qmoq, egov, iskana kabi asboblar quruq - qattiq yog’ochdan dastalanishi, yaxshi ponalanishi extiyot xalqalari kiydirilgan bo’lishi kerak.
Burcharralaming polotnosi quloqlariga puxta o’rnatilishi, tortqi ip pishiq, puxta bo’lishi kerak.
Stanokning yoki mexanizmlarning yaroqsizligi, ixota vositalarining yo’qligi va puxta o’rnatilmaganligi sezilsa, ishga tushmasdan bu haqida o’qituvchiga yoki ustaga murojaat qilish kerak.
Stanokni o’qituvchi yoki ustaning ruxsatisiz ishga tushirmaslik, elektr energiya bo’lmaganida yoki zarur hollarda albatta stanok to’xtatilishi kerak.
Ishdan so’ng stanokni to’xtatib, tozalab, artib, asbob va moslamalarni yig’ishtirib qo’yish kerak.
Stanok ishlab turgan vaqtda unga qarov berish, tozalab, artib, tozalash, moylash, unga suyanish, o’lchov olish, stanokni qo’l bilan to’xtatish qat'iy man qilinadi.
Zubilo, kreysmeysel, chekich, sumba kabi zarb ta'sir etuvchi asboblarning kallaklari ezilmagan bo’lishi kerak. Ezilgan, qaytaki kalakli asboblardan foydalanishga ruxsat etilmaydi.
Tiskilarga zagotovka yoki detallami o’rnatishda ulami qotirish faqat qo’l kuchi bilan bajarilishi kerak.Tisk dastasiga qo’shimcha truba kiydirib yoki dastani butun gavda bilan bosib qotirishga yo’l qo’yilmaydi. Tisklarga vazmin, yumaloq buyumlarni o’rnatishda extiyot bo’lishi kerak.
Mayda detallarni sandon yoki plita ustida qirqib olishda uning uchib kelib atrofdagilami shikastlanmasligi uchun extiyot to’sqich o’rnatib olish kerak.
Egovlangan sirtlarni tozaligini qo’l bilan siypalab tekshirish dastadan ushlab egovni detall yoki tiskiga urib qotirish, buyum sirtidagi kukunlami puflab yoki qo’l bilan tozalash taqiqlanadi.





ХУЛОСА
Foydalanish uchun adabiyotlar:

1. 
   1.N.A.Muslimov, Sh.S.Sharipov, M.Qodirov. “Texnik ijodkorlik va dizayn”. O‘quv qo‘llanma T.: “TDPU”,2010
   
2. 
   2.A.S.Iskandarov «Materiallarni kesib ishlash, kesuvchi asboblar va stanoklar. Darslik T.: “Fan va texnologiya” 2004.
   
3. 
   3.R.S.SHermuxamedov, S.S.Yaxyaev, A.E.Parmonov Chilangarlikdan amaliy ishlar. O‘quv qo‘llanma T.: “Iqtisod -moliya” 2008
   
4. 
   4.G‘.M.Abduqodirov Kasb ta’limi praktikumi O‘quv qo‘llanma T.: “Sharq” 2012.
   

.