Toshkent davlat texnika universiteti «neft va gaz konlarini ishga tushirish va ulardan foydalanish» kafedrasi «neft va gaz qazib olish texnika va texnologiyasi»

8-amaliy mashg’ulot
Mavzu: Quduq tubiga issiqlik tashuvchilarni haydashning texnologik ko‘rsatkichlarini aniqlash.
87-misol. Quduqqa bug’ haydash davimiyligini, ishlov berishdan keying quduqning o’rtacha debiti va quduqning yuqori debitda ishlash davimiyligini aniqlash talab qilinadi.
Boshlang’ich ma’lumotlar: ishlov berishgacha quduq debiti q₀=4 m³/sut; qatlam qalinligi h=20 m; qatlam g’ovakligi m=0,3; quduq radiyusi r_q=0,084 m; qizdirilgan hudud raiyusi r_t=5 m; drenaj radiyusi r_e= 50 m; qatlam tog’ jinsining (mineral) hajmiy issiqlik sig’imi c_m=1970 kDj/(m³·K); Suyuqlik bilan to’yingan qatlamning hajmiy issiqlik sig’imi c_q= 2500 kDj/(m³·K); qatlam suyuqligi hajmiy issiqlik sig’imi c_s= 3360 kDj/(m³·K); kondensatning hajmiy issiqlik sig’imi c_k= 4190 kDj/(m³·K); haydash bosimi p_h=4 MPa; quduq tubidagi bug’ning harorat T_b=522 K; qatlam harorati T_qat=298 K; qatlamning suvga to’yinganligi S_s=0,5; bug’ hosil bo’lishning yopiq issiqligi i_b=1720 kD/kg.
Bu misolni grafik usulida yechish mumkin. Buning uchun dastlab quruq bug’ning chiziqli sarfini va qatlamning solishtirma ental’piyasini tavsiflovchi koeffitsiyentni aniqlash talab qilinadi.
Quruq bug’ning chiziqli sarfi
q_{q.b. h}=q_q.b./h, (8.1)
bu yerda q_q.b= 8000 kg/(s·m) – quruq bug’ sarfi. Bundan,
q_{q.b. h}=8000_./20=400 kg/(s·m).
Qatlmaning ental’piya koeffitsiyenti
(8.3)
Bu yerda x_b-quduq tubidagi bug’ning quriqligi 0,624 ga teng; ρ_q.b- quruq bug’ zichligi 19,69 kg/m³ ga teng; ρ_t.b- to’yingan bug’ zichligi quyidagiga teng;

Bu yerda ρ_b-suvning zichligi.
(8.3) formulaga qiymatlarini qo’yib quyidagini olamiz

q_{q.b. h}, r_t va φ larning qiymatlariga ega bo’lgan holda τ_t quduqqa bug’ haydash davomiyligini nomogramma orqali aniqlash mumkin (8.1-rasm).

8.1-rasm. Issiqbug’li ishlov berishda bug’ haydash davomiyligini aniqlash nomogrammasi	8.2-rasm. Issiqbug’li ishlov berishda quduqning o’rtacha debitini aniqlash grafigi. re/rq: 1-340; 2-500; 3-700; 4-1300

Bu nomogramma beshta paralele shkaladan tashkil topgan (x-yordamchi shkala). To’rtta logarifimik shkalaga φ, r_t , q_{q.b. h}, va τ_b qiymatlari berilgan.
r_t va φ shkalalaridan ularning qiymatiga mos nuqtani topamiz va to’g’ri chiziq bilan tutashtiramiz, bu to’g’ri chiziq yordamchi shkala x bilan A nuqtada kesishadi. Keyin q_{q.b. h} =400 shkaladagi belgilangan nuqtadan A nuqtaga to’g’ri chiziq tortilib, chiziq davomi τ_b shkalasi bilan kesishguncha davom ettiriladi va τ_b=3,8 sut. ga teng.
Grafik bo’yicha (8.2-rasm) ishlov berilgandan keying quduqning o’rtacha debitini aniqlash mumkin. Buning uchun abstsissa o’qidan ln r_e/r_t =ln 50/5=2,3 nuqtani anqlaymiz. Keyin vertikal proeksiyasiya chizig’ining ordinate o’qibilan kesishgan nuqtasini aniqlaymiz q_o’r/q₀=1,9. Shunday qilib ishlov bergandan keyin quduqning o’rtacha debiti quyidagiga teng. q_o’r=1,9 q₀=1,9·4=7,66 m³/sut.
Ishlov berish natijasida olinadigan quduqning yuqori debitli ishlash davri quyidagiga teng