Toshkent davlat texnika universiteti

Asosiy nazariy qism.

T/r	Mavzu nomi	Talabaning o’quv yuklamasi (soatlarda)
		Umumiy yuklama hajmi	Auditoriya mashg’ulotlari (soatlar)
			Jami	Ma’ruza	Amaliyot mashg’ulot	Laborato-riya ishi	Kurs ishi (loyihasi)	Mustaqil ta’lim
1.	Kirish. Umumiy ma’lumotlar	4	2	2				2
2.	Konchilik korxonalarining yuk ko‘tarish qurilmalarning mexanik qismlari	28	16	8	4	4		12
3.	Yuk ko‘tarish mashinalari	26	16	8	6	2		10
4.	Yuk ko‘tarish kinematikasi	22	14	8	6			8
5.	Yuk ko‘tarish dinamikasi	22	14	8	4	2		8
6.	Yuk ko‘tarish qurilma ishini boshqarish	14	8	8				6
	JAMI	116	70	42	20	8	-	46

2.1. Ma’ruza mashg’ulotlari.

1-modul. Kirish. Umumiy ma’lumotlar

1-mavzu. Kirish. Yuk ko‘tarish qurilmalar. Ularning turlari va foydali qazilmalarni qazib olish jarayonidagi roli. Yuk ko‘tarish qurilmalarning texnologik sxemalari.

2-modul. Konchilik korxonalarining yuk ko‘tarish qurilmalarning mexanik qismlari

2-mavzu. Yuk ko‘tarish qurilmalarning texnologik ko‘rsatkichlari. Yuk ko‘tarish balandligi, yuk ko‘tarish qobiliyati, sikl va sikl davomiyligi, unumdorligi, o‘rtacha va maksimal tezlik, quvvati va foydali ish koeffitsienti.

3-mavzu. Yuk idishlar. Ularning turlari, konstruktiv tuzilishi va qo‘llash sharoiti. Yuk idishlarni yuklash va bo‘shatish moslamalari. Yuk idish harakatini nazorat qilish moslamalari. Yuk idishlarni hisoblash va tanlash.

4-mavzu. Po‘lat arqon. Ularning turlari va konstruktiv tuzilishi. Po‘lat arqonni hisoblash usullari va zahira koeffitsienti.

5-mavzu. Kоpyorlаr. Ularning turlari va konstruktiv tuzilishi. Kоpyorlarda o‘rnatiladigan uskunalari. Kоpyor balandligi. Standart o‘lchamli kоpyorni tanlash.
3-modul. Yuk ko‘tarish mashinalari

6-mavzu: Yuk ko‘tarish mashinalari va ularning yuritma tizimi. Yuk ko‘tarish mashina turlari. Ularning konstruktiv tuzilishi va qo‘llash sharoitlari. Yuk ko‘tarish mashinalarni tanlab olish va ularning baraban sig‘imi va maksimal hamda statik kuchlar ayirmasiga tekshirish.

7-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilma mexanik uskunalarini shaxta stvoli atrofida joylashtirish. Mashina o‘rnatiladigan joyni belgilash. Po‘lat arqonning gorizontga qiyaligi va tor (sturnа) uzunligi. Po‘lat arqonning og‘ish burchaklari.

8-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilma mexanik uskunalarini shaxta stvoli atrofida joylashtirish. Mashina o‘rnatiladigan joyni belgilash. Po‘lat arqonning gorizontga qiyaligi va tor (struna uzunligi).

9- mavzu: Po‘lat arqonning og‘ish burchaklari. Ularni hisoblash va tekshirish shartlari
4-modul. Yuk ko‘tarish kinematikasi

10-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilma kinematikasi. Umumiy tushunchalar. Tezlik va tezlanish. Tezlik taxogrammasi va uning elementlari. Uch davrli tezlik diagramma.

11-mavzu: Uch davrli tezlik diagrammadan foydalanish shartlari. Besh davrli tezlik diagrammalar. Ularning elementlari va hisoblash usuli.

12-mavzu: Uch, besh va yetti davrli diagrammalarga o‘tish shartlari.

13-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilma dinamikasi asoslari. Yuk ko‘tarish qurilmaning harakatdagi qismlarining baraban sirtiga keltirilgan massasi va baraban sirtiga ta’sir qiladigan kuchlar.
5-modul. Yuk ko‘tarish dinamikasi

14-mavzu: O‘ralish radiusi o‘zgarmas bo‘lgan yukni ko‘tarish qurilma dinamikasi.

15-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilmalarning tormozlash tizimi va ularga qo‘yiladigan talablar. Tormoz tizimi turlari. Ularning tuzilishi. Tormoz tizimini boshqarish.

16-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilmalarning elektr yuritgichiga qo‘yiladigan talablar. Asinxron elektr yuritgichlar, o‘zgarmas tok elektr yuritgichlari.

17-mavzu: Elektr yuritgich quvvati. Quvvat diagramma. Elektr energiya iste’moli va qurilmaning foydali ish koeffitsienti.
6-modul. Yuk ko‘tarish qurilma ishini boshqarish

18-mavzu: Ko‘p po‘lat arqonli yuk ko‘tarish mashinalari. Ularni hisoblash va tanlab olish.

19-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilmalarining nazorat apparatlari va boshqarish.

20-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilmalari ishini to‘g‘ri tashkil etish va buzilishlarni oldini olish.

21-mavzu: Yuk ko‘tarish qurilmalari ishlatishda xavfsizlik qoidalari.

2. 
   . Amaliy mashg’ulotlarni tashkil etish bo’yicha ko’rsatma va tavsiyalar.
   

Ushbu o‘quv fani bo‘yicha talabalar amaliy mashg‘ulotlarni ma’ruzalar matni va tavsiya etilgan adabiyotlar hamda davriy jurnallar, internet materiallari bilan ishlashni, standart va malaka talablariga mos ravishda bajarishni o‘z ichiga oladi.

Amaliy mashg’ulotlar davomida talabalar ishlab chiqarish korxonalarining mehnat muhofazasi bo’limlari tomonidan yuritiladigan me’yoriy hujjar bilan ishlash ko’nikmalarini shakllantiradilar.

T/r	Amaliy mashg‘ulotlarning ro’yhati	Soat
1.	Qurilma unumdorligini hisoblash va yuk idishni tanlash;	2
2.	Kopyor balandligini hisoblash va uni tanlab olish;	2
3.	Yuk ko‘tarish po‘lat arqonini hisoblash, uni tanlab olish va xavfsizlik qoidalari ko‘rsatmasiga binoan tekshirish;	2
4.	Yuk ko‘tarish mashinasini hisoblash, uni tanlab olish va sig‘im hamda maksimal statik kuchlar bo‘yicha tekshirish;	2
5.	Yuk idishning bir davrdagi harakat vaqtini va uning tezligini aniqlash;	2
6.	Tezlik taxogrammasini hisoblash;	2
7.	Yuk ko‘tarish mashinaning barabani sirtiga ta’sir etuvchi kuchlarini hisoblash;	2
8.	Elektr yuritgich quvvatini hisoblash va uni tanlab olish;	2
9.	Quvvat va elektr energiya sarfi diagrammasini hisoblash;	2
10.	Qurilmaning foydali ish koeffitsientini hisoblash va tahlil qilish.	2
	Jami	20

2. 
   . Laboratoriya ishlarini tashkil etish bo’yicha ko’rsatma.
   

Laboratoriya ishlarini tashkil etish bo‘yicha kafedra tomonidan kerakli tavsiyalar va qo‘llanmalar ishlab chiqiladi. Unda talabalar uchun laboratoriya ishining maqsadi, laboratoriya ishlarini bajarish tartibi, zarur bo‘ladigan dastgohlar va laboratoriya ishlarini bajarishda xavfsizlik choralari to‘g‘risida ma’lumotlar keltirilgan. Shunindek laboratoriya ishlarini olib borishda darslik, o‘quv qo‘llanmalar, tarqatma materiallardan foydlanish tavsiya etiladi.

T/r	Laboratoriya ishlarining ro‘yxati	Soat
1.	Yuk ko‘tarish qurilmalar va ularning umumiy tuzilishi;	2
2.	Yuk ko‘tarish idishlari tuzilishini o‘rganish;	2
3.	Yuk ko‘tarish po‘lat arqonlari, yuk ko‘tarish minoralari va yo‘naltiruvchi shkivlar;	2
4.	Yuk ko‘tаrish qurilmа tоrmоz tizimini o‘rgаnish;	2
	Jami	20

Fan bo’yicha kurs ishi (loyihasi) nazarda tutilmagan.
2.4. Mustaqil ta’limni tashkil etishning shakli va mazmuni.
Mustaqil ta’limni tashkil etishda muayyan fanning xususiyatlarini hisobga olgan holda quyidagi shakllardan foydalanish tavsiya etiladi va joriy nazorat sifatida baholanadi:

1. 
   Mavzular bo‘yicha konspekt (referat, taqdimot) tayyorlash. Nazariy materialni puxta o‘zlashtirishga yordam beruvchi bunday usul o‘quv materialiga diqqatni ko‘proq jalb etishga yordam beradi. Talaba konspekti turli nazorat ishlariga tayyorgarlik ishlarini osonlashtiradi, vaqtni tejaydi;
   
2. 
   o‘qitish va nazorat qilishning avtomatlashtirilgan tizimlari bilan ishlash.Olgan bilimlarini o‘zlashtirishlari, turli nazorat ishlariga tayyorgarlik ko‘rishlari uchun tavsiya etilgan electron manbalar, innovatsion dars loyihasi namunalari, o‘z-o‘zini nazorat uchun test topshiriqlari v.b;
   
3. 
   fan bo‘yicha qo‘shimcha adabiyotlar bilan ishlash. Mustaqil o‘rganish uchun berilgan mavzular bo‘yicha talabalar tavsiya etilgan asosiy adabiyotlardan tashqari qo‘shimcha o‘quv, ilmiy adabiyotlardan foydalanadilar. Bunda rus va xorijiy tillardagi adabiyotlardan foydalanish rag‘batlantiriladi;
   
4. 
   INTERNET tarmog‘idan foydalanish. Fan mavzularini o‘zlashtirish, kurs ishi, bitiruv malakaviy ishlarini yozishda mavzu bo‘yicha INTERNET manbalarini topish, ular bilan ishlash nazorat turlarining barchasida qo‘shimcha reyting ballari bilan rag‘batlantiriladi;
   
5. 
   Mavzuga oid masalalar, keys-stadilar va o‘quv loyihalarini ishlab chiqish va ishtirok etish;
   
6. 
   Amaliyot turlariga asosan material yig‘ish, amaliyotdagi mavjud muammolarning echimini topish, hisobotlar tayyorlash;
   
7. 
   ilmiy seminar va anjumanlarga tezis va maqolalar tayyorlash va ishtirok etish;
   
8. 
   mavjud laboratoriya ishlarini takomillashtirish, masofaviy (distansion) ta’lim asosida mashg‘ulotlarni tashkil etish bo‘yicha metodik ko‘rsatmalar tayyorlash va h.k.
   

Yangi bilimlarni mustaqil o‘rganish, kerakli ma’lumotlarni izlash va ularni topish yo‘llarini aniqlash, Internet tarmoqlaridan foydalanib ma’lumotlar to‘plash va ilmiy izlanishlar olib borish, ilmiy to‘garak doirasida yoki mustaqil ravishda ilmiy manbalardan foydalanib ilmiy maqola (tezis) va ma’ruzalar tayyorlash kabilar talabalarning darsda olgan bilimlarini chuqurlashtiradi, ularning mustaqil fikrlash va ijodiy qobiliyatini rivojlantiradi. Vazifalarini tekshirish va baholash amaliy mashg‘ulot olib boruvchi o‘qituvchi tomonidan, konspektlarni va mavzuni o‘zlashtirishni ma’ruza darslarini olib boruvchi o‘qituvchi tomonidan har darsda amalga oshiriladi.

Mustaqil ishni tashkil etish bo‘yicha uslubiy ko‘rsatma va tavsiyalar, keys-stadi, vaziyatli masalalar to‘plami ishlab chiqiladi. Ma’ruza mavzulari bo‘yicha amaliy topshiriq, keys-stadilar echish uslubi va mustaqil ishlash uchun vazifalar belgilanadi.

Tavsiya etiladigan mustaqil ta’lim mavzulari:

1. 
   Shaxta yuk ko‘tarish qurilmalarining rivojlanish tarixi va ularning konchilik sanoatidagi tutgan o‘rni;
   
2. 
   Yuk ko‘tarish qurilmalarining mexanik uskunalari;
   
3. 
   Yuk ko‘tarish qurilmalarini hisoblash va ularning mexanik uskunalarini tanlab olish;
   
4. 
   Yuk ko‘tarish qurilmalarini boshqarish va nazorat qilish usullarini o‘rganish.
   

3. 
   O’quv-uslubiy va axborot ta’minoti.
   

Mazkur fanni o‘qitish jarayonida ta’limning zamonaviy usullari, pedagogik va axborot-kommunikatsiya texnologiyalari qo‘llanilishi nazarda tutilgan. Jumladan:

− fanning bo‘limlariga tegishli ma’ruza darslarida zamonaviy kompyuter texnologiyalari yordamida prezentatsion va elektron-didaktik texnologiyalaridan;

− jarayonga amal qilish qonuniyatlari mavzularda o‘tkaziladigan amaliy mashg‘ulotlarda aqliy hujum, guruhli fikrlash pedagogik texnologiyalaridan;

− mashg‘ulotlarda kichik guruhlar musobaqalari, guruhli fikrlash pedagogik texnologiyalarini qo‘llash nazarda tutiladi.
3.1. Asosiy adabiyotlar:

1. 
   Гришко А.П. Стационарные машины. том 1. Шахтные подъемные установки 2006 г.
   
2. 
   А.В.Песвианидзе «Расчет шахтных подъемных установок» Высшее образование .1992г.
   
3. 
   Р.Н.Хаджиков, С.А.Бутаков «Горная механика» Москва, Недра. 1982г.
   

2. 
   Qo'shimcha adabiyotlar:
   

1. 
   Mirziyoev Sh.M. Еrkin va farovon, demokratik O‘zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. O‘zbekiston Respublikasi Prezidentining lavozimiga kirishish tantalali marosimiga bag‘ishlangan Oliy Majlis palatalarining qo‘shma majlisidagi nutqi.-T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2016. -56 b.
   
2. 
   Mirziyoev SH.M. Qonun ustvorligi va inson manfaatlarini ta’minlash yurt taraqiyoti va xalq farovonligining garovi. O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsiyasi qabul qilinganining 24 yilligiga bag‘ishlangan tantanali marosimdagi ma’ruza. 2016 yil 7 dekabr –T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2016. -48 b.
   
3. 
   Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob xalqimiz bilan birga quramiz. – T.: “O‘zbekiston” NMIU, 2017. -488 b.
   
4. 
   O‘zbekiston Respublikasini yanada rivojlantirish bo‘yicha Xarakatlar strategiyasi to‘g‘risida. –T.: 2017 yil 7 fevral, PF-4947-son farmoni.
   
5. 
   Братченко Б.Ф. «Стационарные установки шахт». М., Недра, 1977г.
   
6. 
   Гришко А.П., Шелоганов В.И., «Стационарные машины и установки». Москва, МГГУ, 2004 г.
   

3.3. Elektron resurslar.

1. www.E-library.ru/ - научная электронная библиотека

2. www.misis.ru – Московский государственный институт стали и сплавов.

3. www.twirpx.com – электронная бибилиотека.