Тошкент давлат транспорт университети “Муҳандислик коммуникациялари ва тизимлари” кафедраси

I.2. Harakat qilayotgan suyuqlikni rejimi (tartibi).

Suyuqlik qanday tartibda harakat qilayotganini aniqlash uchun Reynolds sonini hisoblaymiz:

(2)

bunda V - harakat qilayotgan suyuqlikning haqiqiy tezligi;

d - quvurning standart diametri;
- qovushqoqlik kinematik koeffitsienti.
Masalan, quvur uchun harorat 10°Sga teng bo'lgan suyuqlikka qovushqoqlik kinematik koeffitsienti =1.31*10^-6 m²/s ga teng / 1 /.
Tizimning har bir qismi uchun Reynolds sonini aniqlaymiz:


; ;
; ;

Topilgan sonlari kritik Reynolds soniga (Re_kr=2320) nisbatan katta, demak quvurlarda harakat qilayotgan suyuqlik turbulent tartibida bo'ladi.

1.3. Qarshilik koeffitsientlarini aniqlash

Qarshilik koeffitsienti suyuqlik harakat qilayotgan tartibiga va quvur ichki devorlarining g'adir-budirligiga bog'liq.

qiymatini haqiqiy g'adir-budir quvurlar uchun umumiy A.D.Altshul [3] ifodasidan topish mumkin.
(3)
bunda K_Э - quvurning ekvivalent absolyut g'adir - budurligi, mm.
K_Э qiymati quvurning tayyorlangan xom ashyosiga va ichki devorlarning sifatiga qarab olinadi.
Masalaning sharti bo'yicha suyuqlik tortib olayotgan quvur po'latdan (qabul qilingan K_Э=0.2 mm) damli quvurlar esa cho'yandan tayyorlangan (K_Э=1,0 mm).
A.D.Altshul ifodasi bo'yicha



; ;


;



1.4. Quvurlar tizimini hisoblash
Suyuqlik so'rib oluvchi AB quvur kalta gidravlik quvurlarga tegishli. Shuning uchun uni hisoblashda quvur uzunligi bo'yicha va mahalliy qarshiliklarda yo'qolgan damlarni hisobga olish kerak bo'ladi, ya'ni
(4)
Quvur uzunligi bo'yicha yo'qolgan dam Veysbax—Darsi ifodasi bilan aniqlanadi
(5)
mahalliy qarshiliklar esa Veysbax ifodasi bilan topiladi
(6)
bunda l,d - quvurning uzunligi va diametri;
- mahalliy qarshilik koeffitsienti;
- quvurning qarshilik koeffitsienti.
Agar (5) va (6) ifodalarda tezlikni suyuqlik sarfi bilan almashtirsak
,
va (4) ifodaga qo'ysak
(7)

Umumiy gidravlik qarshilikni

(8)
deb qabul qilsak, unda
( 9)
(9) ifoda AB quvurning gidravlik tavsifini, ya'ni yo'qolgan dam bilan, suyuqlik sarfi orasidagi bog'lanishini bildiradi. Buning grafigini qurish uchun avvalo biz umumiy S_AB gidravlik qarshiligini hisoblaymiz. Buning uchun suyuqlik tortib oladigan AB quvurning uzunligi, diametri, undagi mahalliy qarshiliklarga tegishli koeffitsientlarini bilishimiz kerak.
Berilgan vazifa bo'yicha suyuqlik tortib oladigan quvurda quyidagi mahalliy qarshiliklar ko'rsatilgan:

Mahalliy qarshiliklar nomi	O'zgarish oralig'i	Qabul qilib olingan
Qabul qiluvchi klapanli setka
Zadvijka (ochiq 7/8)
Ekstsentrik o'tish joyi
Quvurning qayirilgan joylari (3 ta)

Mahalliy qarshiliklar uchun olingan koeffitsientlar "Справочник по гидравлическом расчетaм" kitobi / 6 / dan olingan.
Suyuqlik so'rib oluvchi quvurning uzunligi l_AB=39m, diametri d=0.25m.
Umumiy qarshilik koeffitsienti AB quvur uchun (8) ifodaning ko'rinishidan topiladi.



S_AB=35 deb qabul qilamiz.
Ilova S qiymatni butun o'nliklar bilan hisob qilish kerak.
AB quvurning gidravlik tavsifini grafik ko'rinishda ko'rsatish uchun har xil qiymatga ega bo'lgan suyuqlik sarfi Q ga yo'qolgan damlar h_AB ni topamiz (2-jadval) va shu qiymatlarga asoslanib grafikni chizamiz (2-rasm).
SD quvur bilan tarqalgan DM va DN damli quvurlar. Damli CD va undan tarqalib ketayotgan DM va DN damli quvurlar, gidravlik uzun bo'lgan quvurlardan hisoblanadi. Ularni hisoblash paytida mahalliy qarshiliklarda yo'qolgan damlarni uzunlik bo'yicha yo'qolgan damga nisbatan (5- 10 %) tashkil etadi deb qabul qilamiz.
Unda umumiy yo'qolgan dam


(10)

va damli quvurlardagi gidravlik qarshiliklari

(11)

2-rasm. Quvurlar tizimining gidravlik tavsifi.

Har bir damli quvur uchun gidravlik qarshiligi quyidagiga teng:

_{ }=8901
;


;

CD, DM, DN damli quvurlar uchun har xil suyuqlik sarfiga yo'qolgan damlar topilgani 2 - jadvalda ko'rsatilgan.

2-jadval

Quvurlar tizimida yo'qolgan damlar

Quvurlar	S	Suyuqlik sarfi, m^3/s
		0.01	0.02	0.03	0.04	0.05	0.06	0.07	0.08
AB	32	0.02	0.09	0.20	0.35	0.55	0.79	1.08	1.41
CD	8901	0.22	0.89	2.01	3.57	5.58	8.03	10.93	14.27
DM	33490	3.35	13.40	30.14	53.60	-	-	-	-
DN	28110	2.81	11.24	25.30	44.38	-	-	-	-

2-jadvaldan foydalanib A4 formatli millimetr qog'ozga, ixtiyoriy mas'shtabda quvurlarning gidravlik tavsifini chizamiz.