Toshkent davlat transport universiteti «transport intellektual tizimlari muhandisligi» kafedrasi

15- rasm. Avtomobil harakati marshrutinig sun'iy yoUdoshdan
olingan surati
Toshkent avtomobil va yo‘llar kasb-hunar kollejida prof.
J.R.Qulmuxamedov boshchiligida Otayo‘l va Neksiya avtomobillarining harakati to‘g‘risidagi ma’lumotlami aniqlash maqsadida
o‘tkazilgan sinovlardagi avtomobillar harakat marshrutining
namunasi 16 - rasmda keltirilgan.

16- rasm. Avtomobil harakati marshrutining namunasi
Yo’lovchilarni tashishda logistik axborot texnologiyalari.
Logistik texnologiyalar nafaqat moddiy oqimlar, balki yo‘lovchilar oqimini boshqarishda ham katta samara beradi.
Bu masalalami samarali hal etish uchun, birinchi galda aholini
transportga ehtiyojining axborot modeli ishlab chiqilgan bo‘lishi
kerak.
Aholini transportga ehtiyojining axborot modeli transport
tarmog'ini tanlash va transport vositalarining ish rejimini aniqlashda
asosiy ma’lumot bo‘lib xizmat qiladi. Transportga boigan talab tasodifiy va o‘zgaruvchan bo‘lishi axborot modellarini ishlab chiqishda hisobga olinishi kerak. Faqat shundagina aholining transportga
bo‘lgan talabi to‘liq qondiriladi, transport xarajatlari miqdori ham
kamayadi.
Aholining transportga bo‘lgan talabi yo'lovchilar oqimi
haqidagi ma’lumotlar asosida aniqlanadi.
Hozirgi zamon logistik axborot texnologiyalari yo'lovchilar
oqimi haqidagi axborotlardan tashqari avtobuslar harakatini
nozimlik boshqarishida keng qo‘llanila boshladi.
GPS (Global Pozitioning System) tizimlari hozirgi zamon sun'iy
yo‘ldosh monitoringi transport vositalarining on line vaqtda qayerda
va qanday harakatlanayotganligini aniqlab beradi. Hozirgi zamon
GPS tizimlari haydovchilar butun ish kuni davomida nazorat ostida
ekanliklarini bilishlari sababli ham yo‘nalishdan chetga chiqish yoki
boshqa tartibbuzarliklaming oldini oladi (17 - rasm).
17 - rasm. GPS tizimi orqali avtobus harakatini kuzatib borish.
GPS avtobuslar harakatini kuzatib borish bilan bir paytda
favqulodda vaziyatlar vujudga kelib qolganida SMS orqali
korxonaga o‘z vaqtida xabar berishi mumkin.
Transport vositalari korxonaga qaytib kelganida ma’lumotlami
o‘zida saqlab qolishi sababli berilgan topshiriqning qanday
bajarilganligi to‘g‘risida yozma shaklda yoki jadval ko‘rinishida
hisobot tayyorlab beradi.
Bugungi kunda Rossiya olimlari ishlab chiqqan GLONASS
(Глобалная навигационная спутниковая система) tizimi 0 ‘zbekiston Respublikasida ham qo’llanilmoqda. Hozirda Toshshahartransxizmat aksiyadorlik kompaniyasiga tegishli bir qancha yo‘nalishlarda qatnovchi avtobuslaming harakati GPS tizimi orqali nazorat qilinmoqda. Bu tizim quyidagi vazifalarni bajarish uchun xizmat
qilmoqda:
- transport vositasi joylashgan joyini aniqlash;
- harakat yo‘nalishi va tezligini aniqlash;
- elektron xaritada harakat yo‘nalishi chizmasini qurish;
- haydovchilami tovushli aloqaga chaqirish;
- to‘xtab turish va harakatlanish vaqtlarini qayd qilish;
- avtobus salonini audio nazorat qilish;
- belgilangan yo‘nalishdan og‘ganlik to‘g‘risida axborot berish
va hokazo.
Shahar transporti uchun harakatlanuvchi obyektlarning
monitoring tizimi yo'nalishlardagi transport vositalarining istalgan
vaqt oralig‘ida harakat chastotasini tahlil qilish, bulardan tashqari,
nozimlik dasturini ta’minlash tizimi orqali yo‘nalishlardagi nazorat
punktlariga qay paytda kelganini nazorat qilish imkoniyatini beradi.
Agar yo‘nalishda og‘ishlar yuzaga kelsa, navbatchi nozimga zudlik
bilan axborot beradi (18 - rasm).