Toshkent davlat yuridik instituti oblakulov d. O. Mustanov I. A

Biz 
Shanxay hamkorlik tashkilotini tinchlik va barqaror-
likni mustahkamlashga, birinchi galda, xalqaro terror, 
diniy ekstremizm, bosqinchi ayirmachilik va narkobiz-
nes kabi mintaqaviy va dunyoviy xavfsizlikka tahdid 
soladigan xavf-xatarga qarshi turishda ochiq, o zaro 
foydali sheriklik va ko p tomonlama hamkorlikka qara-
tilgan ko p tomonlama hamkorlik mexanizmi, deb bila-
miz
2
. 
Darhaqiqat, hozirda jahonda xalqaro terrorizmning keskin 
tus olib borayotgani haqiqatdir. Ushbu xalqaro muammoga qar-
shi kurashish, uning nazariy-huquqiy jihatlarini tadqiq qilish ham 
nazariy, ham amaliy jihatdan jamiyat, davlat oldida turgan eng 
dolzarb va kechiktirib bo lmaydigan masala bo lib hisoblanadi.  
Shanxay hamkorlik tashkiloti doirasida terrorizmga qarshi 
kurashda o zaro hamkorlikni yo lga qo yish zarurati paydo bo ldi. 
                                                
1  Åâäîêèìîâ  Å. Øàíõàéñêàÿ îðãàíèçàöèÿ ñîòðóäíè÷åñòâà ñòàíîâèòñÿ ãëàâíûì 
ìåõàíèçìîì îáåñïå÷åíèÿ ñòàáèëüíîñòè â Öåíòðàëüíîé Àçèè. // www.mfa.kz/ 
russian/art_15.0502.htm. 
2    Karimov  I.A.  Vatan  ravnaqi  uchun  har  birimiz  mas ulmiz.  T.9.     T.:  O zbekiston,  
2001.   375 376-betlar. 

---

 
139 
Shu bois, ShHTning 10 yildan ortiq faoliyatida 6 ta a zo-davlat-
larning (Rossiya, Xitoy, O zbekiston, Qozog iston, Qirg iziston 
va Tojikiston) tinchlik va xavfsizligiga tahdid soluvchi vaziyat-
larni tartibga solishda birgalikda olib boradigan harakatlarini ish-
lab chiqishga va ularga javob bera oladigan birdamlikni mus-
tahkamlashga erishdi. Bundan tashqari, ShHT faoliyati davo-
mida, ko p tomonlama o zaro yordam mexanizmini, prinsiplarni 
shakllantirish va salmoqli xalqaro-huquqiy baza yaratilishiga asos 
bo ldi. 
Buning isboti sifatida, 2001-yildagi Terrorizm, separatism 
va ekstremizmga qarshi kurash to risidagi Shanxay Konven-
siyasi
1
ni misol qilib keltirish mumkin. Ushbu Konvensiya aso-
sida 2002-yil 7-iyunda ShHTning ishtirokchi-davlatlari Mintaqa-
viy Aksilterror Tuzilmasi (MATT)ni tashkil etish to risida 
Shartnoma imzoladilar. ShHT a zo-davlatlarining fikriga ko ra, 
hamma aksilterror operatsiyalari BMTning Nizomidagi maqsad 
va prinsiplariga hamda boshqa umume tirof etilgan xalqaro huquq 
normalariga javob bera oladigan bo lishi lozim. 
ShHT Mintaqaviy aksilterror tuzilmasi faoliyatining sama-
radorligini ta minlash va tashkilotga a zo-davlatlar o rtasidagi 
hamkorlikni muvofiqlashtirish maqsadida ShHT Moskva sammi-
tida tashkilotning ushbu tuzilmasi Ijroiya qo mitasini Toshkent-
da joylashtirishga kelishib olindi. 
2004-yilning 16 17-iyunidagi ShHTga a zo-davlatlar rahbar-
larining Toshkent sammiti tashkilot rivojlanishining yangi bos-
qichini boshlab berdi. Bu sammitda ShHTning tizimli shakl-
lanishi yakunlanib, ShHT mintaqaviy aksilterror tuzilmasining 
shtab-kvartirasi rasman ochildi
2
. 
                                                
1    
Terrorizm,   separatism   va   ekstremizmga   qarshi   kurash   to risidagi   Shanxay  
Konvensiyasi.  Mazkur  Konvensiyani O zbekiston  Respublikasi  O zbekiston 
Respublikasi Oliy Majlisining 2001 yil 30-avgustdagi 274 II-sonli Qaroriga asosan 
ratifikatsiya qilgan.// O zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Axborotnomasi, 
2001-yil, 9 10-son, 185-modda. 
2  Sharipov Murod Mirza Sharifjon o
li. Markaziy Osiyoda xavfsizlik va barqa-
rorlikni mustahkamlashda Shanxay hamkorlik tashkiloti (ShHT)ning ahamiyati. 
Avtoref. dis.. s.f.n.   T.: 2007.   14-bet. 

---

 
140 
Shunga binoan, 2004-yilning 1-yanvaridan boshlab poytax-
timizda ushbu qo mita faoliyat yuritib kelmoqda. Ushbu tuzilma 
doimiy faoliyat yurituvchi yuridik shaxs maqomiga ega organ 
hisoblanadi. MATT nomidan Ijroiya qo mitasi shartnomalarni 
imzolash, ko char va ko chmas mulklarga ega bo lish va undan 
foydalanish, bank hisob raqami ochish va yuritish, sudga da vo 
bilan murojaat qilish va sudda ishtirok etish huquqlariga egadir
1
. 
Bundan tashqari, ShHT doirasida jinoyatchilikka qarshi ku-
rash borasida giyohvandlik vositalarining noqonuniy aylanma-
siga qarshi kurash asosiy o rinni egallaydi. ShHT ham o z fao-
liyatining eng muhim yo nalishlaridan biri bo lgan giyohvand-
likning oldini olish va giyohvandlik moddalarining noqonuniy 
aylanmasiga qarshi kurash sohasida xalqaro hamjamiyat kuch-
larini birlashtirishga erishdi. Shunday ekan, ShHT hozirda BMT, 
YeXHT, MDH va boshqa mintaqaviy tashkilotlar bilan ham-
korlikni yo lga qo ygan. 
Bugungi kunda dunyo hamjamiyati tomonidan  asr vabosi  
deb e tirof etilayotgan giyohvandlik moddalarining noqonuniy 
muomalasiga qarshi kurash eng dolzarb muammolardan biriga 
aylanib ulgurdi. Zotan, ijtimoiy salbiy illatlardan biri bo lgan 
giyohvandlik eng dolzarb muammolardan biri bo lib, nafaqat 
respublikamiz, balki butun dunyoda keng jamoatchilikni jiddiy 
tashvishga solmoqda. Ushbu muammoning qay tartibda o z 
yechimini topishi butun insoniyat ertasini belgilab berishi uning 
ko lami haqida tushuncha beradi. Shu sababli giyohvandlikning 
oldini olish va unga qarshi samarali kurashni tashkil etish bu-
tun jahon hamjamiyatidan barcha kuch va vositalarni birlash-
tirishni taqazo etmoqda. Insoniyat ertasi uchun giyohvandlik 
muammosining nechog li dolzarb ahamiyat kasb etishini ta kid-
lar ekan, Prezidentimiz I.A. Karimov BMT Bosh Assambleyasi-
ning 48-sessiyasida: