Toshkent davlat yuridik universiteti fuqarolik protsessual va iqtisodiy protsessual huquqi kafedrasi
Investitsiyaviy nizolarning vujudga kelish asoslari
Download 0.72 Mb. Pdf ko'rish
|
BMI. G\'ulomjonovS1
|
1.2. Investitsiyaviy nizolarning vujudga kelish asoslari.
Investitsiyalar tadbiq etilishini har bir bosqichida bu faoliyat sohasida nizolar vujudga kelishi mumkin. Bunday nizolar adolatli va qonuniy jihatdan hal etilishi kafolati juda muhim. Chunki, agar bunday kafolat qonuniy asoslanmagan taqdirda, investitsion faoliyat yuzaga kelmaydi va inqirozga yuz tutadi. Investitsiyaviy nizolar davlat tomonidan xorijiy investorning huquqlari buzilgan taqdirda yoki taraflar investitsiya shartlariga amal qilmaganda vujudga keladi. Oʼz navbatida investitsiyaviy nizo vujudga kelishiga sabab boʼlgan holatlar arbitrajlar tajribasida turlichadir. Investitsion nizolar shartnomani buzish, kamsitish, adolatli va adolatli munosabatni buzish kabi turli xil masalalardan kelib chiqishi mumkin. Ushbu nizolar odatda xorijiy investor va qabul qiluvchi davlatni o'z ichiga oladi va ular arbitraj yoki muzokaralar orqali hal qilinishi mumkin. Investitsion nizolarning asoslarini tushunish uchun asosiy qonunchilik bazasini, shuningdek, nizo bilan bog'liq o'ziga xos holatlarni to'liq tushunish muhimdir. Qonunchilik nuqtai nazaridan, investitsion nizolar odatda xalqaro investitsiya shartnomalari bilan tartibga solinadi, masalan, ikki tomonlama investitsiya shartnomalari (BIT) yoki erkin savdo bitimlarining sarmoyaviy bo'limlari. Ushbu shartnomalar xorijiy investorlarni himoya qilishni, jumladan, adolatli va adolatli muomala kafolatlarini, kompensatsiyasiz ekspropriatsiyadan himoya qilishni va pul mablag'larini o'z mamlakatiga qaytarish huquqini nazarda tutadi 24 . Nizo yuzaga kelganda, investor xalqaro arbitraji orqali qabul qiluvchi davlatga da'vo qo'yishi mumkin. Bu arbitrajning maxsus turi bo'lib, xorijiy investorlarga mezbon davlatlarni o'zlarining shartnomaviy huquqlarini buzganliklari uchun sudga berish imkonini beradi. Investor ishni ko'rish uchun hakamlik sudini tanlashi mumkin va sud qarori har ikki tomon uchun ham majburiydir. 24 Investor-State Dipsutes: Prenebtion and Alternatives to Arbitration. UNVTAD series. New York and Geneva. 2010 year. 119 p. 18 Xorijiy investitsiyalar ko’p muddatli iqtisodiy aloqalarni oʼrnatish maqsadida xorijiy investor va davlat bilan tuzilgan bitimlarda investor huquqlarining davlat organi tomonidan buzilishi investitsiyaviy nizolarni keltirib chiqaradi 25 . Investitsiyaviy nizolarni hal qilish xalqaro Markaz tomonidan koʼrilgan ishlarni tahlil qilish asosida ularni quyidagicha tasniflanadi: 1) Investorning mulkiy huquqlariga zarar yetkazish. 2) Shartnoma boʼyicha investor huquqlarini buzish. 3) Kompaniyalarning boshqaruv faoltyatiga aralashish natijasida. 4) Investor faoliyatini amalga oshirishga litsenziya, ruxsatnomalarni olib qoʼyish 26 . Investitsion nizolar paydo bo'lishining yana boshqa sabablarini ham keltirib o’tishimiz mumkin. Ba'zi keng tarqalgan sabablar qatoriga investitsiya bitimlarini talqin qilish yoki amalga oshirish bo'yicha kelishmovchiliklar, intellektual mulk huquqlari bo'yicha kelishmovchiliklar, investitsiyalarga ta'sir qiluvchi tartibga solish choralari yoki hukumat harakatlari bo'yicha kelishmovchiliklar va aktivlarni baholash bo'yicha kelishmovchiliklar kiradi. Bundan tashqari, nizolar mamlakatdagi siyosiy yoki iqtisodiy beqarorlik yoki huquqiy yoki tartibga solish muhitidagi o'zgarishlar tufayli yuzaga kelishi mumkin 27 . Sababi nima bo'lishidan qat'i nazar, investitsiya nizolari biznes va investorlarga sezilarli ta'sir ko'rsatishi mumkin, shuning uchun investitsiya shartnomalarining puxta ishlab chiqilishi va to'g'ri bajarilishini ta'minlash muhimdir. Investitsion nizolar investorlar va qabul qiluvchi davlatlar o'rtasida ularning kelishuvlari bo'yicha yuzaga keladigan nizolarni anglatadi. Ushbu nizolar har ikki tomon uchun katta moliyaviy yo'qotishlarga olib kelishi mumkin. So'nggi yillarda investitsiyaviy nizolar ko'proq qiziqish mavzusiga aylandi, ko'plab olimlar ularning 25 Sornarajah M. The settlement of foreign investment disputes. / Sornarajah M. // Kluwer Law International. - 2000. - P. 4-5. 26 Oʼzbekiston Respublikasida investitsiyaviy nizolarni hal qilishni takomillashtirish masalalari. Ilmiy risola. Masʼul muharrir: yu.f.n., dotsent X.T. Аzizov. –Toshkent: TDYU nashriyoti, 2017-y. 19-bet 27 Parallel Litigation and Foreign Investment Dipute Settlement. Gilles Cuniberti. ICSID Rewiew. 2006 year. 24 p. 19 sabablarini tushunishga intilmoqda. Men ham investitsion nizolarning vujudga kelish sabablarini yoritishga harakat qildim: Download 0.72 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|