Toshkent farm atse vtikainstituti
KUNJUT - SESANUM INDICUM L
Download 7.28 Mb. Pdf ko'rish
|
dastarbosh
- Bu sahifa navigatsiya:
- Geografik tarqalishi.
- Ishlatilishi.
- Kunjutni yetishtirish texnologiyasi.
KUNJUT - SESANUM INDICUM L.
K u n ju t- Sesanum indicum L., kunjutsim onlar- P ed aliace ae oilasiga kiradi. 48 K unjut b o ‘yi 60-100 sm ga etadigan o ‘t o ‘simlik. Poyasi lik 0 ‘suvchi, tukli, yashil yoki qizgish, 4-8 qirrali. Bargi oddiy tekis qirrali b o ‘lib, turli shaklda: pastki qism laridagi yum aloqroq, yuqori qism idagi barglari esa ingichka. 0 ‘rta qism idagilari lansetsim on yoki ch o ‘ziq tuxum sim on. Guli yirik, 1-3 b a ’zan beshtadan barg q o ‘ltig ‘ida joylashgan. G ulkosachasi 5-8 b o ‘lakli, gultojisi 2 labli. M evasi 4-8 xonali chanoq. Iyun-iyul oylarida gullaydi. M evasi avgust-sentyabrda etiladi. Geografik tarqalishi. K unjutning vatani Jan ubi-g‘arbiy Afrika. 0 ‘rta O siyo respublikalarida, Zakavkaziya, Qrim, K rasnodarsk o ‘lkasida, U krainada va M oldaviyada ekiladi. Kimyoviy tarkibi. K unjut u ru g ‘i tarkibida 60% gacha moy, E vitam ini, faktor - T, sezam in, sezam on, sezam anin va boshqa m oddalar b o ‘ladi. K unjut m oyi 3-6°S tem peraturada qotadigan sariq rangdagi suyuqlik b o ‘lib, yarim quruvchi m oylarga kiradi. Solishtirm a o g ‘irligi 0,9197-0,9260, refraksiya soni 1,4731- 1,4760, kislota soni 1,4-10, sovunlanish soni 185,5-195, y od soni 103-116. M oy tarkibida alein, linol, pavletin, stearin, araxin va lignotserin kislotalarining glitsiridlari uchraydi. Ishlatilishi. K unjut m oyi dorivor m oddalarini yeritishda, surtm a v a m alham lar tayyorlashda ishlatiladi. K unjut m oyi qondagi trom botsitlar sonini oshiradi va qon ivishini tezlashtiradi. Shuning uchun ham u b a ’zan qon kasalliklarini davolashda q o ‘llaniladi. K unjut moyi va u ru g ‘i oziq-ovqat sanoatida k o ‘p ishlatiladi. Kunjutni yetishtirish texnologiyasi. K unjut eng qim m atli m oyli ekinlardan hisoblanadi. U ning u ru g ‘ida 16-19 foiz oqsil va 16-17 foiz azotsiz m oddalar m avjud. U ning vatani A frika b o ‘lib, M arkaziy O siyoga H indistondan kelgan. Y er j-'uzida ekin m aydoni 6,7 mln. ga 0 ‘zbekistonda ham k o ‘p villardan beri ekilib kelinm oqda. K unjut issiqsevar, y oru g'sev ar o ‘sim lik b o ‘lib, qisqa kunda o 'sad i. C)‘zbekistonda «Tos.hkent-112» navi ekiladi. 49 K unjut uchun asosiy o ‘tm ishdoshlar dukkakli don ekinlari, m akkajo'xori, o q jo ‘xori va beda hisoblanadi. K unjut bir bor ekilgan yerga 6-7 yildan keyin qayta ekiladi, chunki kasallik va zararkunandalar bilan k o ‘p shikastlanadi. K unjut uchun unum dor, sh o ‘rlanm agan v a begona o ‘tlardan tozalangan yerlam i ajratish kerak b o ‘ladi. U yerning chuqur haydalishini talab qiladi. Er haydashdan oldin b ir gektar yerga 10-15 tonna g o ‘ng, 40-50 kilogram m fosfor bilan oziqlantirib chim qirqar plug bilan 25-27 santim etr chuqurlikda haydab q o ‘yiladi. B ahorda ekishdan oldin yerlar sh o ‘rlangan b o ‘lsa yuviladi. Ekishgacha 1-2 m arta kultivatsiya va borona qilinadi. Begona o 'tla r bilan kam zararlangan yerlar apre! oyining boshlarida 8-10 santim etr chuqurlikda bir m arta kultivatsiya va boronalash etarlidir. Ekishdan oldin yerlar egatlar orqali su g ‘oriladi. Tuproq etilishi bilan kultivatorda ishlanadi, undan keyin boronalanadi va m ola bosiladi. Sizot suvlari yaqin joylashgan o ‘tloqi va o ‘tloqi- botqoq yerlam i ekishdan oldin su g ‘orilm asa ham b o ‘ladi. A sosan ekiladigan u ru g ‘lam ing sifatiga katta e ’tibor berilishi kerak. U ru g ‘ning tozaligi 95-98 foiz va uning unuvchanligi 85- 95 foizdan kam b o ‘lm asligi lozim. K unjutning urug‘ini tuproq harorati 15-16 gradus b o ‘lganda ekish m aqsadga m uvofiq b o ‘ladi. K unjut kech k o ‘klam da m ay oyining birinchi dekadasida ekiladi. A n g ‘izga 10-15 iyunda ekilishi zarur. K unjut keng qatorlab ekiladi, qator orasi 60-70 santimetr, ekish chuqurligi 3-5 santim etrdan oshmasligi kerak. B ir gektar yerga 1,5-2,0 m illion dona yoki 5-6 kilogram m urug‘ ekiladi. Ekish bilan bir qatorda egatlar olinadi va qondirib sug‘oriladi. U ru g ‘lar 5-6 kunda unib chiqadi, m aysalari - 4 gradus sovuqda nobud b o ‘ladi. 0 ‘suv davrida 2-3 m arta kultivatsiya qilinadi, yagana qilinm aydi. 2-4 m arta sug ‘oriladi. Sizot suvlari yaqin joylashgan 50 m aydonlarda ekilgan o ‘sim likka 1-2 m arta su g‘orish etarli b o ‘ladi. G ullaguncha 40-50 kg azot va 20 kg kaliy bilan oziqlantirib su g‘oriladi. G ullagandan keyin gektar hisobiga yana azotli o ‘g ‘itlardan 30 kg va fosforli o ‘g ‘itlardan 20 kg dan berib sug'oriladi. Erlar yum shatiladi va begona o ‘tlardan tozalanadi. K unjut о ‘suv davrining dastlabki 30-40 kunida sekiri rivojlanadi va begona o ‘tlar k o ‘proq ta ’sir k o ‘rsatadi. U ning vegetatsion davri 80-120 kun hisoblanadi. V egetatsiya oxirida o ‘sim likning barglari sarg ‘ayib to ‘kiladi, pastki k o ‘sakchalari oldin etiladi. V aqtida uning hosiii y ig ‘ib olinm asa k o ‘sakchalar yorilib u m g ‘ to ‘kiladi. 0 ‘roq m ashinasida o ‘rib y ig ‘ib olingan kunjut b o g ‘lanib xirm onda quritiladi va 10- 12 kundan keyin q o id a yancliiladi. 0 ‘simlikni pastga qaragan holda qoqib olinadi. Don tozalash m ashinalarda tozalanadi va qopda yokiO 20-30 santim etr balandlikdagi toza yerda saqlanadi. Saqlanadigan u ru g ‘likda nam lik 9 foizdan k o ‘p b o im a s lig i kerak. Download 7.28 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: |
Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling
ma'muriyatiga murojaat qiling