Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtika ishini tashkil qilish kafedrasi tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi
Download 18.83 Kb. Pdf ko'rish
|
|
1 O‟ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O„RTA MAXSUS TA‟LIM VAZIRLIGI SOG‟LIQNI SAQLASH VAZIRLIGI TOSHKENT FARMATSEVTIKA INSTITUTI FARMATSEVTIKA ISHINI TASHKIL QILISH KAFEDRASI TIBBIYOT VA FARMATSEVTIKA TOVARSHUNOSLIGI FANIDAN O„QUV-USLUBIY MAJMUA Toshkent - 2016 2 Tuzuvchilar: Umarova Sh.Z. - Farmatsevtika ishini tashkil qilish kafedrasi mudiri, dotsent, f.f.n. Ziyaeva M.N. - Farmatsevtika ishini tashkil qilish kafedrasi dotsent v.b. Ikramova G.M. - Farmatsevtika ishini tashkil qilish kafedrasi katta o‘qituvchisi, f.f.n. Mamatqulov Z.U - Farmatsevtika ishini tashkil qilish kafedrasi assistenti Taqrizchilar: Akromov. U. J. - Farmatsevtlar malakasini oshirish fakulteti ―Farmatsiya‖ kafedrasi mudiri, f.f.n. Ashurov A.A. - O‗zbekiston Respublikasi Sog‗liqni saqlash vazirligi huzuridagi Dori vositalari va tibbiy texnika sifatini nazorat qilish Bosh boshqarmasi, DVESDM TTU va TB SNQ laboratoriyasi mudiri, f.f.n. O‗quv-uslubiy majmua Toshkent farmatsevtika inztitutining soha uslubiy kengashning 2016 yil 15.06. dagi 15-sonli qarori bilan nashrga tavsiya qilingan. Soha uslubiy kengashning kengash raisi ____________ M.A.Tojiyev O‗quv-uslubiy majmua MUK da ko‗rib chiqildi va tasdiqlandi «__» __________ 2016 yil ______ sonli bayonnomasi Kelishildi: Markaziy uslubiy kengash raisi __________ S.U.Aliyev 3 MUNDARIJA 1. Ishchi dastur ………………………………………………………….. 4 2. Sillabus ................................................................................................... 21 3. Fanni o„qitishda foydalaniladigan interfaol ta‟lim metodlari .......... 26 4. Nazariy mashg„ulot materiallari ......................................................... 35 4.1. Tovarshunoslikning nazariy asoslari .................................................. 35 4.2. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni tasnifi ……………………….. 41 4.3. Tovarlar tavsiflari, iste‟mol xossalari. assortiment haqida tushuncha ............................................................................................... 49 4.4. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarining sifat nazorati va standartlashtirish …………………………………………………….. 55 4.5. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini qayd etish jarayoni ............... 70 4.6. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini qadoqlash. Tovarlar markirovkasi, tovar va xizmat ko‟rsatish belgilari ........................... 80 4.7. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini saqlash ................................... 89 4.8. Materialshunoslik asoslari ………………………………………….. 96 4.9. Tibbiyotda zamonaviy texnologiyalarini qo„llanilishi ……………... 108 5. Amaliy mashg„ulot materiallari ........................................................... 123 5.1. Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi fani. Tovarshunoslik tahlil turlari …………………………………………………………... 123 5.2. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlari, ularning tavsiflari, is„temol xossalari ………………………………………………………………. 133 5.3. Tovarshunoslik tahlilida qollaniladigan me„yoriy hujjatlar ………. 143 5.4. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini qadoqlash .............................. 150 5.5. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini saqlash ................................... 163 5.6. Sanitariya-gigiena va bemorlar parvarishi uchun ishlatiladigan buyumlar ................................................................................................ 168 5.7. Bog„lov vositalari .................................................................................. 181 5.8. Jarrohlik choklash ashyolari ………………………………………... 189 5.9. Umumiy jarrohlik kesuvchi asboblar ………………………………. 197 5.10. Jarrohlik qisqich asboblar …………………………………………... 207 5.11. Jarrohlik kengaytiruvchi, suruvchi va yordamchi asboblari ……... 217 5.12. Maxsus tibbiy asboblari: neyrojarrohlik va oftalmologiya ……….. 229 5.13. Otorinoloringologik asboblar: quloq, tomoq va burun asboblari … 239 5.14. Stomatologiya asboblari va jihozlari ………………………………... 247 5.15. Akusherlik, ginekologik va urologik asboblar ……………………... 261 5.16. Ko„rishni tekshirish, tuzatish va ximoyalash asboblari …………… 275 6. Keyslar banki ………………………………………………………… 282 7. Mustaqil ta‟lim mavzulari ………………………………………….... 290 8. Testlar ………………………………………………………………… 291 9. Glossariy ……………………………………………………………… 314 10. Foydalanilgan adabiyotlar ro„yxati …………………………………. 323 4 1. ISHCHI DASTUR KIRISH Talabalarga bilim berishda zamonaviy ta‘lim texnologiyalarining ahamiyati to‗g‗risida so‗z borganda hurmatli Prezidentimiz I.A.Karimovning ―O‗quv jarayoniga yangi axborot va pedagogik texnologiyalarni keng joriy etish, bolalarimizni komil insonlar etib tarbiyalashda jonbozlik ko‗rsatadigan o‗qituvchi va domlalarga e‘tiborimizni yanada oshirish, qisqacha aytganda, ta‘lim-tarbiya tizimini sifat jihatidan butunlay yangi bosqichga ko‗tarish diqqatimiz markazida bo‗lishi darkor‖ 1 degan so‗zlarini ta‘kidlash o‗rinlidir. Bu masala ―Barkamol avlod yili‖ Davlat dasturida ham asosiy yo‗nalishlardan biri sifatida e‘tirof etilgan. Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi – mustaqil fan bo‗lib, tovarlarni iste‘mol qiymatini o‗rganadi. Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi ilmiy va amaliy jihatdan ahamiyatga ega bo‗lgan hamda tibbiyot muassasalarida ishlatiladigan har xil tibbiyot asboblari, apparatlari, uskunalari va boshqa buyumlarining xossalarini va sifatini aniqlashda me‘yoriy hujjatlar turlari va ular asosida ishlashni o‗rganadi. Tibbiyot buyumlari va ularini tayorlashda ishlatiladigan materiallar haqida tushuncha berish bilan bir qatorda, buyumlar sifatini sinab, tekshirib ko‗rish, tibbiyot buyumlarini saqlash va ehtiyot qilishni eng foydali va oson usullari ham tahlil qilinadi. Tovarning o‗ziga xos xususiyati uning iste‘mol qiymatini yaratadi. Tovar eng avvalo tashqi predmet sifatida o‗zining xususiyatiga ko‗ra insonning ehtiyojini qondirishi shart. Oliy ta‘limning Davlat ta‘lim standartiga ko‗ra ―Sog‗liqni saqlash‖ ta‘lim sohasi, Farmatsiya yo‘nalishida o‗qitiladigan ―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi‖ fani turli mulkchilik shaklidagi dorixonalarda farmatsevtika va tibbiyot tovarlari haqida tushuncha, ularning assortimenti, ushbu tovarlarning tovar harakatini tashkil etish, tovar harakati jarayonidagi barcha o‘zgarishlarni bartaraf etish va tovarlarni to‘g‘ri saqlanishini tashkil etish, hujjatlar asosida ularnini hisobga olish bo‗limlaridan tashkil topgan. Fan mazmuni oliy ta‘limning normativ-huquqiy asoslari va qonunchilik normalari, ilg‗or ta‘lim texnologiyalari va pedagogik mahorat, ta‘lim jarayonlarida axborot-kommunikatsiya texnologiyalarini qo‗llash, maxsus fanlar negizida ilmiy va amaliy tadqiqotlar, texnologik taraqqiyot va o‗quv jarayonini tashkil etishning zamonaviy uslublari bo‗yicha so‗nggi yutuqlar, pedagogning kasbiy kompetentligi va kreativligi, global Internet tarmog‗i, multimedia tizimlari va masofadan o‗qitish usullarini o‗zlashtirish bo‗yicha yangi bilim, ko‗nikma va malakalarini shakllantirishni nazarda tutadi. ―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi‖ fanini o‘qitishda MEDIZNET TECHNIK KaWe Germany Catalog, Karl Storz Endoskope Catalog kabi kataloglaridan foydalanildi. Fanining maqsad va vazifalari ―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi‖ fani umumkasb fani hisoblanib, 9-semestrda o‗qitiladi. Fanning maqsadi tovarlarining iste‘mol 5 qiymatini, shuningdek, tovar harakatining barcha bosqichlarida xosil bo‘ladigan o‘zgarishlar, tovarlarning eng asosiy tavsiflarni o‘rgatish. ―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi‖ fanining bosh muhim vazifasi - iste‘mol qiymatini tashkil etuvchi tibbiyot va farmatsevtika tovarlarining asosiy tavsiflarini aniqlash; - tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi tamoyillari va usullarini belgilash; - toifalash usullarini oqilona qo‘llash yo‘li bilan tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini tizimlash; - hisob-kitob qilish maqsadida tibbiyot va farmatsevtika tovarlarining assortimentini o‘rganish; - tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni ishlab chiqaruvchi korxonalar va ushbu mahsulotlardan foydalanuvchi tibbiyot muassasasining assortiment siyosatini tahlil qilish uchun tibbiyot tovarlarining assortimentini va assortiment ko‘rsatkichlarini aniqlashni o‘rganish; - tibbiyot va farmatsevtika tovarlar assortimentini boshqarish; - hisob va jiddiy nazorat asosida tibbiyot tovarlarni to‘g‘ri qabul qilish va saqlanishini amalga oshirish. ―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi‖ fani talabalarga ―Farmatsevtika ishini tashkil qilish‖, ―Dori turlari texnologiyasi‖, ―Farmatsevtik kimyo‖, ―Farmakologiya‖, ―Farmakognoziya‖ va ―Farmatsevtika menejmenti‖ shunga o‗xshash qator fanlarni muvaffaqiyatli o‗zlashtirishi uchun zarur bo‗ladigan tayanch bilimlarni beradi. Fan bo„yicha talabaning bilimi, ko„nikmasi va malakasiga qo„yiladigan talablar Tibbiyot tovarshunosligi fani bo‗yicha talaba quyidagi bilimga ega bo‗lishi kerak: - tibbiyot buyumlari va tibbiy texnika omborlarida farmatsevt-tovarshunos ishini tashkil etish; - dorixonalarda, tibbiy texnika do‗konlari va omborlarida tibbiy va farmatsevtika tovarlarni qabul qilish, saqlash jarayonini tashkil qilish va to‗g‗ri yo‗lga qo‗yish; - aholini dorixona, tibbiy texnika do‗konlari va omborxonalar orqali o‗z vaqtida sifatli tibbiy va farmatsevtika tovarlar bilan ta‘minlash yo‗llarini bilish; - tibbiy va farmatsevtika tovarshunoslik tamoyillari va tahlil usullarini bilish; - tibbiy va farmatsevtika tovarlarni qabul qilishda va saqlashda sifatini nazorat qilish uchun me‘yoriy hujjatlar bilan ishlashni bilish; - dorixona, tibbiy texnika do‗kon va omborlarida xisob-kitob ishlarini amalga oshirish maqsadida tibbiy va farmatsevtika tovarlar assortimentini boshqarishni bilish; Talabalar ―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi‖ fanini o‗rganish jarayonida quyidagi ko‗nikma va malakalarga ega bo‗lishi kerak: 6 - dorixona tibbiyot buyumlari va tibbiy texnika omborlarida farmatsevt- tovarshunos ishini tashkillashtirish; - turli mulkchilik shaklidagi dorixonalarga kelib tushgan farmatsevtika va tibbiyot tovarlarini qabul qilish va ularni tovarshunoslik tahlilini o‗tkazish; - tibbiy texnika do‘konlari va omborlarida tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni qabul qilish, ularni tovarshunoslik tahlilini o‗tkazish jarayonini tashkil qilish va to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish; - turli mulkchilik shaklidagi dorixonalarda, tibbiy texnika do‘konlari va omborlarida farmatsevtika va tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni saqlash jarayonini tashkil qilish va to‘g‘ri yo‘lga qo‘yish; - aholini dorixona, tibbiy texnika do‘konlari va omborxonalar orqali o‘z vaqtida sifatli farmatsevtika va tibbiyot va farmatsevtika tovarlar bilan ta‘minlashni tashkillashtirish; - tibbiy va farmatsevtika tovarshunoslik tahlil usullarini o‗tkazish; - tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni qabul qilishda va saqlashda sifatini nazorat qilish uchun me‘yoriy hujjatlardan foydalanish; - dorixona, tibbiy texnika do‘kon va omborlarida xisob-kitob ishlarini amalga oshirish maqsadida farmatsevtika va tibbiyt tovarlar assortimentini boshqarish; - tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni qabul qilish va saqlash jarayonida sifatini baholash; Adabiyotlar, axborot ma‘lumotlar bazasi bilan mustaqil ishlash. Fanni tashkil etish va o„tkazish bo„yicha tavsiyalar “Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi” faninidan ma‘ruza va amaliy mashg‗ulotlar dialog, muloqot hamkorlik va o‗zaro o‗rganishga asoslangan frontal, kollektiv va kichik guruhlar shaklida olib boriladi. Fanni o‗qitish davrida pedagogik jarayonni jadallashtirish maqsadida zamonaviy pedagogik texnologiyalar, axborot vositalari, kompyuter, internet tizimidan keng foydalanish ko‗zda tutilgan. O‗quv jarayoni muammoli ma‘ruzalar o‗qish, darslarni savol-javob tarzida qiziqarli tashkil qilish, ilg‗or pedagogik texnologiyalardan va multimedia vositalaridan foydalanish, tinglovchilarni undaydigan, o‗ylantiradigan muammolarni ular oldiga qo‗yish, talabchanlik, tinglovchilar bilan individual ishlash, erkin muloqot yuritishga, ilmiy izlanishga jalb qilish asosida olib boriladi. Fanni o‗tkazish bo‗yicha quyidagi asosiy konseptual yondoshuvlardan foydalaniladi: shaxsga yo‗naltirilgan ta‘lim, tizimli yondoshuv, faoliyatga yo‗naltirilgan yondoshuv, dialogik yondoshuv, hamkorlikdagi ta‘limni tashkil etish, muammoli ta‘lim, kompyuter va axborot texnologiyalarini o‗quv jarayonida qo‗llash, o‗qitish usullari va texnikasi (ma‘ruza (kirish, mavzuga oid, vizuallash), muammoli ta‘lim, keys-stadi va loyihalash usullari, amaliy ishlar). O‗qitish vositalari: o‗qitishning an‘anaviy shakllari (darslik, ma‘ruza matni) bilan bir qatorda – kompyuter va axborot texnologiyalari. Kommunikatsiya usullari: tinglovchilar bilan operativ teskari aloqaga asoslangan bevosita o‗zaro munosabatlar. 7 Teskari aloqa usullari va vositalari: kuzatish, blits-so‗rov, joriy va yakunlovchi nazorat natijalarini tahlili asosida o‗qitish diagnostikasi. Boshqarish usullari va vositalari: o‗quv mashg‗uloti bosqichlarini belgilab beruvchi texnologik karta ko‗rinishidagi o‗quv mashg‗ulotlarini rejalashtirish, qo‗yilgan maqsadga erishishda o‗qituvchi va tinglovchining birgalikdagi harakati, nafaqat auditoriya mashg‗ulotlari, balki auditoriyadan tashqari mustaqil ishlarning nazorati. Monitoring va baholash: amaliy mashg‗ulotlarda ham butun kurs davomida ham o‗qitishning natijalarini rejali tarzda Fanning o„quv rejadagi boshqa fanlar bilan bog„liqligi va uzviyligi Mazkur fan o‗quv rejasidagi ―Farmatsevtik iqtisodiyoti‖, ―Farmatsevtik menejment va marketing‖, ―Anatomiya va fiziologiya‖, ―Fizika‖, ―Anorganik kimyo‖, ―Dori turlari texnologiyasi‖, ―Farmakologiya‖, ―Farmatsevtika ishini tashkil qilish‖ kabi fanlar bilan uzviy bog‘liqdir. Fanni o‗rganishda ―Akademik litsey va kasb-hunar kollej‖ lar Farmatsevtika va Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi fanlarida olingan nazariy va amaliy bilimlarni amaliyotda qo‗llashlari mumkin. Fanning oliy ta‟limdagi o„rni Fanni o‗zlashtirish orqali talabalar tovarshunoslik tahlil turlari, tibbiyot va farmatsevtika tovarlarining sifatini aniqlash, ularni assortimenti bo‗yicha tahlil qilish, qadoqlash ishlari va saqlashga qo‗yilgan talablarga doir kasbiy kompetentlikka ega bo‗ladilar. “Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi” fani bo„yicha soatlar taqsimoti: Farmatsiya (dorixona muassasalari ishi), klinik farmatsiya, kasb ta‘limi yo‗nalishi bo‗yicha T Т/r Mavzular nomi Jami Ma‘ ruza Amaliy mash- g‗ulot Mustaqil ta‘lim F arma ts iy a (t u rl ari bo ‘y ic ha) K as b t a‘ li m Farma ts iy a (t u rl ari bo ‘y ic ha) K as b t a‘ li m Farma ts iy a (t u rl ar i bo ‘y ic ha) K as b t a‘ li m 1 Tovarshunoslikning nazariy asoslari. 2 2 2 2 2 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarni tasnifi 2 2 2 2 8 3 Tovarlar tavsiflari, iste‘mol xossalari. Assortiment haqida tushuncha. 2 2 2 2 4 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarining sifat nazorati va standartlashtirish 2 2 2 2 5 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini qayd etish jarayoni 2 2 2 2 6 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini qadoqlash. Tovarlar markirovkasi, tovar va xizmat ko‘rsatish belgilari. 2 2 2 2 7 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini saqlash. 2 2 2 2 8 Materialshunoslik asoslari. 2 2 2 2 9 Tibbiyotda zamonaviy texnologiyalarini qo‗llanilishi. 1 – 1 – 1 Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi fani. Tovarshunoslik tahlil turlari. 3 3 3 3 2 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlari, ularning tavsiflari, is‗temol xossalari. 3 3 3 3 3 Tovarshunoslik tahlilida qollaniladigan me‗yoriy hujjatlar. 3 3 3 3 4 Tibbiyot va 3 3 3 3 9 farmatsevtika tovarlarini qadoqlash . 5 Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini saqlash. 3 3 3 3 6 Sanitariya- gigiena va bemorlar parvarishi uchun ishlatiladigan buyumlar. 3 3 3 3 7 Bog‗lov vositalari. 3 3 3 3 8 Jarrohlik choklash ashyolari 3 3 3 3 9 Umumiy jarrohlik kesuvchi asboblar. 3 3 3 3 1 0 Jarrohlik qisqich asboblar. 1 1 Jarrohlik kengaytiruvchi, suruvchi va yordamchi asboblari. 3 3 3 3 1 2 Maxsus tibbiy asboblari: neyrojarrohlik va oftalmologiya. 3 3 3 3 1 3 Otorinoloringologik asboblar: quloq, tomoq va burun asboblari. 3 3 3 3 1 4 Stomatologiya asboblari va jihozlari. 3 3 3 3 1 5 Akusherlik, ginekologik va urologik asboblar. Oraliq nazorat. 3 3 3 3 1 6 Ko‗rishni tekshirish, tuzatish va ximoyalash asboblari. 3 – 3 – 1 7. Seminar 3 3 3 3 10 1 Maxalliy ishlab chiqaruvchilar tomonidan ishlab chiqarilayotgan tibbiy va farmatsevtik tovarlar assortimenti. 6 6 2 Tibbiyot va farmatsevtik tovarlarning zamonaviy qadoq turlari va ularga qo‘yiladigan talablar. 1 0 1 0 3 Bemorlar parvarishida ishlatiladigan zamonaviy rezina, lateksdan tayyorlangan buyumlar. Tibbiy amaliyotda ishlatiladigan yangi zamonaviy tabiiy va sintetik xom ashyodan tayyorlanadigan bog‘lov va choklash, tikish vositalari. 1 0 1 0 4 Umumiy jarrohlikda ishlatiladigan zamonaviy kesuvchi, qisqich, kengaytiruvchi, suruvchi va yordamchi jarrohlik asboblari (neyrojarrohlik, oftalmologiya, lor, stomatologiya, akusher- ginekologiya, 1 4 1 2 11 urologiya). 5 Tibbiyotda zamonaviy tibbiy texnikani qo‗llanilishi (jihozlari: stomatologiya, oftalmologiya). 6 5 Download 18.83 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|