Toshkent farmatsevtika instituti farmatsevtika ishini tashkil qilish kafedrasi tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi

Jami 
1
14 
1
07 
1
7 
1
6 
5
1 
4
8 
4
6 
4
3 
 
Nazariy mashg„ulotlarning mazmuni 
 
1-mavzu. Tovarshunoslikning nazariy asoslari.  
Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarshunosligi  fani  maqsadi,  vazifalari  haqida. 
Tovarshunoslik  asoslari,  asosiy  tushunchalar,  ta‘riflari.  Tibbiyot  tovarlarning 
tasnifi  va  ularning  ta‘rifi:  tibbiy  buyumlar,  ashyolar,  tibbiy  texnika,  tashhis 
vositalari.  Dorixona  va  omborlarda  tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarni  qabul 
qilish,  saqlash  jarayonlarini  tashkil  qilish.  Tovarshunoslik  tahlil  va  uning  turlari. 
Farmatset-tovarshunos  egallaydigan  amaliy  va  nazariy  ko‘nikmalari.  O‘zbekiston 
farmatsevtika bozorida tibbiy va farmatsevtika tovarlarning xolati. 
2-mavzu. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarning tasnifi 
Farmatsevtik  tovarlarning  guruhlari  (bog‗lov,  tikuv,  sanitariya  va  gigiena 
buyumlari,  bemorlar  parvarishida  ishlatiladigan  buyumlar  ,  dezinfeksiya  va 
deratizatsiya vositalari, mineral suvlar, zuluklar, parafarmatsevtik tovarlar, biofaol 
moddalar va dori vositalar) va ularning ta‘riflari. Tibbiyot tovarlarining tasnifi va 
ularning ta‘riflari ( tibbiyot buyumlar , ashyo, apparat , uskuna, jihoz, asbob). 
3-mavzu.  Tovarlar  tavsiflari,  iste‟mol  xossalari.  Assortiment  va  uning 
ko‗rsatkichlari.  Tovarlar  haqida  ma‘lumot,  ularning  turkumlarga,  sinflarga, 
turlarga,  guruhlarga,  kichik  guruhlarga  tasniflanishi  va  ularning  ta‘riflari. 
Tovarlarning  sifat,  son,  assortiment  tavsiflari.  Assortiment  haqida  tushuncha. 
Assortiment ko‘rsatkichlari: kengligi, to‘laligi, chuqurligi, yangilanish darajasi va 
ularni  aniqlash.  Tovarlarning  iste‘mol  xossalari:  funktsionalligi,  xavfsizligi, 
ishonchliligi, bezararligi, samaradorligi, o‘zaro almashinuvi. 
4-mavzu.  Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarining  sifat  nazorati  va 
standartlashtirish. 
Tovarlarning  sifati  haqida  tushuncha.  Sifat  ko‘rsatkichlari:  miqdoriy,  son, 
assortiment  jihatdan.  Standart  haqida  tushuncha.  Tovarlarni  standartlash. 
Standartlashda  me‘yoriy  hujjatlarning  toifalari:  davlat,  milliy,  tarmoq,  korxona 
standartlari,  farmakopeya  maqolalari,  VFM.  Xalqaro  standartlar:  Xalqaro, 
Yevropa, Milliy Farmakopeyalar. Sifat nazorat qilish va GMP qoidalari. ISO 9000 
oilasiga  mansub  Xalqaro  standartlar.  GMP  va  ISO  o‘rtasidagi  asosiy  tafovutlar. 
Ekspluatatsiya (foydalanish) hujjatlari: yorliq, pasport, texnik xizmat ko‘rsatish va 
foydalanish yo‘riqnomasi. 

12 
 
5-mavzu. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlari qayd etish jarayoni. 
Qayd 
etish
  jarayoni  haqida  tushuncha.  «Dori  vositalari  va  farmatsevtika 
faoliyati  to‗g‗risida»  va  «Tadbirkorlik  faoliyati  sohasidagi  ruxsat  berish  tartib-
taomillari  to‗g‗risida»gi  O‗zbekiston  Respublikasi  qonunlariga  muvofiq  dori 
vositalari va tibbiy buyumlarni ro‗yxatdan o‗tkazish tartibi haqida. Dori vositalari 
va  tibbiy  buyumlarni  ro‗yxatdan  o‗tkazish  uchun  taqdim  etiladigan  hujjatlar  va 
namunalar,  ularning  ekspertizasi.  Sog‗liqni  saqlash  vazirligi  Dori  vositalari  va 
tibbiy  texnika  sifatini  nazorat  qilish  Bosh  Boshqarmasida  laboratoriya  sinovlarini 
o‗tkazish,  bayonnomalarini  rasmiylashtirish.  Sog‗liqni  saqlash  vazirligi 
tasarrufidagi  shifoxonalarda  klinik  sinovlarni  o‗tkazish,  rasmiylashtirilgan 
bayonnomalarni  Prezidiumga  taqdim  etish.  Ekspertlar  kengashiga  taqdim  etilgan 
hujjatlarni  ko‗rib  chiqish  va  yakuniy  xulosa  (qayd  etish  uchun  ruxsat  berish  yoki 
rad etish) hamda ro‗yxatdan o‗tkazilganlik guvohnomasini berish. 
6-mavzu.  Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarini  qadoqlash.  Tovarlar 
markirovkasi. Tovar va xizmat ko‟rsatish belgilari. 
Tibbiyot  va  farmatsevtika  buyumlarini  qadoqlash  ishlari.  Qadoqlashda 
ishlatiladigan  xom  ashyo  turlari.  Qadoqlar  turlari  va  tasnifi.  Qadoqlarga 
qo‘yiladigan  talablar.  Tara  (idish),  tasnifi,  qo‘yiladigan  talablar,  tayyorlash 
ashyolari.  Qadoqlash  vositalari  va  ularning  tasnifi.  Farmatsevtika  tovarlarini 
guruhlarga  taqsimlash:  tartibi,  tuzilishi,  xossalari  bo‗yicha.  Fizik-kimyoviy 
xossalarga  muvofiq  saqlash  va  saqlanishida  qo‘yiladigan  talablar.  Tovarlarning 
markirovkasi, uning maqsadi,  turlari,  tuzilishi,  ta‘rifi.  Tovar va  xizmat  ko‘rsatish 
belgilari: tovar, savdo, milliy, nufuzli belgilar. Tovarlarning yaroqlilik muddati va 
seriyasi: tuzilishi, ta‘rifi. 
7-mavzu. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini saqlash. 
Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarini  tarkibiga  binoan  saqlash  qoidalari. 
Parafarmatsevtik  tovarlar  (bog‗lov  vositalar,  sanitariya  buyumlari,  choklash 
ashyolari)ni saqlash, tibbiy zuluklarni saqlash, mineral suvlarni saqlash. 
8-mavzu.  Materialshunoslik  asoslari.  Materiallar  haqida  tushuncha. 
Tibbiyot texnikasi va buyumlarni tayyorlashda ishlatiladigan materiallar va ularga 
qo‘yiladigan talablar. Materiallar, tasnifi, tibbiyotda ishlatilishi. Metallar va ularga 
shakl  berish  usullari.  Po‘lat,  cho‘yan,  uglerodli  po‘lat,  zanglamaydigan  po‘latlar. 
Rangli metallar: mis, alyuminiy, dyuralyuminiy va boshqa rangli metallar, ulardan 
tayyorlangan  tibbiyot  asbob-uskunalari.  Metallar  zanglashi  va  undan  saqlovchi 
qoplamalar. Zanglashni hosil qiluvchi, uni tezlatuvchi omillar. Zanglashdan asrash, 
foydalanish muddatini uzaytirish. Zanglashni sekinlashtirish yo‘llari. (ingibitorlar). 
Biokorroziya  va  undan  saqlash.  Metall  va  nometall  qoplamalar.  Nikel  va  rux 
qoplamlari.  Anorganik  qoplamlar.  Nometall  qoplamlar.  Bo‘yash  va  laklash. 
Sirlash.  
Rezina  va  lateks  buyumlar,  tasnifi,  turlari.  Tabiiy  va  sun‘iy  kauchuk. 
Rezina  buyumlarni  tayyorlash  usullari:  qoliplash,  quyish,  siqib  chiqarish,  botirib 
olish. Rezina buyumlarining tasnifi, turlari. Sifatini baholash usullari, saqlanishiga 
qo‘yiladigan 
talablar. 
Plastmassa 
va 
boshqa 
nometal 
ashyolar. 
Termoplastikplastmassalar  va  ularning  turlari:  fenoplastlar,  aminoplastlar. 

13 
 
Plastmassa  tibbiyot  buyumlarni  afzalligi  va  salbiy  xossasi  va  ularni  saqlashga 
qo‘yiladigan talablar. 
9-mavzu. Tibbiyotda zamonaviy texnologiyalarini qo„llanilishi. 
Tibbiyot amaliyotida sun‘iy materiallardan tayyorlangan buyumlarni ishlab 
chiqarish  jarayoni.  Sun‘iy  yurak  klapanlari,  sun‘iy  oyoq-qo‗l  protezlari,  ko‗z 
protezlari, implantantlar va ularni jarrohlikda qo‗llanilishi. 
 
AMALIY MASHG„ULOTLARNING MAZMUNI 
 
1-mavzu. 
Tibbiyot 
va 
farmatsevtika 
tovarshunosligi 
fani. 
Tovarshunoslik tahlil turlari.  
Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarshunosligi  fani  maqsadi,  vazifalari  haqida. 
Tovarshunoslik  asoslari.  Tibbiyot  tovarlarning  tasnifi  va  ularning  ta‘rifi:  tibbiy 
buyumlar,  ashyolar,  tibbiy  texnika,  tashhis  vositalari.  Dorixona  va  omborlarda 
tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarni  qabul  qilish,  saqlash  jarayonlarini  tashkil 
qilish.  Tovarshunoslik  tahlil  va  uning  turlari:  assortiment,  hujjatli,  umumiy. 
Farmatset-tovarshunos egallaydigan amaliy va nazariy ko‘nikmalari. 
2-mavzu.  Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlari,  ularning  tavsiflari, 
is„temol xossalari. 
Tovarlar  haqida  ma‘lumot,  ularning  turkumlarga,  sinflarga,  turlarga, 
guruhlarga,  kichik  guruhlarga  tasniflanishi  va  ularning  ta‘riflari,  farmatsevtik 
tovarlarning  turlari  (bog‗lov,  tikuv,  sanitariya  va  gigiena  buyumlari,  bemorlar 
parvarishida  ishlatiladigan  vositalar,  dezinfeksiya  va  deratizatsiya  vositalari, 
mineral  suvlar  ,  zuluklar,  parafarmatsevtik  tovarlar,  biofaol  moddalar  va  dori 
vositalar) va ularning ta‘riflari. Tovarlarining assortimenti, turlari, ko‘rsatkichlari. 
Tovarlarning  sifat,  son,  assortiment  tavsiflari.  Assortiment  haqida  tushuncha. 
Assortiment ko‘rsatkichlari: kengligi, to‘laligi, chuqurligi, yangilanish darajasi va 
ularni  aniqlash.  Tovarlarning  iste‘mol  xossalari:  funktsionalligi,  xavfsizligi, 
ishonchliligi, bezararligi, samaradorligi, o‘zaro almashinuvi. 
3-mavzu. Tovarshunoslik tahlilida qollaniladigan me„yoriy hujjatlar. 
Tovarlarning  sifati  haqida  tushuncha.  Sifat  ko‘rsatkichlari:  miqdoriy,  son, 
assortiment  jihatdan.  Standart  haqida  tushuncha.  Tovarlarni  standartlash. 
Standartlashda  me‘yoriy  hujjatlarning  toifalari:  davlat,  milliy,  tarmoq,  korxona 
standartlari, farmakopeya maqolalari, VFM. Xalqaro standartlar: Xalqaro, Evropa, 
Milliy Farmakopeyalar. Sifatni nazorat qilish va GMP qoidalari. ISO 9000 oilasiga 
mansub  Xalqaro  standartlar.  GMP  va  ISO  o‘rtasidagi  asosiy  tafovutlar. 
Ekspluatatsiya  (foydalanish)  hujjatlari:  yorliq,  texnik  xizmat  ko‘rsatish  va 
foydalanish yo‘riqnomasi. 
4-mavzu. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini qadoqlash . 
Tibbiyot va  farmatsevtika  tovarlani  qadoqlash. Qadoqlashda ishlatiladigan 
xom  ashyo  turlari.  Qadoq  turlari  va  tasnifi:  ishlatilishi  bo‘yicha,  vazifasi  va 
tuzilishi  bo‘yicha.  Qadoqlarga  qo‘yiladigan  talablar.  Tara,  tasnifi,  qo‘yiladigan 
talablar,  tayyorlash  ashyolari.  Qadoqlash  vositalari  va  ularning  tasnifi,  ta‘riflari. 
Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarini  markirovkasi.  Tovarlarning  markirovkasi: 
turlari,  ko‗rinishlari,  ta‘riflari,  mohiyati.  Tovar  va  xizmat  ko‘rsatish  belgilari: 

14 
 
milliy  savdo,  firma,  ximoya,  nufuzliligi.  Tovarlarning  yaroqlilik  muddati  va 
seriyasi. Dori vositalarni markirovkalash.  
5-mavzu. Tibbiyot va farmatsevtika tovarlarini saqlash. 
Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarlarini  saqlash  qoidalari.  Tibbiyot  va 
farmatsevtika  tovarlarini  fizik-kimyoviy  xossalarga  muvofiq  saqlash  va 
saqlanishida qo‘yiladigan talablar. 
6-mavzu. 
Sanitariya–gigiena 
va 
bemorlar 
parvarishi 
uchun 
ishlatiladigan buyumlar. 
Sanitariya-gigiena  buyumlarining  vazifasi  va  tasnifi:  bajaradigan  vazifasi, 
ishlatilishi,  tasniflanishi.  Rezina  buyumlarni  (chokli  va  choksiz)  olish  usullari: 
qoliplash,  elimlash,  shpritslash  va  boshq.  Qoliplash  usulida  olingan  buyumlar: 
isitkich, muz xaltalari, taglik doira, sprinsovka va boshq., ular sifatiga qo‗yiladigan 
talablar,  qadoqlash.  Choksiz  buyumlar:  tibbiy  qo‗lqoplar  (anatomik  va  jarrohlik), 
barmoq  g‗iloflari,  so‗rg‗ichlar,  pipetka  qalpoqchalari,  ularni  saqlash  va 
saqlanishida  qo‗yiladigan  talablar.  Bemorlar  parvarishi  uchun  buyumlar,  ularni 
tuzilishi,  saqlanishi,  rusumlash  (markirovkalash)  va  yaroqlik  muddati:  rezina 
paypoqlar,  ideal  bintlar,  to‗rsimon  bintlar,  qo‗ltiqtayoqlar,  supinator  va  boshq. 
ularni saqlash va saqlanishida qo‗yiladigan talablar, sifatini baholash yo‗llari. 
7-mavzu. Bog„lov vositalari. 
Bog‗lov  vositalarining  tasnifi,  bajaradigan  vazifasi,  ishlatilishi,  tuzilishi, 
miqdori  bo‗yicha.  Paxta  va  undan  tayyorlanadigan  bog‗lov  vositalari,  ularga 
qo‗yiladigan talablar. Doka, bintlar , turlari , talablar. Ularni qadoqlash . Bog‗lov 
vositalarining  saqlash  va  saqlanishida  qo‗yiladigan  talablar.  Tovarlarni  rusumlash 
(markirovkalash) va yaroqlik muddati . 
8-mavzu. Jarrohlik choklash ashyolari 
Tikish  ashyolari.  Tovar  turlari,  ishlatilishi,  ularga  qo‗yiladigan  talablar. 
Shimilib  ketadigan  tikish  ashyolari.  Tovar  turlari,  ishlatilishi,  ularni  sterillash 
usullari.  Shimilib  ketmaydigan  tikish  ashyolari.  Tovar  turlari,  ishlatilishi, 
afzalliklari. 
Yangi tikish ashyolari. Jarrohlik ignalari. Tovar turlari, ularga qo‗yiladigan 
talablar,  sterillash  usullari.  Tovarshunoslik  tahlilini  o‗tkazish.  Tikish  apparatlari. 
Ularni ekspert baholash, markirovkalash, o‗rash, sterillash va saqlash. 
9-mavzu. Umumiy jarrohlik kesuvchi asboblar. 
Umumiy  jarrohlik  asboblarning  tasnifi.  Kesuvchi  asboblar.  a)  pichoqlar 
amputatsion,  rezeksiya,  miya,  tog‗ay,  bog‗lov  materiallarini  kesadigan,  elektr 
o‗tkazgichli pichoq; b) skalpellar tig‗i olinadigan, tig‗i olinmaydigan; v) umumiy 
jarrohlik  va  yordamchi  qaychilari;  e)  raspatorlar;  j)  tibbiy  suyak  qoshiqlari;           
z)  suyak  omburlari:  i)  tibbiyot  arralari;  k)  tibbiyot  iskanalari  yassi  va  novsimon, 
ularni markirovkasi va saqlanishi.  
10-mavzu. Jarrohlik qisqich asboblar. 
Qisqich  asboblarning  tovar  turlari:  a)qon  to‗xtatuvchi  qisqichlar:  tishli, 
kertikli  to‗g‗ri  va  egilgan  ―Moskit‖  tipidagi  elastik,  chuqur  bo‗shliqlar  uchun, 
buyrak oyoqchasi uchun; b) qon tomirlari uchun klemmalar pinsetsimon va vintli; 
v) elastik me‘da va ichak qisqichlari iskanjlar: me‘daga ishlatiladigan tikish uchun 
 

15 
 
ip  o‗tkazadigan  teshikli  iskanja,  ichak  iskanjasi;  g)  operatsiya  choyshablarini 
tanaga  mahkamlash  uchun  ishlatiladigan  qisqichlar  kremal‘yerali,  pinsetsimon;    
d)  ignatutqichlar  jarrohlik  ignalar  uchun,  chuqur  bo‗shliqlar  uchun,  tomirlarni 
tikish  uchun,  atravmatik  ignalar  uchun;  d)  pinsetlar:  xirurgik,  anatomik,  tishli-
panjali, chuqur bo‗shliqlar uchun;e) kornsanglar ularni markirovkasi va saqlanishi. 
11-mavzu. Jarrohlik kengaytiruvchi, suruvchi va yordamchi asboblari. 
Jarrohat  kengaytiruvchi  asboblar  tasnifi:  plastinkasimon,  avtomatik 
ravishda  ishlaydigan,  pinsetsimon.  Kengaytiruvchi  asboblar:  Faraber  ilmoqlari. 
Folkman ilmoqlari, kremalerali, avtomatik, kremalerasizlari. Suruvchi asboblar va 
ko‗zgular,  ularning  tovarshunoslik  tahlili.Yordamchi  asboblarning  tovarshunoslik 
tahlili. 
12-mavzu. Maxsus tibbiy asboblari: neyrojarrohlik va oftalmologiya. 
Neyrojarrohlik  asboblari:  dastparma  KV-2,  freza  va  parmalar  yig‗masi 
bilan,  buralgan  sim  arra,  omburlar,  neyroxirurgik  qaychilar,  neyroxirurgik  qon 
to‗xtatuvchi  qisqichlar,  neyroxirurgik  jarohat  kengaytiruvchilar,  neyroxirurgik 
shpatellar, miya qorinchasini teshish uchun o‗tmas kanyulya, egiluvchan tizimchali 
lampa. 
Oftalmologiya  asboblari:  Kesuvchi  (pichoqlar,  skalpellar,  qaychilar), 
pinsetlar, kengaytiruvchi, yordamchi, ularning sifatini tekshirish.  
13-mavzu.  Otorinoloringologik  asboblar:  quloq,  tomoq  va  burun 
asboblari. 
Amaliyotda  qo‗llaniladigan  LOR  asboblari  va  uskunalarining  tovar 
xususiyatlari 
Tashhis  qo‗yish  asboblari:  Simanovskiy  peshona  reflektori,  pnevmatik 
quloq  voronkalar  to‗plami,  quloq  ko‗zgulari.  Kesuvchi  LOR  asboblari. 
Tovarshunoslik 
tahlili. 
Traxeotomiyada 
ishlatiladigan 
asboblar. 
Quloq 
asboblarining to‗plami  
Yordamchi LOR asboblar  
14-mavzu. Stomatologiya asboblari va jihozlari. 
Stomatologiya  jihozlari.  Ularning  qo‗llanishi.  Terapevtik  stamotologiya 
buyumlari. 
Jarrohlik  stomatologiya  buyumlari.  Yordamchi  stomatologik  asboblar. 
Ortopedik stamotologiya va tish qoplama ishlari uchun buyumlar. 
15-mavzu.  Akusherlik,  ginekologik  va  urologik  asboblar.  Oraliq 
nazorat. 
Akusherlik  asboblari.  Ularining  qo‗llanishi,  tasnifi,  markirovkasi, 
qadoqlanishi. 
Embriotomiya  asboblari,  tasnifi,  tovar  turlari,  ishlatilishi,  ularga 
qo‗yiladigan talablar. Ginekologik asboblar, tasnifi, tovar turlari, ishlatilishi, ularni 
sterillash  usullari.  Xomiladorlikni  to‗xtatish  uchun  asboblar,  tovar  turlari, 
ishlatilishi. Tovarshunoslik tahlilini o‗tkazish. 
Urologik.  asboblari.  tovar  turlari,  ishlatilishi,  ularni  sterillash  usullari 
Tovarshunoslik tahlilini o‗tkazish 
16-mavzu. Ko„rishni tekshirish, tuzatish va ximoyalash asboblari.  

16 
 
Ko‗z o‗tkirligi va ko‗z refraksiyasini aniqlashda ishlatiladigan moslamalar 
va  asboblar:  jadvallar  harfli  va  halqali,  binokulyar  lupa,  linzalar  to‗plami, 
oftalmoskoplar,  perimetr.  Ko‗z  bosimini  o‗lchash  asboblari:  oftalmodinamometr, 
tanometrlar.  Ko‗zoynak  gardishlari  va  ularga  qo‗yiladigan  talablar.  Kontakt 
linzalar,  ularning  turlari  va  saqlash  sharoitlari.  Oftalmologiya  asbob-uskunalariga 
qo‗yiladigan talablar. 
17-mavzu. Seminar.
 
Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi fani, tahlil 
turlari,  tavsiflari,  is‗temol  xossalari,
 
me‗yoriy  hujjatlar,  tibbiyot  va  farmatsevtika 
tovarlarini  qadoqlash,  saqlash  haqida  tushuncha.  Sanitariya-gigiyena  va  bemorlar 
parvarishi  uchun  ishlatiladigan  buyumlar,
  b
og‗lov  vositalari,
 
jarrohlik  choklash  
ashyolari,
 
umumiy  jarrohlik  kesuvchi,  qisqich,  kengaytiruvchi,  suruvchi  va 
yordamchi  asboblari.
 
Maxsus  tibbiy  asboblari:  neyrojarrohlik  va  oftalmologik,
 
о
torinoloringologik , stomatologiya, аkusherlik, ginekologik va urologik asboblar.
 
Ko‗rishni tekshirish, tuzatish va ximoyalash asboblari. 
 
 
O„qitish shakllari 
―Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi fanlarini o‗qitishda ilg‗or ta‘lim 
texnologiyalari‖  fanini  o‗zlashtirish  jarayonida  pedagogik jarayonni jadallashtirish 
maqsadida  zamonaviy  pedagogik  texnologiyalar,  axborot  vositalari,  kompyuter, 
internet tizimidan foydalaniladi. Ma‘ruzalar  ilg‗or  pedagogik  texnologiyalardan  va 
multimedia  vositalaridan  foydalangan  xolda  savol-javob  tarzida,  tinglovchilarni 
undaydigan,  o‗ylantiradigan  muammolarni  ular  oldiga  qo‗yish,  erkin  muloqot 
yuritishga, ilmiy izlanishga jalb qilish asosida olib boriladi.  
Amaliy  mashg‗ulotlar  ilg‗or  pedagogik  texnologiyalardan  va  multimedia 
vositalaridan  foydalanib,  talabalarni  undaydigan,  o‗ylantiradigan  muammolarni 
ular oldiga qo‗yish, talabchanlik, talabalar bilan individual ishlash, erkin muloqot 
yuritishga,  ilmiy  izlanishga  jalb  qilish,  Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarshunosligi 
fanlari  muammolariga  doir  keyslar  tuzish,  ulardan  amaliyotda  qo‗llash  bilan 
tizimli,  faoliyatga  yo‗naltirilgan  va  dialogik  yondoshuv,  hamkorlikda,  keys-stadi 
va muammoli ta‘lim asosida olib boriladi. 
Shuningdek,  amaliy  mashg‗ulotlar  o‗rganilayotgan  muammo  echimlari 
bo‗yicha  taklif  berish,  eshitish,  idrok  qilish  va  mantiqiy  xulosalar  chiqarish 
maqsadida davra suhbatlari, muammolar echimi bo‗yicha dalillar va ma‘lumotlarni 
taqdim  qilish,  eshitish  va  muammolar  echimini  topish  qobiliyatini  rivojlantirish 
uchun bahs va munozaralar, blits-so‗rovlar yordamida amalga oshiriladi. 
 
“Tibbiyot va farmatsevtika tovarshunosligi” fanidan talabalar bilimini 
reyting tizimi asosida baholash mezoni 
―Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarshunosligi‖  fani  bo‗yicha  reyting 
jadvallari,  nazorat  turi,  shakli,  soni  hamda  har  bir  nazoratga  ajratilgan  maksimal 
ball,  shuningdek  joriy  va  oraliq  nazoratlarining  saralash  ballari  haqidagi 
ma‘lumotlar fan bo‗yicha birinchi mashg‗ulotda talabalarga e‘lon qilinadi.  
Fan  bo‗yicha  talabalarning  bilim  saviyasi  va  o‗zlashtirish  darajasining 
Davlat  ta‘lim  standartlariga  muvofiqligini  ta‘minlash  uchun  quyidagi  nazorat 
turlari o‗tkaziladi:  

17 
 
joriy  nazorat  (JN)  –  talabaning  fan  mavzulari  bo‗yicha  bilim  va  amaliy 
ko‗nikma  darajasini  aniqlash  va  baholash  usuli.  Joriy  nazorat  fanning 
xususiyatidan  kelib  chiqqan  holda  amaliy  mashg‗ulotlarda  og‗zaki  so‗rov,  test 
o‗tkazish, suhbat, nazorat  ishi, kollekvium,  uy  vazifalarini tekshirish va shu kabi 
boshqa shakllarda o‗tkazilishi mumkin;  
oraliq  nazorat  (ON)  –  semestr  davomida  o‗quv  dasturining  tegishli 
(fanlarning bir necha mavzularini o‗z ichiga olgan) bo‗limi tugallangandan keyin 
talabaning nazariy bilim va amaliy ko‗nikma darajasini aniqlash va baholash usuli. 
Oraliq nazorat bir semestrda bir marta o‗tkaziladi va shakli (yozma) o‗quv faniga 
ajratilgan umumiy soatlar hajmidan kelib chiqqan holda belgilanadi;  
yakuniy nazorat (YaN) – semestr  yakunida muayyan fan bo‗yicha nazariy 
bilim  va  amaliy  ko‗nikmalarni  talabalar  tomonidan  o‗zlashtirish  darajasini 
baholash  usuli.  Yakuniy  nazorat  asosan  tayanch  tushuncha  va  iboralarga 
asoslangan ―Yozma‖ shaklida o‗tkaziladi.  
ON  o‗tkazish  jarayoni  kafedra  mudiri  tomonidan  tuzilgan  komissiya 
ishtirokida muntazam ravishda o‗rganib boriladi va uni o‗tkazish tartiblari buzilgan 
hollarda,  ON  natijalari  bekor  qilinishi  mumkin.  Bunday  hollarda  ON  qayta 
o‗tkaziladi.  
Oliy  ta‘lim  muassasasi  rahbarining  buyrug‗i  bilan  ichki  nazorat  va 
monitoring  bo‗limi  rahbarligida  tuzilgan  komissiya  ishtirokida  YaN  ni  o‗tkazish 
jarayoni  muntazam  ravishda  o‗rganib  boriladi  va  uni  o‗tkazish  tartiblari  buzilgan 
hollarda,  YaN  natijalari  bekor  qilinishi  mumkin.  Bunday  hollarda  YaN  qayta 
o‗tkaziladi.  
Talabaning  bilim  saviyasi,  ko‗nikma  va  malakalarini  nazorat  qilishning 
reyting  tizimi  asosida  talabaning  fan  bo‗yicha  o‗zlashtirish  darajasi  ballar  orqali 
ifodalanadi.  
―Tibbiyot  va  farmatsevtika  tovarshunosligi‖  fani  bo‗yicha  talabalarning 
semestr davomidagi o‗zlashtirish ko‗rsatkichi 100 ballik tizimda baholanadi.  
Ushbu 100 ball baholash turlari bo‗yicha quyidagicha taqsimlanadi:  
YaN-30  ball,  qolgan  70  ball  esa  JN-50  ball  va  ON-10  ball,  TMI  10  ball 
qilib taqsimlanadi.  
 
Ball 
Baho 
Talabaning bilim darajasi 
86-100 
A‘lo 
Xulosa  va  qaror  qabul  qilish.  Ijodiy 
fikrlay  olish.  Mustaqil  mushohada  yurita 
olish.  Olgan  bilimlarini  amalda  qo‗llay 
olish.  Mohiyatini  tushuntirish.  Bilish, 
aytib berish. Tasavvurga ega bo‗lish.  
 
71-85 
Yaxshi 
Mustaqil 
mushohada 
qilish. 
Olgan 
bilimlarini amalda qo‗llay olish. Mohiyatini 
tushuntirish. 
Bilish, 
aytib 
berish. 
Tasavvurga ega bo‗lim 
55-70 
Qoniqarli 
Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish 
Tasavvurga ega bo‗lim 
0-54 
Qoniqarsiz 
Aniq tasavvurga ega bo‗lmaslik. Bilmaslik. 

18 
 
Fan  bo‗yicha  saralash  bali  55  ballni  tashkil  etadi.  Talabaning  saralash 
balidan past bo‗lgan o‗zlashtirishi reyting daftarchasida qayd etilmaydi.  
Talabalarning  o‗quv  fani  bo‗yicha  mustaqil  ishi  joriy,  oraliq  va  yakuniy 
nazoratlar  jarayonida  tegishli  topshiriqlarni  bajarishi  va  unga  ajratilgan  ballardan 
kelib  chiqqan  holda  baholanadi.  Talabaning  fan  bo‗yicha  reytingi  quyidagicha 
aniqlanadi:    
 
 
 
bu erda:  
V- semestrda fanga ajratilgan umumiy o‗quv yuklamasi (soatlarda);  
O„- fan bo‗yicha o‗zlashtirish darajasi (ballarda). 
Fan  bo‗yicha  joriy  va  oraliq  nazoratlarga  ajratilgan  umumiy  ballning  55 
foizi  saralash  ball  hisoblanib,  ushbu  foizdan  kam  ball  to‗plagan  talaba  yakuniy 
nazoratga kiritilmaydi. 
Joriy  JN  va  oraliq  ON  turlari  bo‗yicha  55  ball  va  undan  yuqori  balni 
to‗plagan talaba fanni o‗zlashtirgan deb hisoblanadi va ushbu fan bo‗yicha yakuniy 
nazoratga  kirmasligiga  yo‗l  qo‗yiladi.  Talabaning  semestr  davomida  fan  bo‗yicha 
to‗plagan  umumiy  bali  har  bir  nazorat  turidan  belgilangan  qoidalarga  muvofiq 
to‗plagan ballari yig‗indisiga teng.  
ON  va  YaN  turlari  kalendar  tematik  rejaga  muvofiq  dekanat  tomonidan 
tuzilgan reyting nazorat jadvallari asosida o‗tkaziladi.  
YaN semestrning oxirgi 2 haftasi mobaynida o‗tkaziladi.  
JN  va  ON  nazoratlarda  saralash  balidan  kam  ball  to‗plagan  va  uzrli 
sabablarga  ko‗ra  nazoratlarda  qatnasha  olmagan  talabaga  qayta  topshirish  uchun, 
navbatdagi  shu  nazorat  turigacha,  so‗nggi  joriy  va  oraliq  nazoratlar  uchun  esa 
yakuniy nazoratgacha bo‗lgan muddat beriladi. 
Talabaning  semestrda  JN  va  ON  turlari  bo‗yicha  to‗plagan  ballari  ushbu 
nazorat turlari umumiy balining 55 foizidan kam bo‗lsa yoki semestr yakuniy joriy, 
oraliq  va  yakuniy  nazorat  turlari  bo‗yicha  to‗plagan  ballari  yig‗indisi  55  balldan 
kam  bo‗lsa,  u  akademik  qarzdor  deb  hisoblanadi.  Talaba  nazorat  natijalaridan 
norozi bo‗lsa, fan bo‗yicha nazorat turi natijalari e‘lon qilingan vaqtdan boshlab bir 
kun  mobaynida  fakultet  dekaniga  ariza  bilan  murojaat  etishi  mumkin.  Bunday 
holda  fakultet  dekanining  taqdimnomasiga  ko‗ra  rektor  buyrug‗i  bilan  3  (uch) 
a‘zodan kam bo‗lmagan tarkibda apellyasiya komissiyasi tashkil etiladi. 
Apellyasiya  komissiyasi  talabalarning  arizalarini  ko‗rib  chiqib,  shu 
kunning  o‗zida  xulosasini  bildiradi.  Baholashning  o‗rnatilgan  talablar  asosida 
belgilangan  muddatlarda  o‗tkazilishi  hamda  rasmiylashtirilishi  fakultet  dekani, 
kafedra  muduri,  o‗quv-uslubiy  boshqarma  hamda  ichki  nazorat  va  monitoring 
bo‗limi tomonidan nazorat qilinadi.