Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsiya fakulteti 206-b guruh talabasi Sharipov Muhammadazizning organika fanidan tayyorlagan mustaqil ish
Download 0.63 Mb. Pdf ko'rish
|
sharipovmuhammadaziznoorganika1 original-5
|
Toshkent farmatsevtika instituti Farmatsiya fakulteti 206-b guruh talabasi Sharipov Muhammadazizning ORGANIKA fanidan tayyorlagan mustaqil ish Mavzu : Organik moddalarning xossalarini aniqlash uchun fizikaviy usullar. Elektroskopiya Reja: 1 Organik moddalarning tuzilishi 2 Fizikaviy usullar mohiyati 3. Elektroskopiya usuli Hozirgi vaqtda organik moddalarning tuzilishini aniqlashda fizikaviy usullardan keng foydalanilmoqda. Bu usullar tez bajariladi, shuningdek tekshirish uchun oz miqdordagi modda kifoya qiladi. O'simlik va hayvon organizmilaridan juda oz miqdorda ajratib olinadigan tabiiy birikmalarning tuzilishini o'rganishda fizikaviy usullarning ahamiyati juda kattadir. Fizikaviy usullar bilan moddalar tuzilishini kimyoviy usullar yordamida tekshirish mutlaqo mumkin bo'lmagan xususiyatlari (konformatsiya, konfiguratsiya. stereokimyo, kimyoviy bog'lar tabiati) aniqlanadi. Ozgina ta'sir natijasida ham buzilib qoladigan juda beqaror murakkab moddalarni o'rganishda fizikaviy usullar nihoyatda zarur, chunki ular kimyoviy usullardan farqli o'laroq, ko'pincha tekshirilayotgan moddalarni o'zgartirmaydi. Organik moddalar, shu jumladan, dorivor moddalarning tozaligi va tuzilishini tekshirishda zamonaviy fizikaviy usullardan spektroskopiya usullarining tobora keng joriy etilishi bo'lajak dorishunos mutaxassislardan bu usullar haqida asosiy tushunchaga ega bo'lishlarini taqozo etadi. Shuning uchun ham biz, birinchi navbatda, spektroskopik usullar haqida to'xtalib o'tamiz. Hozirgi zamon tasavurlariga ko'ra, yorug'lik ham zarra ham to'lqin xususiyatiga ega, ya'ni har qanday nur suv yuzasidagi to'lqinlar kabi tarqaladi. Spektroskopiya - elektromagnit nurlanish va materiya o'rtasidagi o'zaro ta'sir natijasida yuzaga keladigan elektromagnit spektrlarni to'lqin uzunligi yoki nurlanish chastotasiga qarab o'lchaydigan va sharhlaydigan tadqiqot sohasi. Materiya to'lqinlari va akustik to'lqinlar ham radiatsiyaviy energiya shakllari sifatida ko'rib chiqilishi mumkin S.ning paydo boʻlishi (I. Nyuton birinchi bor Quyosh nurlarini spektrga ajratgan vaqti) 1666-yillarga toʻgʻri keladi. Asosan, 19-asrning boshidan spektral sistematik ravishda oʻrganilgan. S. maʼlum belgilarga koʻra, mas, elektromagnit toʻlqinlarning toʻlqin uzunligiga koʻra radiospektroskopiya (radiotoʻlqin sohasi), optik spektroskopiya, rentgen spektroskopiyasi va h.k., tekshirilayotgan tizimlarning xiliga qarab atom spektroskopiyasi, molekulyar spektroskopiya va boshqa boʻlimlarga boʻlib qaraladi. Moddaga elektromagnit nur ta'sir etganda molekulaning energiyasi ortadi va modda "hayajonlangan holatga o'tib qoladi. Odatda, modda optik spektr sohasiga muvofiq keladigan energiya yutsa, uning aylanma, tebranma va valent elektronlari energiyasi ortadi. Aylanma energiya molekulaning aylanma harakatidan vujudga keladi. Tebranma energiya molekuladagi atomlaming bir-biriga nisbatan tebranishidan hosil bo'ladi. Shuni unutmaslik kerakki, molekula va undagi atomlaming aylanma-tebranma harakatlari odatdagi sharoitda ham mavjud bo'lib, bu normal holatdagi harakat, unga mos keladigan energiya normal aylanma va tebranma energiya deyiladi.Molekulaga nur energiyasi berilsa, uning aylanma va tebranma harakati kuchayadi, shunga muvofiq ravishda energiyasi ham ortadi. Berilgan energiyaga hamda modda tabiatiga qarab aylanma va tebranma harakat kuchayishi yoki susayishi mumkin. Bunda molekula normal tebranma (yoki aylanma) energiyali holatdan "hayajonlangan" tebranma (yoki aylanma) energiyali holat (yoki pog'ona)ga o'tadi. Molekulaning aylanma energiyasini oshirish uchun ancha kichik miqdordagi energiya etarli. Bu energiya optik spektring to'lqin uzunligi katta bo'lgan infraqizil nurlar sohasiga muvofiq keladi. Molekulaning tebranma energiyasini oshirish maqsadida (uni energiyasi ko'proq bo'lgan tebranma pog'onaga o'tkazish uchun) unga yaqin infraqizil sohada yotuvchi (ya'ni, to'lqin uzunligi qisqa bo'lgan) nur tushiriladi. Shuni eslatib o'tish kerakki, tebranish natijasida molekulaning dipol momenti davriy o'zgarib tursagina molekula spektrning infraqizil (IQ) sohasida nur yutadi. Valent elektronlarini hayajonlangan holatga o'tkazish uchun optik spektrning to'lqin uzunligi yana ham kichik bo'lgan ko'zga ko'rinmaydigan va ultrabinafsha sohasida yotuvchi nurlardan foydalaniladi. Ikki atomli molekulalar yadrodagi masofaning o'zgarishiga qarab, faqat bir xil chiziqli bog' bo'ylab harakat qiladi. Murakkab tuzilishga ega bo'lgan molekulalarda tebranish faqat chiziqli bog' bo'ylab emas, balki valent burchaklarining oʻzgarishi bilan ham yuzaga keladi. Shunga ko'ra, molekulaning tebranishi ikkita katta guruhga ajraladi: 1) valent tebranishlar, 2) deformatsion tebranishlar. Organik moddalarning IQ-spektrlarini asosan 500-700 dan 4000 sm gacha bo'lgan sohada tekshiriladi. IQ-spektrlarni qattiq namunalardan, toza suyuqliklardan, qattiq jism yoki suyuqlik eritmalaridan va gazlardan hosil qilish mumkin. To'yingan uglevodorodlarning IQ-spektrlarida 2850-3000 sm sohada C-H bog'laming valent tebranishlari bilan bog'liq bo'lgan yutilish cho'qqisi aniq ko'rinib turibdi (rasm 6.3.). Metil va metilen guruhlardagi S N bog'larning xarakterli deformatsion tebranishlari, odatda, 400-1470 sm' sohada yotadi. Bundan tashqari, metil guruhi 1380 sm da kuchsiz sohani beradi -C-C- bog'ning valent tebranish chastotalari intensivligi odatda kam bo'lib, birikmalarning xususiyatlariga qarab o'z holaini o'zgartirib turadi va ularning cho'qqilari 1300-700 sm sohasida bo'ladi.Olefinlarning 10-spektralarida qo'sh bog'ning valent tebralanishlari bilan bog'langan sohalarning holati va intensivligi qo'sh bog tutgan zanjirning shoxlanish darajasi, molekulalarning simmetrikligi va boshqalarga bog'liq ravishda birmuncha o'zgarib turadi. Eslatib o'tilganidek, simmetrik etilen molekulasining IQ- spektrida -C-C- bog'ning valent tebranishlari ko'rinmaydi, 1-butenning IQ- spektrida-C-C- bog'ning valent tebranishlari 1650 sm da yutilish sohasi bilan xarakterlanadi. Foydalanilgan adabiyotlar Ksenzenko V. I., Stasinevich D. S. Kalsiya fosfati // Ximicheskaya ensiklopediya: v 5 t. / Gl. red. I. L. Knunyans. — M.: Sovetskaya ensiklopediya, 1990. — T. 2: Daffa—Medi. — S. 299. — 671 s. — 100 000 ekz. — ISBN 5-85270-035-5. Комиссарова Л. Н., Рюмин М. А. „Кальция фосфаты“ (ru). Большая Российская Энциклопедия. Министерство культуры Российской Федерации Download 0.63 Mb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|