“тошкент ирригация ва қишлоқ ХЎжалигини механизациялаш муҳандислари институти” миллий

 
 “Инновацион ер ахборот тизимини яратиш истиқболлари ва 
такомиллаштириш механизмлари” деб номланган учинчи бобда Тошкент 
вилоятида ер ахборот тизимини шакллантиришнинг истиқбол (2023-2035 
й.й.) 
даги 
йўналишлари, 
инновацион 
ер 
ахборот 
тизимини 
такомиллаштиришнинг техник таъминоти ва креатив ечимлар, ер ахборот 
тизимини жорий қилиш механизмлари ва самарадорлиги ёритилган. 
Ер ахборот 
тизимини жорий 
этиш афзалликлари
Ҳокимият ва 
маҳаллий ўзини-ўзи 
бошқариш органлари 
Иқтисодиёт 
тармоқлари
Тадбиркорлик 
субъектлари
Ҳусусиятларнинг 
ҳолатини кузатиш
Минтақавий-
иқтисодий сиёсатни 
амалга ошириш
Аҳолини такрор 
ишлаб чиқариши 
учун шароит яратиш
Кадастр мулкларини 
юритиш
Тармоқлар 
фаолиятини 
интеграция қилиш
Саноат фаолиятини 
ривожлантиришга қаратилган 
фазовий ечимларнинг ҳолати 
ва ишлаб чиқилишини таҳлил 
қилиш
Эгалик ва ёки 
ижарага олинган 
кўчмас мулкни 
ҳисобга олиш
ишлаб чиқариш 
фаолиятини 
оптималлаштириш
таҳлил қилиш ва 
фазовий ечимларни 
ишлаб чиқиш

---

17 
 
Маҳалла электрон паспорти 
(мобил илова схемаси) 
МЭП илова ҳақида маълумот 
Онлайн харита 
Ҳудудий бирликлар 
Вилоят 
Туман 
Маҳалла фуқаролар йиғини 
Массив 
Қайтмас МФЙ*( амалдаги 
маълумотлар) 
Қайтмас МФЙ**(муаллиф 
томонидан тавсия этилган ЕАТ 
маълумотлари) 
1. Маҳалла фуқаролар йиғини ҳақида умумий 
маълумот 
2. Маҳалла фуқаролар йиғини ходимлари ва 
жамоатчилик тузилмалари тўғрисида маълумот 
3. Маҳалла 
фуқаролар 
йиғини 
Кенгаши 
таркибига 
киритилган
давлат бошқаруви органи ходимлари 
4. Демографик кўрсаткичлар 
5. Аҳолининг бандлиги 
6. 
Аҳолининг ижтимоий ҳолати
7. 
Таълим муассасалари тўғрисида
8. 
Ҳудуддаги ташкилот ва объектлар сони 
тўғрисида маълумот
9. 
Ижтимоий-маънавий муҳит билан боғлиқ 
кўрсаткичлар
10. 
Фуқаролар 
йиғинининг 
моддий-техника 
базасининг ҳолати
1. Ташкил топган йили* 
2. Майдони 
3. Электрон харитаси 
4. Чегарадош ердан 
фойдаланувчилар 
5. Аҳоли сони 
6. Маркази 
7. Ер тоифалари бўйича 
тақсимланиши 
8. Ер турлари бўйича 
тақсимлашини 
9. Ердан фойдаланувчи 
субьектлар 
10. Ер участкалари 
1. МФЙ ҳақида умумий 
маълумотлар 
2. МФЙ даги ер тоифалари 
бўйича тақсимланиши 
3. МФЙ даги ер турлари бўйича 
тақсимлашини 
4. МФЙ даги ердан фойдаланувчи 
субьектлар 
1. Қишлоқ хўжалигига 
мўлжалланган ерлар 
2. Аҳоли пунктларининг ерлари 
3. Саноат, транспорт, алоқа, 
мудофаа ва бошқа 
мақсадларга мўлжалланган 
ерлар 
4. Табиатни муҳофаза қилиш , 
соғломлаштириш ва 
рекреация мақсадларига 
мўлжалланган ерлар 
5. Тарихий-маданий аҳамиятга 
молик ерлар 
6. Ўрмон фонди ерлари 
7. Сув фонди ерлари 
8. Заҳира ерлар 
1. Экин ерлари 
2. Кўп йиллик 
дарахтзорлар 
3. Бўз ерлар 
4. Яйловлар 
5. Пичанзорлар
1. Томорқа ерлари 
2. Деҳқон хўжаликлари 
3. Фермер хўжаликлари 
4. Савдо объектлари 
5. Тиббиёт муассасалри 
6. Ижтимоий объектлар 
7. МФЙ идораси 
8. Ўзга ердан 
фойдаланувчилар 
9. Туман заҳира ер 
участкалари 

---

18 
Тадқиқот объектида амалдаги массив ҳудудида 3 та маҳалла фуқаролар 
йиғини (“Тожиковул”, “Байрамкўл” ва “Қайтмас” МФЙлар) мавжуд. 
“Қайтмас” МФЙ ҳудудидаги аҳоли сони 2710 та бўлиб, жами 465 та томорқа 
ер участкаларида 700 та оила истиқомат қилади. Аҳолининг асосий қисми 
ўзбек миллати вакиллари бўлиб, шунингдек қозоқ ва тожик миллатига 
мансуб аҳоли ҳам мавжуд. Қуйидаги расмда тадқиқот объекти бўлган 
Тошкент вилояти Ўрта Чирчиқ тумани Қайтмас массиви Қайтмас МФЙнинг 
схематик харитаси акс эттирилган. 
8-расм. Тошкент вилояти Ўрта Чирчиқ тумани Қайтмас массиви 
Қайтмас МФЙ схематик харитаси 
Фермер хўжалигининг ер майдонида тадқиқот ишларимизни олиб 
бордик. Унинг умумий майдони 84,97 гектарни ташкил этади шундан 71,74 
га ҳайдалма ер, 0,06 га боғлар ва бошқалар киради. Қуйидаги расмда фермер 
хўжалиги учун (1-участка) амалдаги ер контурлари майдонлар қайдномаси 
асосида тузилган харита тасвирланган (9-расм). 
9-расм. Фермер хўжалиги ер контурларини амалдаги жойлашув харитаси 

---

19 
10-расм. Фермер хўжалиги ер контурларини амалдаги жойлашув харитаси 
бир қисми 
Ушбу расмда муаллифлар тавсиясига кўра янги шаклдаги майдонлар 
қайдномасининг тархи акс эттирилган (12-расм). 
12-расм. Фермер хўжалиги ер контурларини янги услубдаги жойлашув 
харитаси 

---

20 
13-расм. Фермер хўжалиги ер контурларини янги услубдаги жойлашув 
харитаси бир қисми 
Ер ахборот тизимини шакллантиришда амалдаги ер контури тартиб 
рақамларидан фойдаланиш ҳолда ер ахборотлари шакллантириш бир нечта 
ноқулайлик ва ноаниқликлар кузатилди. Масалан, “Қайтмас” МФЙ “Асилбек 
Жасурбек” фермер хўжалиги ҳудудида дешивровка ишлари натижасида 10 
дан ортиқ камчиликлар аниқланди. Амалдаги услубда контурлар 
қайдномасида ер участкаси кесимида фойдаланишда қуйидаги камчиликлар 
аниқланди: 
1. Ер участкаси таркибидаги ер контури рақамида кетма-кетлик тамойилига 
риоя этилмаган; 
2. Ер участкаси ҳудудида чизиқли ва нуқтали объектларга алоҳида тартиб 
рақамлари берилмаган; 
3. Майян ер контури( экин майдони) таркибида бир нечта ер контурлари 
майдонлари қайд этилган. Бу ҳолат ушбу ер контурга тегишли аниқ ер тури 
майдони қамраб олиши мақсадга мувофиқ деб ҳисоблаймиз; 
4. Амалдаги қайдномада ер контури майдонидаги ер турлари таркибида 
“бошқа ерлар” кўрсатилган. Шу сабабли “бошқа ерлар” тури ва уларга 
тегишли майдонларни аниқлашда услубий хатоликлар кузатилган; 
5. Ер участкаси ҳудудида ўзга ердан фойдаланувчилар, туман заҳира ерлари, 
давлат заҳира ерлари майдонлари алоғида ер контури сифатида белгилаш 
мақсадга мувофиқ. 
6. 40,53 ва 54 ер контурлари таркибида 0,06 га боғзор мавжудлиги 
қайдномада акс эттирилган, фермер хўжалиги харитасида эса ушбу майдон 
кўрсатилмаган; 
7. 47 ер контури ҳудудидаги “зовур” қайси контурга тегишли эканлиги 
кўрсатилмаган. Натижа унга тегишли майдон ва контур номаълум. 
8. Фермер хўжалиги ер участкаси ҳудудидабелгиланган 50,51,52 ер 
контурлари таркибидаги томорқа, йўл ва бошқа ер турлари майдонлари 
“Қайднома”да кўрсатилган. Лекин уларнинг фермер хўжалиги фаолиятига 
алоқадор эмаслиги изоҳланмаган. 

---

21