Toshkent irrigatsiya va qishloq xo'jaligini mexanizatsiyalash muhandislari instituti 1 Loyihalar «O’zbek adabiyoti tarixi»

Abdulhamid Cho’lpon (1897-1938)
Abdulhamid Sulaymon o’g'li Cho’lpon yangi o’zbek She’riyatining asoschilaridandir.
Cho’lpon 1897-yili Andijon Shahrida ziYoli oilada dunYoga kelgan. Cho’lpon boShlab eski maktabda, so’ng
madrasada o’qiydi. Andijondagi rus-tuzem maktabida ta’lim oladi. Sharq adabiYoti, arab, fors tillarini
o’zlaShtiradi, rus tili va adabiYotini o’rganadi. Cho’lpon 10-yillarning o’rtalaridan ijtimoiy va ijodiy faoliyat
bilan Shug’ullana boShlaydi. U “Qalandar”, “Andijonlik”, “Cho’lpon” taxalluslari bilan matbuot naShrlarida
maqola, She’r va turli xabarlar bilan chiqib turadi.
Uning “Do’xtir MuhammadYor”, “Vatanimiz Turkistonda temir Yo’llar”, “AdabiYot nadir?” kabi ilk hikoya va
maqolalarida  hamda  o’nlab  She’rlarida  jadidchilik  g’oyalarining  oShkora  ifodalanganini  kuzatiShimiz
mumkin.
Shoirning  qisqa  umri  davomida  “Tong  sirlari”,  “Uyg’oniSh”,  “Buloqlar”  kabi  She’riy  to’plamlari  naShr
etilgan. Uning teatr sohasida qilgan iShlari ham alohida e’tiborga sazovor. Cho’lpon o’zbek davlat drama
teatrida adabiy emakdoSh vazifasida iShlaSh bilan birga o’nga yaqin pyesalar, teatr maqolalari yaratgan,
uning “Yorqinoy”, “O’rtoq QarShiboyev”, “Cho’rining isYoni”, “MuShtumzo’r”, “Zamona xotuni” kabi sahna
asarlari o’zbek dramaturgiyasi taraqqiYotiga muhim hissa bo’lib qo’Shildi.
Cho’lpon “Kecha va kunduz” nomli roman e’lon qilib, o’zbek romanchiligi rivojiga ham katta ta’sir ko’rsatdi.
Bu asarida xalqimizning asr boShlaridagi haYoti manzaralarini tasvirlar ekan, istibdod va jaholat millatning
taraqqiYotini va hurligini bo’g'uvchi manfur hodisalar ekanini badiiy aks ettiradi.
O’zbek adabiy tarjima maktabining rivojlaniShida ham Cho’lponning beqiYos hissasi bor. U M.Gorkiyning
“Ona”  romani,  A.S.PuShkinning  “Dubrovskiy”,  “Boris  Godunov”  hamda  Shekspirning  “Hamlet”
tragediyasini  va  yana  o’nlab  xorijiy  asarlarni  o’zbek  tiliga  mohirlik  bilan  o’giradi.
Cho’lpon butun ongli haYoti davomida o’z Vatanining ozodligi, erki, kelajagi uchun qayg’urdi va Yonib
She’rlar  Yozdi,  turli  janrlarda  asarlar  yaratdi.  U  1928-yildan  boShlab  to  umrining  oxirigacha  tazyiq
ostidayaShadi, chunki uning butun ijodida milliy g’oya qizil ip bo’lib o’tgan. U mustabid tuzum ostida ezilib
Yotgan millatni, xalqni kuylar edi. Lekin tazyiqlar nihoyatda kuchaygan bir Sharoitda ham o’z e’tiqodidan
qaytmadi. Ana Shu e’tiqodi va irodasi tufayli 1937-yil qatag’on qurboni bo’ldi.
Cho’lpon 1938-yil 4-oktabrda ToShkentda Bo’zsuv bo’yida qatl etiladi.
XX asr o'zbek adabiYoti taraqqiYotining ijtimoiy-siYosiy haYot bilan uzviy bog'liqligi va buning qonuniy hoi
ekanligi, badiiy adabiYotning hukmron mafkura tazyiqida rivojlaniShi.
XX asr o'zbek adabiYoti taraqqiYotida uchta yirik bosqichning mavjudligi, ularning o'zaro birin-ketinlikda

---