Toshkent moliya instituti andijon fakulteti “bank ishi va audit” mutahasisligi 60/23 guruh talabasi jo’raboyev olloyorning “iqtisodiyot nazariyasi” fanidan tayyorlagan referati

TOSHKENT MOLIYA INSTITUTI ANDIJON FAKULTETI “BANK ISHI VA AUDIT” MUTAHASISLIGI 60/23 GURUH TALABASI JO’RABOYEV OLLOYORNING “IQTISODIYOT NAZARIYASI” FANIDAN TAYYORLAGAN REFERATI

REJA: 1.Neoklassik maktab iqtisodiyotning turli sohalardagi o’rni. 2. Tijorat mezonlariga asoslangan va maxsus modellar. 3. Neoklassik iqtisodiy nazariya.

Neoklassik maktab iqtisodiy qarashlari, iqtisodiyotning turli sohalarida o'zini ko'rsatgan va 20-asr boshlaridan boshlab rivojlanib kelayotgan bir qator iqtisodiy qarashlardir. Bu maktab, iqtisodiyotni tahlil qilishda matematik modellarga asoslangan va maxsus statistik metodlardan foydalanuvchi, taniqli va amaliy yondashuvlar yaratishga harakat qilgan.

Neoklassik maktab, iqtisodiyotni tahlil qilishda keyingi asosiy qarashlardan farqli ravishda, insonlar o'rtasidagi munosabatlarni ko'rsatmaydi. Bu maktab, tijorat mezonlariga asoslangan va maxsus modellar yaratishda xizmat qiladigan, xususan, iste'molchi va sotuvchi o'rtasidagi munosabatlarni tahlil qiladi.

Neoklassik maktabning asosiy prinsiplari quyidagilardir: 1. Iste'molchilar va sotuvchilar o'rtasidagi munosabatlar keng tarqalgan.

2. Iste'molchilar va sotuvchilar o'rtasidagi munosabatlarning asosiy sabablari, xarajatlar va daromadlarning qiymati va xarajatlarning miqdori hisoblanadi. 3. Daromadning miqdori va iste'molchilar tomonidan talab qilingan mahsulotlar narxi o'rtasidagi munosabatlar xarajatning va daromadning miqdorining o'zaro bog'liqligini ko'rsatadi

4. Iste'molchilar va sotuvchilar o'rtasidagi munosabatlarning asosiy sabablari, xarajatlarning va daromadlarning qiymati va miqdori hisoblanadi. 5. Narxlar o'zaro bog'liq bo'lib, daromadning miqdori va iste'molchilar tomonidan talab qilingan mahsulotlar narxi o'rtasidagi munosabatlar xarajatning va daromadning miqdorining o'zaro bog'liqligini ko'rsatadi.

Neoklassik maktab, iqtisodiyotni tahlil qilishda matematik modellarga asoslangan va maxsus statistik metodlardan foydalanuvchi, taniqli va amaliy yondashuvlar yaratishga harakat qilgan. Bu maktabning prinsiplari turli sohalarida amalga oshirilgan va iqtisodiyotning rivojlanishiga katta ta'sir ko'rsatgan.

Neoklassik iqtisodiy nazariya — iqtisodiy nazariyada marjinalizm gʻoyalari anʼanalarini davom ettirgan yetakchi yoʻnalish. Bu nazariyaning eng mashhur vakillari A. Marshall (Buyuk Britaniya), L. Valras (Shveysariya), J. Klark (AKD1), K. Viksel (Shvetsiya), A. Pareto (Italiya), P. Samuelson, K. Errou (AKD1) va boshqa Hozir jahondagi iqtisodchilarning aksariyat qismi Neoklassik iqtisodiy nazariya tarafdorlaridir. Mazkur nazariya marjinalistik tamoyillar asosida shakllanib, 20-asrdan Neoklassik iktisodiy nazariya deb nomlandi.

Neoklassik iqtisodiy nazariya raqobatli bozorda tovarlar, xizmatlar narxining shakllanishini va ishlab chiqarish omillarini oʻrganish uchun eng soʻnggi — meʼyoriy kattaliklar — meʼyoriy naflilik va meʼyoriy unum-dorlik, meʼyoriy tushumlar, meʼyoriy harajatlar va boshqa tahlillari qoʻllaniladi. Neoklassik iqtisodiy nazariya omillari va tovarlarning bozor narxi ularning kamyobligi bilan bogʻliq. Neoklassik iqtisodiy nazariya nuqtai nazariga kura, meʼyoriy miqdorlar kishilar oʻzlarining iqtisodiy faoliyatida qabul qiladigan qarorlarida hal qiluvchi oʻrinni egallaydi. Neoklassik iqtisodiy nazariya ning asosiy g’oyasi mukammal raqobat muvozanatli iqti-sodiyotni yaratadi degan qarashdaniborat.

Shuningdek, bu nazariyada iqtisodiyot tavsifiga mikroiqtisodiy yondashuvlar ustunlik qiladi. D. Rikardo va K. Marks davrida katta munozara-ixtiloflarga sabab boʻlgan daromadlarni taqsimlash nazariyasi masalasida neoklassiklar uni juda tinch va joʻn yoʻl bilan hal etadilar: har qanday ishlab chiqarish omili egasi bu omilning meʼyoriy unumdorligiga, yaʼni qoʻshimcha yollangan ishchi ishlab chiqargan yoki kapitalning qoʻshimcha birligi yaratgan mahsulotga teng daromad oladi.

Neoklassik iqtisodiy nazariya har qanday bozorni talab va taklif egri chiziqlari yordamida tahlil qiladi. Talab va taklif egri chiziqlari kesishadigan nuqta neʼmatlarning muvozanatli narxini va muvozanatli miqdorini koʻrsatib beradi. A. Marshall 1890-yilda yozgan "Iqtisodiyot tamoyillari" asarida "siyosiy iqtisod" tushunchasidan voz kechdi va "economics" tushunchasini qoʻlladi.

Chunki davlatning iqtisodiyotga aralashuvchi hamma vaqt ham samarali boʻlavermagan. 1902-yildan boshlab "Ekonomiks" kursi Kembrij universitetida oʻqitila boshlandi. Yangi yoʻnalish tarafdorlari erkin raqobat va bozor gʻoyasini yana jonlantirdilar, bozor iqtisodiyoti sharoitida davlatning rolini keskin cheklash kerakligini koʻrsatib berishdi.

Neoklassik iktisodiy nazariyalarning bir qancha maktablari mavjud: Avstriya maktabi, Lozanna (matematik) maktabi, Kembrij (ingliz) maktabi, Amerika maktabi. Keyingi davrda (P. Samuelson) "neoklassik sintez" konsepsiyasi ham paydo boʻldi. "Neoklassik sintez" bu aslida hozirgi neokeynschilik va neoliberal goyalarni ilk neoklassik karashlar bilan birlashtirib, uygʻunlashtirilishidir. Hozirgi davrda, ayniqsa, rivojlangan mamlakatlarda Neoklassik iqtisodiy nazariya iqtisodiyot fanining amalda barcha muammolariga nisbatan qoʻllaniladi.

Foydalanilgan adabiyotlar: 1.Razzoqov A. “Iqtisodiy Ta’limotlar tarixi”. 2.Куторжевский Г.А. “Экономика. Основы теории”. 3.Ibragimov G’.A.”Tashqi iqtisodiy faoliyat tahlili”.

E’TIBORINGIZ UCHUN RAHMAT