Toshkent moliya instituti budjet hisobi va davlat jamg’armalari fakulteti «moliyaviy tahlil» kafedrasi
Download 0.88 Mb. Pdf ko'rish
|
«moliyaviy tahlil» kafedrasi ergasheva Nargiza Raimjon qizi
|
72 Xulosa va takliflar Tub iqtisodiy islohotlarni amalga oshirish jarayonida buxgalteriya hisobi va auditning nazariy, tashkiliy va amaliy jihatlari bozor iqtisodiyoti munosabatlari talablaridan kelib chiqqan holda ko'rib chiqilishi lozim. Uning nazariy, amaliy, huquqiy jihatlari bilan birgalikda iqtisodiy nazoratni amalga oshiradigan auditorlarni tayyorlash va qayta tayyorlash ham tub iqtisodiy islohotlarning tarkibiy qismi ekanligi ko'zga tashlanmoqda. Respublikamizda auditorlik faoliyatini tashkil etish va o'tkazish uslubiyati auditorlik faoliyatining xalqaro amaliyoti va tajribasiga asoslanadi. Ammo auditni samarali tashkil etishda faqatgina audit uslubiyati emas, balki auditning huquqiy asoslari ham juda muhim rol o'ynaydi. Republikamizda auditorlik faoliyatini meyoriy tartibga solish asoslari takomillashib bormoqda. Bitiruv malakaviy ishimning yakunida xulosa qilib aytishim mumkinki, standartlar asosida auditorlar faoliyati sifat nuqtayi nazaridan baholanadi. Standartlar audit tekshiruviga umumiy yondashuvni, tekshiruv ko'lamini, xulosa turini, te shiruv uslubiyatini va bu soha va illari amal qilishlari lozim bo‘lgan qonuniyatlarni belgilab beradi. Shu bilan birga, iqtisodiy muhitning o'zgarishi asosida umumiy standartlarga tuzatishlar, qo'shimchalar kiritilishi mumkin. Auditorlik faoliyati milliy standartlarining mohiyati va zarurligi ham shundaki, agar auditor tekshiruv davomida bu standartlardan chetlashsa, buning sabablarini asoslab bera olishi kerak. O’zbe iston Respubli asi iqtisodiyotining ahon iqtisodiy integratsiyasiga asta-se in qo’shila borishi barcha sohada bo’lgani abi auditorli faoliyatida ham tub o’zgarishlarni amalga oshirishni taqozo etmoqda. Shu boisdan, auditni xalqaro talablarga muvofiq o’zgartirish eyingi vaqtlarda O’zbe iston uchun tobora dolzarb ishga aylanmoqda. Bozor munosabatlarini jadallashtirishda respublikamizning jahon bozoriga yanada chuqurroq kirib borishi iqtisodiy islohotlarni rivojlantirishni, iqtisodiy 73 munosabatlarni yanada kengroq amalga oshirish uchun auditorlik faoliyatini xalqaro standatlarga moslashtirishni taqozo qilmoqda. O’zbe iston Respubli asi Moliya vazirligi tomonidan ishlab chiqilgan auditorlik faoliyatining milliy standartlari respublikamizda auditorlik faoliyatini yuritishda muhim me'yoriy hujjat hisoblansada, ammo ushbu me'yoriy hujjatlarning ishlab chiqilishida talaygina muammolar mavjudligina ham aytib o’tdim. O’zbe iston Respublikasida qabul qilingan va qabul qilinayotgan auditorlik faoliyatining milliy standartlarida uchraydigan eng katta kamchiliklardan biri - bu mazkur standartlar asosan xalqaro standartlardan huddi nusha o’chirgan holatdagide ishlab chiqilgan. Ma'lumki, respublikamizda iqtisodiy islohotlarni amalga oshirishda o’zimizga hos va o’zimizga mos yo’lni tanlaganmiz. Shu boisdan barcha faoliyat turlarida qonuniy asoslarni barpo etar ekanmiz, avvalo, mana shu jihatni inobatga olishimiz lozim. Bu boradagi ishlarni yoritib berish maqsadida audit ishi sifatini nazorat qilishga bag’ishlangan xalqaro va milliy standartlarning farqli va o’xshash tomonlarini solishtirib chiqish maqsadga muvofiqdir. Xalqaro ta ribani o’rganish maqsadida, shuningde uni O’zbe istonda auditorlik faoliyatiga tatbiq qilish sababli milliy va xalqaro standartlarning talablarini qiyoslash juda muhimdir. Auditning milliy standartida qo’yilgan va xalqaro standartda bayon qilingan maqsadlar bilan birga oshkora bajariladigan vazifalardan eng muhimi bu auditni amalga oshirish davomida auditorlik tashkilotlari hodimlarining burchlarini aniqlashdan iborat. Auditorlik firmalari faoliyati muddati uzoq emasligi hisobga olinsa, bunday tash iliy ihatlarning bayon qilinishi o’zini to’la oqlaydi. Auditorlik firmasining o’zida ishni tash il etishga oid talablar xalqaro standartlarda ham shuningdek, tahlil qilinayotgan standartda ham bayon qilinmagan. Shu jihatdan auditning milliy standarti auditorli firmalari uchun to’laroq ahborot beradi. 74 Auditorlik faoliyatining milliy standartlarini takomillashtirish borasidagi takliflarim quyidagilardan iborat. Milliy standartlarimizni yanada mukammallashtirish maqsadida xalqaro aditorlik milliy standartlariga murojat qilsa , undagi ba’zi bir standartlar bizda yo’qligiga guvoh bo’lamiz. Masalan “Xizmat o’rsatuvchi tash ilotlar xizmatlaridan foydalanuvchi subye tlar auditiga doir savollar” deb nomlanuvchi 402-son xalqaro auditorlik standartini o’zimizda oriy qilish era hisoblayman . Chun i auditorli faoliyatida uchraydigan baxslarga sabab bo’ladigan savollar va muammolar ba’zida yechimsiz qolib etadi. Bu standartni oriy qilibgina qolmay, uni ma’lum bir muddatlarda yengilab, ta omillashtirib turish zarur. Shu bilan bir qatorda xalqaro auditorlik standartlaridan 240-sonli “Aldash va xato” deb nomlanuvchi standartni ham milliy standartlarimiz qatoriga qo’shishni ta lif qilaman. Unda auditorli te shiruvlari vaqtida auditor duch elishi mum in bo’lgan xo’ ali yurituvchi subye t yo i biror bir tash ilot rahbari tomonidan qilingan xato yo i aldashli vaziyatlarga engroq to’xtalib o’tilish era . Bu auditorlik faoliyatining kelgusi davrlarda puxta va oson bajarilishiga zamin yaratadi. |
