Кўрсаткичлар
|
Утган йили
|
Ҳисобот йили
| | |
Фарқи (+,-
)
| | | |
1
|
2
|
3
|
4
|
5
| |
1
|
Maxsulot (ish, hizmat)lar sotishdan olingan sof tushum, ming so'm
|
1452513
|
3040381
|
+1587868
| |
2
|
So tilgan mahsulot (ish, hizmat)larning ishlab chiqarish tannarhi, ming so'm
|
929608
|
2168322
|
+1238714
| |
3
|
Maxsulot (ish, hizmat)lar sotishdan olingan yalpi foyda, ming so'm
|
522905
|
872059
|
+349154
| |
4
|
Sof foyda, ming so'm
|
30243
|
25400
|
-4843
| |
5
|
Asosiy vositalarning o'rtacha yillik qiymati (qoldiq qiymatda), ming so'm
|
80892
|
91253
|
+10361
| |
6
|
Oborot mablaglarining o'rtacha yillik qiymati, ming so'm
|
531756
|
689066
|
+157310
| |
7
|
Korhonaning jami mulki ming so'm
|
718546
|
892557
|
+174011
| |
8
|
O'zlik mablaglari manbai, ming so'm
|
460499
|
729410
|
+268911
| |
9
|
Qarz mablag’lari, ming so'm
|
258047
|
163147
|
-94900
| |
10
|
Maxs ulot sotish rentabelligi, %
|
36,0
|
28,68
|
-7,32
| |
11
|
Asosiy vositala r rentabelligi, %
|
37,98
|
27,83
|
-9,55
| |
12
|
Oborot mablag’lari rentabelligi, %
|
5,69
|
3,69
|
-2,0
| |
13
|
Ishlab chiqa rish tannarhi rentabelligi, %
|
56,25
|
40,22
|
-16,03
| |
14
|
O'z mablag’lari rentabelligi, %
|
6,57
|
3,48
|
-3,09
| |
15
|
Mo l-m ulk rentabelligi, %
|
4,21
|
2,85
|
-1,36
| |
16
|
Umumiy rentabellik, % (4/5+6)*100
|
4,94
|
3,25
|
-1,69
| |
17
|
Qarz mablag’lari rentabelligi, %
|
11,72
|
15,57
|
+3,85
|
Yuqoridagi jadval ma'lumotlaridan ko'rinadiki, biz tahlil qilayotgan “ Turon ” aksionerlik jamiyatida hisobot yilida o'tgan yilga nisbatan aksariyat rentabellik turlari bo'yicha pasayish kuzatilgan. Bu shundan dalolat bermoqdaki, korhonaning samaradorligi pasayib borayotganligidan hamda uning moliyaviy holati yomonlashayotganligidlan dalolatdir. Ma'lumotlardan ko'rinadiki, joriy yilda mahsulot (ish, hizmat)larni sotishdan olingan sof tushum miqdori 1587868 ming so'mga ortgan bo'lsada, bunga mos ravishda mahsulotlarning ishlab chiqarish tannarhi ham, boshqa turdagi aktivlar ham o'sgan. Sof foyda miqdori esa o'tgan yilga nisbatan 4843 ming so'mga kamaygan. Natijada aksariyat rentabellik ko'rsatkichlarida pasayish tendenciyasi hosil bo'lgan.
Korhonada faqatgina qarz mablag’lari rentabelligi 3,85 foizga o'sishi kuzatilgan xolos. Korhona ma'muriyati rentabellik ko'rsatkichlarini yahshilash choralarini ko'rishi lozim bo'ladi. Aks holda, korhonaning moliyaviy holati tang axvolga tushib qolishi mumkin.
Rentabellikka ta'sir etuvchi omillar tahlili
Rentabellik o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillarga tahlilda aloxida ahamiyat beriladi. Rentabellik o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillarni ularda qatnashuvchi birliklarga nisbatan belgilash mumkin. Masalan, mahsulotni sotishga nisbatan rentabellik o'zgarishiga sotishdan olingan yalpi foydasummasining o'zgarishi va sotishdan olingan tushumlar summasining o'zgarishi ta'sir etsa, asosiy vositalar rentabelligiga korhona sof foydasining o'zgarishi va asosiy vositalarning o'rtacha yillik qiymatining o'zgarishi, umumiy rentabellikka bir so'mlik tushumga to'g’ri keladigan sof foyda summasining o'zgarishi, asosiy vositalar qaytimining o'zgarishi va moddiy oborot mablag’lar qaytimining o'zgarishlari ta'sir qiladi va h.k.
Rentabellik o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillarni quyidagi jadval ma'lumotlari asosida ham aniq ko'rish mumkin.
Mol-mulk rentabelligi va uning o'zgarishiga ta'sir etuvchi omillar tahlili
|
Ko'rsatkichlar
|
O'tgan yili
|
SHartli ko'rsatkich (rentabellik)
|
hisobot yili
|
Jami o'zgarish (+,-)
|
Shu jumladan
| |
Foydani o'zgarishi hisobiga
|
Mol-mulk qiymati- ning o'zgarishi hisobiga
|
1
|
2
|
3
|
4
|
5
|
6=4-3
|
7=3-2
| |
Rentabellik, %
|
4,21
|
3,53
|
2,85
|
-1,36
|
-0,68
|
-0,68
|
Biz tahlil qilayotgan korhonada hisobot yilida mol-mulk rentabelligi o'tgan yilga nisbatan 1,36 foizga pasaygan. Bunga asosan ikkita omil, ya'ni, sof foyda miqdorining o'zgarishi hamda mol-mulk qiymatining o'zgarishi ta'sir etgan. Ma'lumotlardan ko'rinadiki, sof foydaning hisobot davrida kamayganligi hisobiga mol-mulk rentabelligini o'tgan yilga nisbatan 0,68 foizga pasayishiga, mol-mulk qiymatining joriy davrda o'zgarganligi esa 0,68 foizga pasayishiga olib kelgan. Bunday natijalar odatda korhona uchun salbiy holat sifatida baholanadi. Shu sababli korhona ma'muriyati rentabellikni oshirish choralarini va mavjud imkoniyatlarni izlab topishi lozim bo'ladi.
Rentabellik darajasini o`sishiga quyidagi omillar ta’sir ko`rsatadi; ishlab chiqarish unumdorligini oshishi, materiallar, yoqilg`i, xom-ashyo, asosiy fondlarni iqtisod qilish, korxona fondlarini aylanishini tezlashtirish, ishlab chiqarishga xizmat ko`rsatish va boshqaruvga sarflarni kamaytirish va h.k. Misol Fermer ho‘jaliklari bo‘yicha 1 ga yerga nisbatan olingan foyda va uning omillari: 1 ga sarflangan mehnat, umumiy ekin maydonida don salmog‘i, hosildorligi haqidagi ma’lumotlar
Demak, har bir gektar yerga sarflangan mehnat (odam-kuni) foyda darajasini (1 ga yerga nisbatan) 2 so‘m 26 tiyinga, don hosildorligini 1 s oshishi esa uni 16 tiyinga ko‘payishiga olib kelgan. Ammo umumiy ekinlar maydonida don salmog‘ini 1 % ko‘tarilishi foyda darajasini 4 so‘m 31 tiyinga pasayishiga sabab bo‘lgan. Ozod hadni manfiy ishoraga ega bo‘lishi qonuniydir, chunki omil nol qiymatga ega bo‘lmasdanoq ishlab chiqarish zarar bilan yakunlanishi hammaga ayon. x2 - don salmog‘i haqidagi omil koeffitsiyenti manfiy ishoraga ega bo‘lishi - o‘rganilayotgan ho‘jaliklar iqtisodiyoti juda yomon ahvolda ekanligi haqida darak beradi, chunki don ishlab chiqarishdan juda kam foyda olinadi (uning rentabellik darajasi past).
Do'stlaringiz bilan baham: |
