Toshkent moliya instituti «buxgalteriya hisobi» kafedrasi

Asalarichilik. Asal yo‘nalishidagi asalarichilikda kalkulyatsiya obyekti bo‘lib asal, asalari uyasi, asalari suti, yangi oila kabi asosiy va yondosh mahsulotlar hisoblanadi. Ushbu mahsulotlar tannarxini kalkulyatsiya qilishda ulaming barchasi belgilangan koeffitsiyentlarda shartli mahsulotga (asalga) o‘tkaziladi. Shundan so‘ng barcha turdagi shatrli mahsulotlamingjami shartli mahsulotdagi hissasi topiladi. Ushbu hissa asosida asalarichilikka sarllangan jami xarajatlar mahsulotlar o‘rtasida taqsimlab chiqiladi. Mar bir turdagi shartli mahsulot bo‘yicha topilgan xarajat shu turdagi mahsulotning olingan miqdoriga bo‘linib, bir birlik mahsulotning tannarxi topiladi.
Baliqchilik. Baliqchilikda kalkulyatsiya obyekti boiib baliq va baliq bolalari hisoblanadi. Ushbu mahsulotlar tannarxini kalkulyatsiya qilishda
ulaming barchasi belgilangan koeffitsiyentlarda shartli mahsulotga (baliqqa) o‘tkaziladi. Shundan so‘ng barcha turdagi shatrli mahsulotlaming jami shartli mahsulotdagi hissasi topiladi. Ushbu hissa asosida baliqchilikka sarflangan jami xarajatlar mahsulotlar o‘rtasida taqsimlab chiqiladi. Har bir turdagi shartli mahsulot bo'vicha topilgan xarajat shu turdagi mahsulotning olingan miqdoriga boiinib, bir birlik mahsulotning tannarxi topiladi. Baliq bolalariga to‘g‘ri keladigan xarajatlar baliqchilik sohasi uchun tugallanmagan ishlab chiqarish xarajatlari sifatida kelgusi hisobot davriga o‘tkaziladi.
Chorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish va tannarxini tahlil qilish chorvachilik bilan bog'liq har qanday kompaniyaning moliyaviy tomoni oldida turgan eng muhim vazifadir. Bu sut, tuxum, go'sht narxlari darajasini etarli darajada shakllantirishga, shuningdek, ularning xarajatlarining ratsionalligini ko'rishga imkon beradi. Chorvachilikda tahlil alohida o'rin tutadi, chunki uning asosiy maqsadi mahsulot tannarxini pasaytirishdir. Bugungi kunda oziq-ovqat bozori asosan bir hil mahsulotlarni namoyish etadi. Ular orasida nafaqat mahalliy mahsulotlar, balki chet elda ishlab chiqarilgan mahsulotlar ham bor. Kuchli raqobat sharoitida hech bo'lmaganda mahsulot ishlab chiqarish tannarxini pasaytirish uchun chorva mollarini tahlil qilish bilan shug'ullanish zarur. Xulosa qilib aytganda, tahlil chorva mollarini saqlash xarajatlarini, mahsulotni sotishdan olingan foyda bilan bog'liq holda ishlab chiqarishda ishtirok etgan xodimlarning ish haqini baholashni o'z ichiga oladi.
Chorvachilikda tannarxni tahlil qilish mahsulot ishlab chiqarishning barcha xarajatlari uchun amalga oshiriladi. Bir qarashda, bu tahlil oddiy ko'rinadi. Ammo amalda fermer xo'jaliklari ko'pincha har bir jarayon uchun xarajatlarni aniqlashda muammolarga duch kelmoqdalar va bu to'g'ridan-to'g'ri korxonadagi ishlarning rentabelligi va moliyaviy holatiga ta'sir qiladi. Agar siz bunday tahlil davomida xarajatlarni o'z vaqtida kamaytirish yo'llarini topsangiz, mahsulotni nafaqat kengroq auditoriyaga etkazish, balki bankrot bo'lishdan saqlanish ham mumkin.
Chorvachilikda har xil kalendar davrlari uchun, har xil mahsulot guruhlari uchun ishning barcha yo'nalishlari bo'yicha ko'rsatkichlarni sinchkovlik bilan va puxta tahlil qilish kerak. Chorvachilik mahsulotlarida 'xarajatlar boshqacha bo'lishi mumkin. Masalan, texnik tahlilga texnologik jarayonlarning barcha xarajatlari kiradi, ishlab chiqarish tannarxi ham fermani boshqarish xarajatlarini hisobga oladi va to'liq yoki tijorat tannarxi barcha xarajatlarni, shu jumladan mahsulot sotish xarajatlarini o'z ichiga oladi. Chorvachilik mahsulotlarining tannarxi tahlili aniq tasnifga asoslangan. Agar barcha xarajatlar shaffof va to'g'ri tasniflangan bo'lsa, turli mezonlarga muvofiq guruhlangan bo'lsa, tahliliy ishlarni bajarish qiyin bo'lmaydi. Tahlilda guruhlash iqtisodiyot o'z mahsulotlarini ishlab chiqarishga nimani va qancha miqdorda sarflashini aniqlashga, xarajatlar tarkibi qanday ekanligini aniqlashga yordam beradi. Guruhlangan tahlil tegishli xarajatlarni aniqlashga, shuningdek optimallashtirish zarur bo'lgan ishlab chiqarish yoki sotishdagi zaif tomonlarni ko'rishga yordam beradi.
Chorvachilikda mahsulot ishlab chiqarishda ko'plab resurslardan foydalaniladi va shu sababli tahlil juda murakkab hisoblanadi. Korxona rahbari ikki yo'l bilan borishi mumkin - ular professional tahlilchini yollashi mumkin, ammo bunday xizmatlar arzon emas yoki avtomatlashtirishning ixtisoslashtirilgan dasturini amalga oshiradi. Bundan tashqari, shuni yodda tutish kerakki, bozordagi vaziyat doimiy ravishda o'zgarib turishi sababli siz bunday mutaxassis xizmatiga tez-tez murojaat qilishingiz kerak bo'ladi. Ikkinchi variant - zamonaviy dasturiy ta'minotni avtomatlashtirish imkoniyatlaridan foydalanish. Maxsus yaratilgan dasturlar professional tahlillarni o'tkazishda yordam beradi va nafaqat ishlab chiqarishda, balki chorvachilik xo'jaliklari mahsulotlarini tahlil qilishning boshqa barcha sohalarida ham yozuvlarni yuritadi.
Tarmoqning o'ziga xos xususiyatlarini hisobga olgan holda tuzilgan dastur USU Software Development Team mutaxassislari tomonidan ishlab chiqilgan bo'lib, xuddi shu nomga ega - USU Software. Ushbu ilg'or mahsulot yuqori sifatli buxgalteriya hisobi va ekspertlarni tahlil qilish funktsiyalarini, chorvachilik mahsulotlarini ishlab chiqarish sanoatidagi xarajatlar va daromadlar haqidagi barcha ma'lumotlarni informatsion guruhlashni ta'minlaydi. Buxgalteriya dasturlarining aksariyati universal foydalanish uchun ishlab chiqilgan va ma'lum bir sohada har doim ham qulay emas, USU dasturlari umuman qishloq xo'jaligi va xususan chorvachilik uchun maksimal darajada moslangan.
Dastur sizga narxni osongina aniqlashda va uni pasaytirish yo'llarini topishda yordam beradi, shuningdek, moliyaviy hisobni va nazoratni doimiy ravishda yuritib turishni, hujjatlar bilan ishlashni avtomatizatsiyalashni ta'minlaydigan resurslarni taqsimlashni avtomatlashtiradi va xodimlarning ishini real sharoitda kuzatishga imkon beradi. - vaqt. Barcha xarajatlar elementlar va guruhlarga bo'linadi, ular uchun ishlab chiqarish qaysi yo'nalishda harakat qilishini tushunish qiyin bo'lmaydi va u muvaffaqiyatli yoki yo'q.
USU Software rivojlangan funksionallikka ega - funktsiyalar soni chorvachilik fermasi ishidagi turli xil muammolarni hal qilishga yordam beradi. Tizim moslashtiriladi va uni kompaniyaning turli o'lchamlariga moslashtirish mumkin. Bu shuni anglatadiki, u ma'lum bir ishlab chiqarishning ehtiyojlari va xususiyatlariga osongina moslashtiriladi. Bu mahsulotlar ro'yxatini kengaytirish va ko'paytirishni rejalashtirayotgan fermer xo'jaliklari uchun muhim shartdir.
Har qanday katta va kichik fermer xo'jaliklari, chorvachilik majmualari, parrandachilik fermalari, inkubatorlar, naslchilik xo'jaliklari, zotli naslchilik bazalari va boshqa chorvachilik korxonalari USU Software Development Team tizimidan muvaffaqiyatli foydalanishi mumkin.
Dastur turli xil ma'lumot guruhlari, masalan, har xil zot va turdagi chorva mollari uchun, hattoki har bir shaxs uchun alohida-alohida ma'lumotlarni yozib olish va tahlil qilish imkonini beradi. Siz sigir yoki ot haqida, shu jumladan uning rangi, taxallusi va veterinariya nazorati ma'lumotlarini ro'yxatdan o'tkazishingiz mumkin. Xo'jalikning har bir aholisi uchun siz batafsil statistik ma'lumotlarni - sut sog'ib olish soni, parvarishlash xarajatlari va chorvachilik mahsulotlarining tannarxini aniqlash uchun muhim bo'lgan boshqa ma'lumotlarni ko'rishingiz mumkin.
USU dasturiy ta'minoti tizimda har bir hayvon uchun individual nisbatni shakllantirishga imkon beradi, bu ma'lumotlar tannarx narxiga kiritilganida ozuqa iste'moli darajasini batafsil baholashga yordam beradi. Dastur barcha sut sog'ib olishni, go'sht ishlab chiqarishni avtomatik ravishda ro'yxatdan o'tkazishga imkon beradi. Buning uchun qo'lda yozuvlarni saqlashingiz shart emas. USU Software tizimi emlash, davolash va tekshirish kabi barcha veterinariya harakatlarining hisobini yuritadi. Har bir chorva birligi uchun siz uning sog'lig'i, qanday voqealar va kim tomonidan aniq bir vaqtda amalga oshirilganligi to'g'risida to'liq ma'lumot olishingiz mumkin.
Dastur sizga naslchilik va naslchilikni ham hisobga olishga yordam beradi. USU Software shuningdek chorvachilikda o'lim holatida yordamga keladi. Bu sizga hayvonlarning o'limi sabablarini tezda topishga va tezda tegishli choralarni ko'rishga yordam beradi. Dastur sizga fermer xo'jaligi va ishlab chiqarishdagi kadrlar faoliyatini kuzatib borish imkonini beradi. Unda ishlagan smenalar statistikasi va tahlillari, har bir xodim uchun bajarilgan ishlarning miqdori ko'rsatiladi. Ushbu ma'lumotlar eng yaxshilarni rag'batlantirish va mukofotlash tizimini yaratish uchun ishlatilishi mumkin. Shuningdek, dastur avtomatik ravishda chorvachilikda ishlaydiganlarning ish haqini ish haqi asosida hisoblab chiqadi.
Dastur ombor jarayonlarini nazorat qiladi. Unda har qanday sayt uchun har qanday davr uchun ozuqa, veterinariya dori-darmonlarining har qanday tushumlari va harakatlari ko'rsatiladi. Tizim tanqislikni bashorat qiladi va shuning uchun ishlab chiqarish uchun ma'lum yem yoki preparatlar, sarf materiallari yoki ehtiyot qismlarni sotib olish zarurligi to'g'risida iqtisodiy xizmatga o'z vaqtida xabar beradi. Ushbu dastur qulay o'rnatilgan rejalashtiruvchiga ega. Bu sizga nafaqat rejalar tuzish va byudjetni rejalashtirishga imkon beradi, balki har bir chorva mollari uchun ozuqa xarajatlarini taxmin qilishda yordam beradi. Nazorat punktlarini o'z vaqtida belgilash qobiliyatiga ega bo'lgan bunday tashkilotchining yordami bilan siz xodimlar uchun ish jadvallarini tuzishingiz va har bir bosqichda ularning bajarilishini kuzatishingiz mumkin.
Dasturiy ta'minotni ishlab chiqish moliyaviy operatsiyalarning yozuvlarini yuritadi. U xarajatlarni va daromadlarni guruhlarga ajratadi va taqsimlaydi, tahlilda qanday optimallashtirish zarurligi va uni qanday amalga oshirish kerakligi ko'rsatilgan. Tizim har xil yo'nalish ko'rsatkichlarini tahlil qilish asosida har xil turdagi xarajatlarni avtomatik ravishda hisoblab chiqishi mumkin. Bizning ilova mobil versiya sifatida chiqarilishi mumkin, kompaniyangiz veb-sayti bilan birlashtirilishi mumkin, bu sizga mijozlar va mijozlar bilan innovatsion asosda munosabatlarni o'rnatishga imkon beradi. Videokuzatuv kameralari, omborxona va chakana uskunalar bilan integratsiyalashganligi keng qamrovli nazoratni va batafsil tahlilni osonlashtiradi. Sizning kompaniyangiz menejeri ishlab chiqarish, sotish, iqtisodiyotning istalgan sohalari bo'yicha hisobotlarni ular tomonidan belgilangan chastotada oladi. Elektron jadvallar, grafikalar va jadvallar ko'rinishidagi hisobotlar avvalgi davrlarning taqqoslama ma'lumotlari bilan tasdiqlanadi.
Dastur ma'lum bir mijoz, etkazib beruvchi yoki ulgurji xaridor bilan hamkorlikning to'liq tarixiga ega bo'lgan qulay va foydali ma'lumotlar bazalarini yaratadi. Tizim chorvachilikda ishlab chiqarish uchun zarur bo'lgan hujjatlarni avtomatik ravishda tayyorlaydi. Dasturiy ta'minot yordamida siz istalgan vaqtda keraksiz reklama xarajatlarisiz SMS-xabarlarni yuborish, tezkor xabar dasturlari orqali pochta orqali xabar yuborish, shuningdek elektron pochta orqali xabar yuborishingiz mumkin.
O'ziga xos ko'p funktsionalligi bilan dastur oddiy foydalanuvchi interfeysiga va tezkor ishga tushirishga ega. Har bir foydalanuvchi dizaynni o'ziga yoqishi uchun moslashtirishi kerak. Texnik tayyorgarlik darajasi past bo'lgan xodimlar ham dastur bilan osonlikcha ishlashlari mumkin. USU dasturiy ta'minoti ko'p foydalanuvchi interfeysiga ega va shuning uchun tizimdagi bir nechta foydalanuvchilarning bir vaqtning o'zida ishlashi hech qachon ichki xatolar va nosozliklarga olib kelmaydi. Hisob qaydnomalari har doim parol bilan himoyalangan. Har bir foydalanuvchi ma'lumotlarga faqat vakolat zonasi bo'yicha kirish huquqini oladi. Bu tijorat sirlarini saqlash uchun muhimdir.


Xulosa
O‘zbekiston Respublikasi Veterinariya va chorvachilikni rivojlantirish davlat qo‘mitasi, Qishloq xo‘jaligi vazirligi,“Parrandasanoat” uyushmasi, “O‘zbekbaliqsanoat” uyushmasi, Respublika “Qorako‘lchilik” uyushmasi va “O‘zbekiston asalarichilari” uyushmasining Chorvachilik va uning tarmoqlarini rivojlantirish Respublika kengashini (keyingi o‘rinlarda — Respublika kengashi) tashkil etish to‘g‘risidagi taklifi ma’qullansin hamda Respublika kengashi tarkibi 1-ilovaga muvofiq tasdiqlansin.Respublika kengashining asosiy vazifalari etib quyidagilar belgilansin:
chorvachilik sohasida davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari, mahalliy davlat hokimiyati organlari, chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlash sanoati korxonalari hamda chorvachilik faoliyati bilan shug‘ullanuvchi tadbirkorlik subyektlarining o‘zaro hamkorligini ta’minlash;
chorvachilikning barcha tarmoqlari va naslchilik sohasini rivojlantirish bilan bog‘liq masalalarni muntazam ravishda muhokama qilib borish hamda bu boradagi mavjud muammolarni hal qilishga qaratilgan chora-tadbirlarni belgilash;
chorvachilik sohasida davlat va xo‘jalik boshqaruvi organlari hamda mahalliy davlat hokimiyati organlari rahbarlarining chorvachilik tarmoqlarini barqaror rivojlantirish bo‘yicha belgilangan vazifalar ijrosi to‘g‘risidagi hisobotlarini hamda chorvachilik bo‘yicha investitsiya loyihalarining amalga oshirilishi yuzasidan axborotlarini muntazam tinglash;
chorvachilik va naslchilik sohasini davlat tomonidan qo‘llab-quvvatlash, mahsuldorlikni oshirish va ozuqabop ekinlar urug‘chiligini rivojlantirish bo‘yicha chora-tadbirlarni ishlab chiqish;
chorvachilik xo‘jaliklariga ajratilgan yer maydonlaridan samarali foydalanish holatini tahlil qilinishini tashkil etish hamda chorva bosh sonidan kelib chiqib, mutanosib ravishda ekin yerlari ajratilishini nazorat qilish; chorvachilikning barcha tarmoqlari faoliyatini ilmiy asosda tashkil etish, ilmiy-tadqiqot natijalari va innovatsion ishlanmalarni mahsulot ishlab chiqarish va naslchilik-seleksiya amaliyotiga joriy etish ishlarini yo‘lga qo‘yish; chorvachilik mahsulotlarini qayta ishlash sohasini rivojlantirish, jumladan, yangi quvvatlarni ishga tushirish va mahsulotlar turlarini kengaytirish bilan bog‘liq masalalarni hal etish;
kadrlarni tizimli tayyorlash, ularning malakasini oshirish va qayta tayyorlashni tashkil etish.
Tadbirkorlik faoliyatini qo‘llab-quvvatlash davlat jamg‘armasi (keyingi o‘rinlarda — Jamg‘arma) hisobidan chorvachilik, parrandachilik, baliqchilik va quyonchilik bo‘yicha, shu jumladan chorva komplekslarini qurish, yirik va mayda shoxli nasldor chorva mollarini xarid qilish, chorva mahsulotlarini yetishtirish va qayta ishlash bo‘yicha loyihalarini amalga oshirish uchun tijorat banklari tomonidan ajratiladigan umumiy qiymati 5 milliard so‘mdan, foiz stavkasi Markaziy bank asosiy stavkasining 1,5 baravaridan oshmagan miqdordagi kreditlar bo‘yicha uning asosiy stavkadan oshgan, lekin asosiy stavkaning 30 foizidan ko‘p bo‘lmagan qismini qoplash uchun uch yil muddatgacha kompensatsiya va kredit summasining 50 foizigacha (50 foizi ham kiradi), biroq umumiy qiymati 2,5 milliard so‘mdan oshmagan miqdorda kafillik taqdim etish.