Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Yuqori narxlar strategiyasi. Bu strategiya tovar narxini sotib 

oluvchilar idrok qiladigan qiymatiga nisbatan yuqoriroq narx qo‘yishni 

ko‘zda tutadi. Narx aslidagidan yuqori, sotuvchilar loyiq ko‘rgan narx 

qo‘yiladi. Biroq sotuvchi sotib oluvchilarning bu tovarga ega bo‘lib, o‘z 

istaklarini qondirish uchun ana shunday narxga ham rozi bo‘ladigan 

segmentlari mavjudligini bildiradi. 

Yuqori narx strategiyasi yangi, yuqori sifatli, patent bilan 

himoyalangan, ishlab chiqish uchun yuqori sarf va bozorga olib chiqish 

uchun vaqtga ko‘ra uzoq xarajat talab qiluvchi tovarlarga nisbatan 

qo‘llanadi. Yuqorida sanab o‘tilgan parametrlar, shuningdek, cheklan-

gan resurslarni nazorat qilish va korxonaning imiji korxonani potensial 

raqobatchilar tomonidan keladigan xavfdan himoya qiladi, unga uzoq 

vaqt mobaynida talab narxi bo‘yicha nisbatan noelastik bo‘lgan 

xaridorlardan “ishlab olish”ga imkon beradi. “Mukofotli”, deb ham 

ataluvchi bu narx strategiyasi eng yuqori sifatli mahsulotlarga tegishli va 

uzoq vaqt davomida yuqori darajali narxlar belgilanishini ko‘zda tutadi. 

Yuqori narxlar strategiyasiga “qaymog‘ini olish” strategiyasi ham 

kiradi. U yangi tovarni bozorga kiritish bosqichida o‘rnatiladi. Bu 

strategiyaning maqsadi, bu tovar katta boylik va daromadga ega bo‘lgan 

xaridorlarning kattaroq qismidan ko‘proq “ishlab qolish”. “Qaymog‘ini 

olish” strategiyasi korxona ushbu tovarni, unga birinchilardan bo‘lib ega 

bo‘lish uchun katta narxda sotib olishga tayyor xaridorlar doirasi 

mavjudligiga ishongandagina qo‘llanishi mumkin. Bozorning bu 

segmenti to‘yingach, korxona xaridorlarning yangi guruhini – talabi 

avvalgi xaridorlar segmentiga nisbatan narx bo‘yicha ancha elastik 

bo‘lganlarni jalb etish uchun narxni asta-sekin pasaytira boradi. Narxni 

pasaytirish hamma imkoniyatlar qo‘llanib bo‘lingan bo‘lsa yoki narxni 

keyingi pasaytirishlar naf keltirmasligi ayon bo‘lgunga qadar amalga 

oshiriladi. 

Yuqori narxlar strategiyasi, shuningdek, ushbu yangi tovarni 

ommaviy ravishda o‘tkazishdan uzoq muddat istiqbolga ega bo‘la 

olmaydigan korxonalar tomonidan ham (masalan, yetarlicha ishlab 

chiqarish quvvati yo‘qligi sababli) qo‘llaniladi. Bunday korxonalar 

yuqori narxdan ushbu tovarni tadqiq etish va ishlab chiqarish bilan 

bog‘liq xarajatlarni tezroq qoplash va yangi, boshqa ishlanmalar uchun 

---

280 

 

mablag‘ olish maqsadidagina foydalanadilar. Ular o‘z tovarlari uchun 

“birinchisini – bozorga” degan obro‘ yaratadilar va bir qancha vaqtdan 

keyin o‘z xaridorlarini katta ishlab chiqarish va sotish quvvatiga ega 

boshqa firmalarga “beradilar”. 

Yuqori narx strategiyasi korxonalar tomonidan ko‘pincha o‘z 

tovarlarini, uning bahosini sinovdan o‘tkazish (tekshiruv, sinovlardan 

o‘tkazib, ma’qullatish), narxini asta-sekin maqbul darajaga keltirish 

uchun qo‘llaniladi. Agar yuqori narxlar savdoning o‘ta past hajmiga, 

foydaga sabab bo‘lsa, korxona tanlov asosida narxni to savdo natijalari 

uning istagiga javob beradigan darajaga yetguncha pasaytiradi. 

Yuqori narxlar davrida firma: bozorning yangi segmentlarini 

aniqlash (dastlab yuqori narx strategiyasi narxga nisbatan sezuvchan 

bo‘lmagan segmentlarda o‘tkaziladi), talab, ishlab chiqarish xarajatlari 

haqida axborotlar olish, o‘xshash mahsulotlar ishlab chiqaruvchilar 

tomonidan narxga nisbatan javob reaksiyasini kechiktirish, mahsulotni 

sifatli mukammallashtirish, yangi mahsulot tadqiqotlari va ishlanmalari 

bilan bog‘liq xarajatlarni avval qoplash kabi imkoniyatlarga ega bo‘ladi. 

Yuqori narx strategiyasi firmaga, agar hisob-kitoblarda xatoga yo‘l 

qo‘yilgan bo‘lsa, narxni pasaytirishga imkon berishi mumkin. Tovar 

narxini pasaytirish uni oshirishdan oson. 

Yuqori narx strategiyasi quyidagi hollarda yuqori natija beradi: 

− yuqori narx tovarning yuqori sifat tarzini saqlaydi; 

− narxga nisbatan e’tiborsiz bo‘lgan ko‘p sonli xaridorlar 

tomonidan joriy talabga yuqori barqaror daraja kuzatiladi. Bunday 

hollarda katta miqdordagi mahsulotlarni sotishdan tushgan tushumlar 

yo‘qolishi kam sonli mahsulotlarni dastlabki yuqori narxlarda 

sotilganiga nisbatan uncha sezilarli bo‘lmaydi; 

− yuqori va me’yordagi narxlar orasidagi farq uncha katta emas, 

chunki bunday hollarda bozorga raqobatchilar «yorib kirishi»ga sharoit 

yaratilmaydi; 

− raqobat chegaralangan; 

− tovarning uncha katta bo‘lmagan hajmi chiqarilganda mahsulot 

birligiga ishlab chiqarish va sotish xarajatlari darajasi ishlab chiqarish 

quvvati to‘liq ta’minlanib ishlaganda qilinadigan xarajat darajasidan 

unchalik oshmaydi; 

− bozorga kirish uchun anchagina to‘siqlar mavjud (patentlar, 

tovarlar ishlab chiqish bo‘yicha xarajatlarning yuqori darajasi, 

---

281 

 

mahsulotlarni bozorga yo‘llash bo‘yicha vaqtiga ko‘ra katta va davomli 

xarajatlar va boshqalar).