Toshkent moliya instituti f. T. Bazarova

Benchmarking – marketing tadqiqoti funksiyasi sifatida.  Bozor 

iqtisodiyoti sharoitida ko‘pgina firmalarning raqobat afzalligi ko‘plab 

tashqi va ichki omillarga bog‘liq bo‘lib, tadbirkorlikning turli 

subyektlari bilan samarali hamkorlik va muloqot o‘rnatish juda muhim 

hisoblanadi. Raqobat kurashida kutilmagan holatlarga duch kelish, 

marketing tashqi muhiti, ya’ni makro muhiti omillari ta’siriga duch 

kelish hollarida yengilmaslik uchun marketing tizimining subyektlari 

bilan hamkorlikni kuchaytirish zarur.  

Benchmarking – ingliztilida standart, mo‘ljal ma’nosini anglatadi. 

Firma o‘z faoliyatida qaysi mo‘ljalga, raqobatchining qaysi kuchli 

tomoniga asoslanib o‘zini rivojlantirishi, kuchli tomonlarini 

ko‘paytirishi, qanday yangi mahsulotlarni ishlab chiqarish orqali o‘z 

afzalligini kuchaytirishi mumkin, degan savollarga amaliy javob topib, 

keyingi xatti-harakatini rejalashtirishi kerak.  

Amaliyotda  marketing tadqiqotlari, deganda iste’molchilar, 

raqobatchilar, xaridorlar haqida axborot to‘plash, saqlash, qayd qilish va 

ularni tahlil qilish tushuniladi. Ular asosida mahsulot assortimentini 

o‘zgartirish, narx — navo siyosatini qayta ko‘rib chiqish, sotishni tashkil 

qilishni takomillashtirish kabi vazifalar hal qilinadi. Lekin bu 

ma’lumotlar firmaning ichki ko‘rsatkichlarini tahlil qilishga hech 

qanday aloqasi yo‘q. Masalan, nima uchun mahsulot tannarxi oshib 

ketib, firma mahsulotining narxi raqobatchi firmanikiga qaraganda 

yuqori narx bo‘ldi, nima uchun tovar aylanmasi dinamikasi tushib ketdi, 

nima uchun korxona foydasi kichik va hokazo savollarga javob topish 

uchun ichki moliyaviy hisob-kitoblarni amalga oshirish kerak. 

Iste’molchilarni so‘rovnomadan o‘tkazishda tovar, uning xususiyatlari, 

narxi, foydaliligi kabi savollarga javob olib, undagi fikrlarga qarab 

ma’lum tadbirlar ishlab chiqiladi va amalga oshiriladi. Benchmarking 

hozirgi sharoitda firmaning raqobat afzalliklari, raqobatdoshligi o‘sishini 

va samarali tadbirkorlik strategiyasini shakllantirishda marketing 

tadqiqotlarining falsafasi va vositasi bo‘lib hisoblanadi.